Morgunblaðið - 08.09.1960, Qupperneq 10

10
MORCVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 8. sept_ 1960

TTtg.: H.f. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar- Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22Í80.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
HVAÐ VILDI
FRAMSÓKN?
T^rÁ.LGÖGN og leiðtogar
Framsóknarflokksins
þreytast aldrei á því að hall-
mæla viðreisnartillögum nú-
verandi ríkisstjórnar í efna-
hagsmálum. En eitt vantar í
gagnifýni Framsóknarmanna
á ráðstöfunum þeim, sem rík-
isstjórnin gerði á sl. vetri.
Þeir gleyma að gera grein
fyrir því, hvaða tillögur
þeirra eigin flokkur hafði
fram að færa til úrbóta eftir
að vinstri stjórnin hafði gef-
izt upp frammi fyrir þeirri
verðbólguöldu, sem hún sjálf
hafði skapað. Formaðúr Fram
sóknarflokksins og forsætis-
ráðherra vinstri stjórnarinn-
ar sagði af sér og stjórn sinni
vegna þess að samkomulag
gat ekki tekizt innan hennar
um neinar raunhæfar ráð-
stafanir til lausnar þeim
vandamálum, sem við blöstu.
Hinsvegar hefur verið skýrt
frá því, af einstökum ráðherr-
um, sem sæti áttu í vinstri
stjórninni, að Framsóknar-
menn hafi lagt þar fram ýms-
ar tillögur, sem ^amstarfs-
menn þeirra hafi ekki getað
fallizt á.
Vildu gengisbreytingu
Kjarni þeirra tillagna Fram
sóknarmanna var gengis-
breyting og ýmsar hliðarráð-
stafanir í samræmi við hana,
í þeim tilgangi að skapa jafn-
vægi í efnahagslífinu. Segja
má að í stórum dráttum hafi
þessar tillögur, sem Fram-
sóknarmenn lögðu fram í
vinstri stjórninni verið mjög
svipaðar þeim, sem núver-
andi ríkisstjórn beitti sér
fyrir á síðasta þingi.
Nú þegar Framsóknar-
menn eru í stjórnarandstöðu
þora þeir að vísu ekki að
kannast við þessar tillögur
sínar. Þeir láta við það sitja
að kalla viðreisnartillögur nú
verandi ríkisstjórnar „árásir
á alþýðuna" og öðrum ófögr-
um nöfnum. En þeir gera
enga tilraun til þess að
marka neina sjálfstæða
stefnu.
Meðan leiðtogar Fram-
sóknarflokksins og mál-
gögn hans haga málflutn-
ingi sínum þannig, er þess
naumast að vænta að
nokkur ábyrgur og viti bor
inn maður taki mark á
honum.
SÓÐASKAPUR
þEGAR ferðazt er um okkar
fagra land, getur því
miður víða að líta áþreifan-
leg merki um sóðaskap og
hirðuleysi íbúa þess. Það er
til dæmis algengur siður í
mörgum kauptúnum og kaup
stöðum að aka skarni og öðr-
um úrgangi, sem til fellur í
byggðarlaginu, rétt út fyrir
bæinn eða kauptúnið og
kasta honum þar út af vegin-
um, ýmist í fjörur, á árbakka
eða við sjálfa vegarbrúnina.
Oft dreifir svo sjórinn eða
árnar draslinu, sem síðan
blasir við augum vegfarenda,
heimamanna sjálfra og
þeirra, sem. þá heimsækja.
Stórhættulegur
A þessu hlýtur að verðá
breyting. Slíkur sóðaskapur
meiðir ekki aðeins auga
þeirra, sem líta hann, heldur
er hann stórhættulegur frá
heilbrigðislegu sjónarmiði
séð. Héraðslæknar og heil-
brigðisnefndir verða að taka
hér í taumana. Það er engin
afsökun fyrir sóðaskapnum
að það hafi aukinn kostnað í
för með sér að koma sorpeyð-
ingu betur fyrir. Ekkert er
auðveldara en að flytja þann
úrgang, sem til fellur lengra
í burtu, annað hvort út að
hafi, grafa hann í jörðu, eða
brenna.
En það er ekki aðeins í
þéttbýlinu, sem hirðuleysi og
sóðaskapur blasir víða við.
Hann getur að líta alltof víða
á einstökum sveitabýlum. —
Einnig þar er með tiltölulega
litlum tilkostnaði hægt að
koma umbótum fram.
