Morgunblaðið - 28.08.1960, Blaðsíða 13

Sunnudagur 28. ágúst 1960
MORGUNBLAÐIÐ
13
Boð „friðarnefnd-
arinnar46 til Þór-
arins.
Eitt dæmi þess áróðursgildis,
sem Sovétstjómin taldi Powers-
réttarhöldin hafa fyrir sig, var
heimboð „friðamefndarinnar“
rússnesku til Þórarins Þórarins-
sonar, ritstjóra Tímans, til að
vera viðstaddir þessi réttar-
höld. Blaðamenn frá helztu
heimsblöðum sóttu mjög eftir
því að fara til Rússlands til að
fylgjast með réttarhöldunum.
Margir þeirra fengu þó fyrst
inngönguleyfi til Rússlands seint
og um síðir. Svo var t. d. um
fulltrúa brezka stórblaðsins The
Guardian. Einum þeirra lögfræð-
inga frá Bandaríkjunum, sér-
fræðingi í rússneskri löggjöf,
sem ætlaði til Moskvu, til ráðu-
neytis og styrktar við málstað
Powers, var alveg neitað um
inngönguleyfi í landið. Yfirvöld
þar fylgdust því bersýnilega
mjög vel með, hverjir væru þess
'þann, að þeir hafi talið að þetta
kæmi varnarsamningnum ekki
við.
Hér sem ella hefur ábyrgðar-
leysið valdið breyttri aðstöðu
hjá Þórarni Þórarinssyni og fé-
lögum hans. Þeim er auðvitað
Ijóst, að ef leitað er til Banda-
rikjastjórnar, Atla itshafsráðs eða
Sameinuðu þjóðanna með kæru
á Breta fyrir réttarbrot gegn okk-
ur, þá verðum við að svara,
hvort við viljum láta ieiða þann
léttarágreining til lykta með úr-
skurði alþjóðadóms eða öðrum
hætti, sem tíðkanlegur er um
réttarágreining. Allt tal um
kærur á hendur Bretum án þess
að gera sér grein fyrir svainu við
þessu, er sjálfsbiekking eða ann-
að verr"
„Itamíkismál44.
Eins er það, þegar Tíminn
býsnast yfir, að Morgunblaðið
hafi kallað landhelgisdeiluna
utanríkismál. Þetta þykir Tíman-
um ganga landráðum næst, vegna
þess að ákvörðun um fiskveiði-
iögsögu sé hreint innanríkismál
Islendinga. Sjálfur hafði Tíminn
Þetta er fyrsta myndin, sem birzt hefur af Francis Powers flugmanni, eiginkonu hans og foreldr-
um, er þau loks fengu að hittast í Moskvu á dög ununi.
verðugir að vera viðstaddir það , , , , . , , . *
* 1 þo, skommu aður sagt fra þvi, að
sjonarspil, sem þarna atti að i ’ ,, , .. ,
r v 1 Framsoknarmenn hafi í sumar
REYKJAVÍKURBRÉF
Sivurbiörn í Vísi
u J
75 á
ara.
Þeir tímar eru liðnir, að nokk-
ur einn maður þekki alla Reyk-
víkinga. A meðal þeirra, sem
flesta þekkir og flestir þekkja,
er Sigurbjörn í Vísi. Hann varð
75 ára nú í vikunni. Þeir eru
ótrúlega margir, sem Sigurbjöm
hefur haft einhver skipti við og
ótaldir, er hann hefur gert greiða
um dagana. Sigurbjörn er enn
síkvikur og iðandi af fjöri. Hann
þótti frábærlega lipur verzlun-
armaður, ólatur við afgreiðslu og
þaulsætinn á skrifstofu sinni.
Hann hefir um meira en hálfrar
aldar skeið verið einn ötulasti
baráttumaður í stjórnmálum,
höfuðstoð KFXJM, áhugasamur í
kirkjumálum og bindindisfröm-
uður. í niðurjöfríunarnefnd sat
hann í 35 ár og kom þá að góðu
haldi hin mikla þekking hans á
högum þorra bæjarbúa.
Sigurbjörn hefur aldrei verið
myrkur í máli um eindregnar
skoðanir sínar og aldrei hefur
það þótt sérlega vænlegt til vin-
sælda að jafna niður útsvörum.