Þorum að viðurkenna
staðreyndir
Sem betur fer eru til þorp
og kaupstaðir á íslandi, þar
sem þrifnaður og snyrti-
mennska setur svip sinn á
byggðarlögin. Sama gildir
auðvitað um einstaka sveita-
bæi. En sóðaskapurinn er þó )
alltof víða ríkjandi.
Þetta verðum við að
þora að viðurkenna fyrir
okkur sjálfum.
UTAN UR HEIM
Madurinn stefni
ÚT ( GE
Teikning af geimstöð og
hylki, sem losa má frá henni
og ná aftur til jarðar — þeg-
ar örugg tækni til þess er
fundin . . .
„VSEGO KHOROSHEGO",
var hvíslað stuttlega. „Gæf-
an fylgi þér“. Lúkugati var
lokað, og hin undarlega
klœdda vera var ein í litla
klefanum, dyggilega bund-
in við ból sitt, sem var lag-
að eftir líkamanum. Lágar
drunur bárust gegnum plast
hjálm' hennar. Hún stirnaði
ósjálfrátt upp, þegar bólið
tók að titra ákaft. Nokkr-
um sekúndum stðar byrjaði
hún að hreyfast — fyrst
hœgt, síðan með ógnar-
hraða. 1 ftrjár œsandi
klukkustundir, meðan sveitt
ir vísindamenn biðu í of-
vœni og fylgdust með tœkj-
um sínum. sendi Moskvuút-
varpið út ballettmúsík, eins
og ekkert hefði t skorizt. Þá
kom skyndileg þögn og síð-
an hin stuttorða, drama-
tíska tilkynning: „Sovét-
ríkjunum hefur tekizt að
koma gervihnetti á braut
um jörðu. 1 gervihnettinum
er maður“.
— ★ —
Þetta gæti gerzt á morg-
un. Þeir haa víst ekki verið
margir vísindamennirnir,
sem efuðust um það á dög-
unum, að maðurinn væri nú
loks að verða reiðubúinn að
þeytast út í geiminn. Þegar
nær 5 lesta þungur „fljúg-
andi dýragarður“ Rússa lenti
norðaustur af Kaspíahafinu,
að furðu lostnum samyrkju-
bændum ásjáandi, var Þa5
óræk sönnun þess, að Rúss-
ar hafa nokkurn veginn náð
valdi á þeirri tækni, sem
nauðsýnleg er til þess að
senda mann með eldflaug á
umferðarbraut um jörðu —
og ná honum aftur niður,
heilu og höldnu.
mann í baugflug um jörðu.
Geimferðaáætlun Bandaríkj
anna, ,,Mercury-áætlunin“
svonefnda, sem nú er að kom
ast skriður á eftir mikinn og
afdrifaríkan seinagang í
byrjun, er reyndar ekki langt
á eftir, en það munu þó líða
a. m. k. níu mánuðir áður en
fyrsti, bandaríski geimsigl-
arinn leggur upp í sína
fyrstu för. — í vísindalegu
tilliti er þó tímamunurinn,
sem kann að verða milli
Bandaríkjanna og Rússlands
í þessu efni, harla lítilsverð-
ur. Þótt það kunni að hafa
taisvert áróðurslegt gildi að
verða fyrstur til að senda á
loft mannað gervitungl, er
slíkt ekkert takmark í sjálfu
sér. „Geimurinn er umferð-
arleið — ekki áfangastaður",
er haft eftir bandarískum
tæknifræðingi. Þar sem
hringflug manna umhverfis
jörðu útj í geimnum virðist
augu við það, að e. t. v. geta
menn aldrei notið „öryggis"
á ferð til tunglsins eða reiki
stjarnanna. En vísindamenn-
irnir gera sínar áætlanir eigi
að síður. Hin risastóra, marg
þrepa eldflaug, sem Rússar
notuðu til þess að skjóta á
loft „dýragarði" sínum á dög
unum, hefði getað komið 600
punda (enskra) hylki á braut
um tunglið. — Bandarískur
tæknifræðingur hefir látið
svo um mælt, að e. t. v. geti
Rússar komið vísindatækjum
heilum til tunglsins innan
hálfs árs og að þeir ættu að
geta látið menn lenda þar
eftir 1% ár. — Bandaríkja-
menn leggja nú allt kapp á
að framleiða risaeldflaugar
eins og Satúrnus-flaugina
miklu, sem á að hafa þrýsti-
afl, er nemur 1.500.000 ensk-
um pundum (Atlas-flaugin
hefir aðeins 360.000 punda
þrýsting, en öflugustu eld-
flaugar Rússa nú eru taldar
hafa um 800.000 punda þrýsti
afl). Ef allar áætlanir stand-
ast, gera Bandaríkjamenn
ráð fyrir að senda mannað
Grein þessi ei
lega þýdd og '
sögð úr band
vikuritinu
þar sem hún
hinn 5. þ. m. -
er hér einnig
uð stytt.