Engu að síður eru fáir vinsælli
menn í bænum en Sigurbjörn.
Hann er einn þeirra, sem jafnvel
andstæðingarnir meta og halda
upp á, því að þeir finna, að
starfsgleði og góðvild ræður
gerðum hans og sú góðvild nær
ekki til jábræðra hans einna
heldur og til hörðustu mótstöðu-
manna.
Tvísýn kosninga-
barátta.
Þegar talað er um Sigurbjörn
í Vísi koma manni gjarnan kosn-
ingar í huga. Nú standa fyrir
dyrum kosningar ,sem hafa úr-
slitaþýðingu fyrir alla heims-
hyggðina, forsetakosningar í
Bandaríkjunum. Til skamms
tíma hefur það verið almenn
skoðun, að demókratar mundu
að þessu sinni verða ofan á.
Þeir eru og hafa síðustu ár ver-
ið meirihlutaflokkur í Banda-
ríkjunum.
Einungis sérstakar vinsældir
Eisenhowers urðu til þess, að
hann hlaut kosningu, þrátt fyrir
það þótt andstæðingar hans,
demókratar, hafi haft mikinn
meirihluta á þjóðþingi Banda-
ríkj amanna. Nixon, forsetaefni
- Laugardagur 27. ág.
repúblikana, flokks Eisenhowers,
nýtur engan veginn sömu vin-
sælda sem hann. Stjórn Eisen-
howers hefur orðið fyrir endur-
teknum skakkaföllum. Eisenhow-
er sjálfur er sakaður um að gefa
sig of lítið að stjórnarstörfum.
Bændur, sem áður fylgdu að
meirihluta repúblikönum að
málum, telja, að á sig hafi verið
hallað. Almenn vonbrigði ríkja
yfir því, að Bandaríkjamenn hafi
orðið á eftir Rússum í geimferð-
um. Auðsær friðarvilji Eisen-
howers var þó lengi vel líklegur
til að styrkja flokk hans, þegar
til kosninga kæmi. Vaxandi við-
sjár út á við og ýms óhöpp, eink-
um í sambandi við U-2 flugið
1. maí sl. hafa hins vegar leitt
til þess að ýmsum þykir verr á
þessum málum haldið en skyldi.
Um það bil, sem framboð flokka
voru ákveðin fyrir rúmum mán-
uði, þótti flestum því sennilegra,
að Kennedy mundi ná kosningu
en Nixon.
Nixon vinnur á.
Eftir síðustu fregnum að
dæma, virðist nú orðin breyting
á þessu. Samkvæmt nýustu
skoðanakönnun um gjörvöll
Bandaríkin, hefur Nixon nú mun
meira fylgi en Kennedy. Allir
viðurkenna þó, að um úrslitin
verði enn ekki sagt með neinni
vissu. En Demókratar réðu því,
að þingi var frestað og það kall-
að til framhaldsfundar í ágúst.
Augljós ætlun þeirra var sú, að
nota þinghaldið til áróðurs fyr-
ir sjálfa sig. Sú fyrirætlun hef-
ur gersamlega brugðizt vegna
sundrungar í þeirra eigin liði.
Hinir íhaldssömu Suðurríkja-
menn hafa snúist gegn flokks-
bræðrum sínum úr Norðurríkj-
unum eins og oft áður. Þing-
haldið hefur því ekki sýnt styrk
heldur veikleika demókrata-
flokksins.
Vaxandi áróður Rússa og sí-
endurteknar hótanir hafa og
þveröfug áhrif við það, sem Krús
jeff’ virðist ætlast til. Eftir að
hann hleypti upp Parísarfund-
inum í vor og réðist sem harka-
legast á Eisenhower forseta, var
að því vikið í Reykjavíkurbréfi,
að með ofsa sínum hefði hann
bjargað Eisenhower úr illri
klípu. Þvílíkar aðfarir væru væn-
legasta ráðið til að þjappa
Bandaríkj amönnum á ný saman
um Eisenhower og stjóm hans.
Nixon nýtur núgóðsaf hinu sama.