Demoret, bandarísk
sérfræðingur. — í
það vandamál að
förum aftur til jarð
á nokkrum vegi me
ast, þótt aðferðirna
býsna frumstæðar
ríkjamenn telja, a
verði heppilegasta
þessu efni að láta
nálgast jörðina í n
sporbaugum og not
flaugar til þess að
ferðinni. — Eitt sl
far er nú í smíðum
ríkjunum. Nefnist i
Soar“ og verður
reynt í sambandi 1
eidflaug árið 1964
sem nú er verið að
vestra kemst „D;
næst því að get
„geimskip“.
★ —
Hér sjást tveir af helztu sérfræðingum heimsins á
sviði geimrannsókna, Rússinn Leonid Sedov (t. v.)
og Wernher von Braun. Þeir hittust á ráðstefnunni
í Stokkhóimi.
• UMFERÐARLEIÐ —
EKKI ÁFANGASTAÐUR
Flestir vísindamenn munu
þeirrar skoðunar, að Sovét-
ríkin verði fyrst til að senda
nú á næstu grösum, eru vís-
indamennirnir þegar farnir
að horfa í kringum sig eftir
nýjum stöðum, sem maður-
inn getur haldið til í fram-
tíðinni, og nýjum verkefnum
fyrir hann, svo og athuga ný
vandamál, sem kynnu að
mæta honum, þegar hann
segir fyllilega skilið við Móð
ur Jörð og fleygist á vit ör-
laga sinna út í hina óþekktu
eilífðarnótt géimvíddanna.
— ★ —
• Á TUNGLIÐ EFTIR
li/2 ÁR?
Það verður að horfast í
geimhylki á braut um tungl-
ið árið 1963.
ÓVINUR í LEVNI

púcsnesku geimfaramlr
.. iuioni ferðafélagi.
Belka ogr Strelka og einn
— Verða það menn næst?
En vandamálin í sambandi
við slíka för eru ótrúleg. —
Mesta hættan stafar af geim-
geislum. Frá „gerviplánet-
unhi“ bandarísku, Frum-
herja V, fengust nokkrar upp
lýsingar um óútreiknanleg-
an óvin, sem leynist í geim-
djúpunum: víðáttumiklir
„stormar“ banvænna prótón
agna, sem sólin spýr frá sér
af slíkum fimbulkrafti, að
þær myndu smjúga þykkustu
varnarveggi, sem nú þekkj-
ast. — Á öðrum sviðum er út
litið bjartara. Þannig hefir
loftskeyta- og útvarpssam-
band um geiminn reynzt hið
bezta: stöðugt samband var
við Frumherja V, unz hann
var kominn nær 40 milljónir
km út í geiminn. — Þá er
það og fullvíst, að bæði
Bandaríkjamenn og Rússar
ráða yfir nægilegri tækni til
þess að „stýra rétt“ í geim-
siglingum. — „Hvort heldur
við förum til tunglsins, til
Mars eða Venusar, þá mun-
um við geta stjórnað geim-
förum af nægilegri ná-
kvæmni“, segir Robert
„Hunda-hylkið" v
Rússum talsver
Bandarík j amönnu
skipasmíði. Þyngd
ir til-þess, að þrír :
hafzt við í því
flugi. — En Band:
sínar náðagerðir.
ransóknaþinginu
hólmi í síðasta má
eldflaugafræðingu
Wernher von Br
drætti að geimsk
ætlunin er að no1
úrnusflaugina mil
meðal var þrigg
„geimstöð" (sjá t
sem skipt var ni
konar herbergi
svefnklefa, matarl
stofu — og loks
unnt á að vera i
stöðinni, ©f þörf
á sérstakur útbi
geta viðhaldið „
andrúmslofti í stc
uðum saman.
• HVAÐ GETUM
LÆRT?
Hvað hyggur ma
svo munu læra
halda út í geiminn.
um ekki minnstu
um það“, segir ba
vísindamaður. ,,En
um við, að ef v
fræðzt eitthvað m
senda rannsóknari
geiminn, þá ge
fræðzt meira og flj
því að senda einn
1 rauninni má
lítið sé unnið vif
mann svífa umfe
um jörðu. Það er
bara tæknileg tilr£
hins vegar fyigir
pólitískur ávinningi
I