Margir telja hann hafa sýnt ein-
beittni í viðureign við Rússa.
Hann kunni á þeim rétta lagið,
þar sem Kennedy sé með öllu
óvanur utanríkismálum og hafi
m. a. s. sagt, að rétt hefði verið
að biðja Rússa afsökunar vegna
flugsins 1. maí!
sem
setja á svið. Því athyglisverðara
er, að Þórarinn Þórarinsson skuli,
að því er manni skilst, óbeðið
hafa orðið þeirrar náðar aðnjót-
j andi, ekki einungis að fá leyfi
j til Rússlandsferðar, heldur bein-
! línis að vera boðinn þangað af
j sjálfri „friðarnefndinni.“ Hún
hefur haft fregnir af því, að Þór-
arinn væri verður einstaks
trausts hennar.
Aí hverju kom
traustsyfir-
Réttarhöld
tii áróðurs.
Krúsjeff hefur og ekki bætt
fyrir demókrötum með því að
segja berum orðum, að afleitt
væri ef Nixon næði kosningu, þá
væri þó frekar vit í að fá Kenn-
edy fyrir forseta. Fáum geðjast
að þessari afskiptasemi Krús-
jeffs. Ekki sízt vegna þess að
samtimis var réttarhöldunum yf-
ir Powers flugmanni hagað svo
að færa sem mestar sakir á
stjórnendur Bandaríkjanna. Tals-
menn Sovétstjórnarinnar fóru
ekki leynt með, að í raun og
veru sæti Eisenhower sjálfur og
nánustu meðstjórnendur hans á
ákærubekk öllu fremur en verk-
færi þeirra, Powers.
Auðvitað verður ekki um það
deilt, að með fluginu 1. maí var
réttur brotinn á Rússum, og að
æðstu stjómendur Bandaríkj-
anna bera ábyrgð á því. Er ekki
nema að vonum, að Sovétstjóm-
in noti sér það eftir föngum.
Allur sá áróður verður þó áhrifa-
minni vegna þess, að ekkert ríki
hefur jafnoft verið staðið að
njósnum erlendis eins og Rúss-
land.
Fyrir okkur íslendinga er
sveimi rússneska „togarans" inn-
an landhelgi hér, hváð eftir ann-
að í sumar.
Víðsvegar hafa margir erind-
rekar Sövétstjórnarinnar verið
staðmr að verki einmitt sömu
mánuðina og hún hefur gert sem
allra mest úr flugi U-2 vélarinn-
ar 1. maí sl. Hneykslun Sovét-
herranna og upplausn Parísar-
fundarins fær á sig enn einkenni-
legri blæ, þegar þess er minnzt,
að Krúsjeff hefur skýrt frá þvi,
að hann hafi á Camp David fund- I
inum með Eisenhower í fyrra- j
haust vitað um, að Bandaríkin
höfðu þá árum saman haldið I
uppi slíkum flugferðum. Þótti1
honum þó ekki taka því að minn- I
ast á þær njósnir við Eisenhow- '
er né nefna þær sem hindrun1
fyrir bættri sambúð þjóðanna.
3v
smgin?
Eðlilegt er að menn velti fyrir
sér, af hverju stafi þetta dálæti
„friðarnefndarinnar" á Þórarni
Þórarinssyni. Þórarinn er þó, eins
og Þjóðviljinn minnti fagnandi á,
skömmu eftir að boðið varð heyr
'im kunnugt, einn af hérlendum
forustumönnum samtaka til
styrktar Atlantshafsbandalaginu
og m. a. s. í eins konar yfirher-
stjórn íslands þ. e. í fínu manna
nefndinni frægu, sem Hermann
Jónasson fékk skipaða, þegar
V-stjórnin ákvað að hverfa frá
loforðum sínum um brottrekstur
Bandaríkjahers frá fslandi. Verk
efni þeirrar nefndar átti á sínum
tíma að vera mikið, en vafalaust
hefur það ekki farið fram hjá
’friðarnefndinni‘, að Þórarinn hef
ur látið það gott heita, að nefnd-
in kæmi aldrei saman til fundar,
hvað þá að hún gerði nokkurn
skapaðan hlut.
Atliafnaleysi
á meðan þeir höf ðu
völdin.
Eins hefur „friðarnefndin"
áreiðanlega fylgzt með því, að
Þórarinn hefur gengið fram fyrir
skjöldu til að reyna að tengja
landhelgisdeiluna við varnarmál
in á þann veg að kljúfa okkur frá
öðrum lýðræðisþjóðum. Áhuga
hans í þeim efnum hefir einkan-
lega orðið vart, eftir að V-stjórn-
in hljóp af hólmi og Framsókn
missti þar með möguleika til að
ráða gangi þessara mála. Þórar-
inn hefur raunar sagt frá því, að
Hermann Jónasson hafi skrifað
Bandaríkjamönnum bréf, haustið
1958. En hvað stoðuðu bréfaskrift
ir, úr þvi að ekkert var aðhafzt,
þegar Bretar hófu herhlaup sitt
hingað 1. september 1958?
Ef Framsóknarmenn töldu að
afskiptaleysi Bandaríkjamanna
af herhlaupinu væri brot á varn-
arsamningnum, af hverju hófust
þeir ekki handa um leiðréttingu
þess á meðan þeir sjálfir höfðu
völdin? Athafnaleysið verður
trauðla skilið á annan veg en í
óskað fundar í utanríkismála-
nefnd um landhelgismálið og blað
ið kvartað yfir því, að dráttur
hafi orðið á fundahaldinu. Hvaða
rétt hafði utanríkismálanefnd til
að fjalla um málið, ef það var
ekki utanríkismál? Þeir, sem ger
ast svo berir, að ósamræmi í mál-
flutningi vekja að vonum á sér
athygli. ,,Friðarnefndin“ rúss-
neska, sem fylgist náið með öllu,
sem líklegt er til ófriðarefnis
milli lýðræðisþjóða, hefur séð að
sá sem ber ábyrgð á öllum þess-
um hringsnúningi, er vissulega
af hennar hálfu verðlauna verð-
ur. Með því er ekki sagt, að hún
hafi séð rétt um fyrirætlanir
Þórarins. Vel má vera að fremur
valdi óskýrleiki í hugsun og hug
takaruglingur en beinn vilji til að
koma illu af stað. Það mun nánar
sjást áður en lagt um líður.
l/vintýri
Akraiiesi
Á meðal grundvallaratriða i
kenningum kommúnista er, að
lög og réttur séu einungis endur-
skin valdbeitingar.Eftir því eiga
valdhafar að geta farið sínu
fram að eigin vild, því að réttar-
skipun og dómstólar séu einungis
tæki í þeirra höndum. 1 þessu
sem mörgu öðru er merkileg lík-
ing milli starfshátta Framsóknar
broddanna og kommúnista. Nýj-
asta dæmi þess er framferði
Daníels Ágústínussonar á Akra-
nesi. Upp er komið, að á meðan
hann var þar bæjarstjóri fór hann
sínu fram, án þess að hirða um
gildandi lagaákvæði eða sam-
þykktir bæjarráðs, hafði jafnvel
tfé af gamalmennum til þess að
geta ráðskast því meir að eigin
vild. Athæfi sitt kórónar hann
svo með því að neita að hlýða
ákvörðun yfirgnæfandi meiri-
hluta bæjarstjórnar um að láta af
störfum. Daníel er um margt rösk
leika maður en haldinn af sömu
villu og helstu menn í flokki
hans, að lögin séu einungis fyrir
„almúgann" en sjálfir séu þeir
upp yfir þau hafin.
Skatlalækkuíiin.
Undanfarnar vi'kur hafa mál-
svarar stjórnarandstöðunnar
■mjög haft á orði, að loforð ríkis-
stjórnarinnar um verulega lækk-
un beinna skatta, tekjuskatts og
útsvars, væri blekking ein. Dag-
ana áður en skattskrá var lögð
fram, skoruðu þeir hástöfum á
allan almenning að fylgjast nú
vel með og bera skatta og útsvör
saman við það, sem áður hefði
verið, og mundu menn þá sann-
færast um, að sízt væri um lækk-
un að ræða.
Allur hefur þessi málflutningur
haft þveröfug áhritf. Hann varð
Framh. á bts. 14