Morgunblaðið - 20.10.1960, Qupperneq 11

Fimmtudagur 20. okt. 1960
MORCrVViBÍ. 4Ð1to
11
Björn Jónasson bóndi
frá Hámundarstöðum í Vopnarfirði
BJÖRN Jónassan, bóndi frá Há-
m.undarstöðum í Vopnafirði, and
aðist að Elliheimilinu Grund í
Reykjavík, hinn fyrsta þ.m. rúm-
lega níræður að aldri.
Björn fæddist að Þverá í Vest-
urhópi í Húnavatnssýslu 10. júni
árið 1870, fluttist ári seinna með
foreldrum sínum Maríu Guð-
mundsdóttir og Jónasi Guðmunds
syni að Selási í Víðidal. Þar and-
aðist Jónas ári seinna, móðir
hans giftist þá aftur Sveini Stef-
ánssyni, en missti hann líka
nokkrulh árum seinna eða 1878,
stóð hún þá ein uppi með allan
barnahópinn í ómegð. Leystist
heimilið þá upp og börnin dreifð
ust á ýmsa bæi. Björn lenti að
S' ru Ásgeirsá í sömu sveit, var
svo á ýmsum bæjum til 16 ára
aldurs, lengst hjá Páli Pálssyni,
alþingismanni í Dæli, var Páll sá
kenndur við Arkvörn.
17 ára gamall leggur Björn
land undir fót og gengur til
Reykjavíkur fór hann þá til móð
urbróður síns, Sveins Guðmunds-
sonar, útvegsbónda á Sveinsstöð-
um í Kaplaskjóli. Var hjá hon-
um og ýrnsum útvegsbændum á
Seltjarnarnesi næstu 5 árin. Árið
1802 réðist hann vinnumaður að
Skálanesi við Seyðisfjörð til Guð
mundar, elzta bróður síns, er þar
var þá byrjaður að búa.
Arið 1895 flytzt Björn t il
Vopnafjarðar og kaupir Há-
mundarstaði ásamt hálfbróður
sínum Sveinbirni Sveinssyni og
þar bjuggu þeir í samfleytt 50
ár eða til 1945. Það ár lézt Svein-
björn og Björn brá búi og flutt-
ist til barna sinna í Reykjavík,
enda hafði hann þá misst kon-
una fyrir þrem árum.
Eignalausir voru þeir, er þeir
hófu búskap á HámundarStöð-
um, en jörðin er kostajörð með
miklum möguleikum til að
bjarga sér.
Hófu þeir þar útgerð, sem ekki
hafði verið rekin á þessum stað
áður, enda voru þeir báðir dugn-
aðar sjómenn. Fyrsta sumarið
reru þeir saman tveir á bát og
fiskuðu ágætlega, enda voru
fiskiár á Vopnafirði um þetta
leyti. Næsta ár hafði hvor sinn
bát, þannig jókst þetta og gerðu
þeir stundum út þrjá báta hvor.
Aldamótaárið brann bærinn
og sama ár misstu þeir mest allt
fé sitt í sjóinn. Þó réðust þeir í
það að byggja sinn hvort íbúðar-
húsið. Tveir ungir trésmiðir úr
Reykjavík voru kaupamenn hjá
þeim þetta sumar og stjórnuðu
byggingunum. Það voru Flosi
Sigurðsson, trésmíðameistari,
kunnur Reykvíkingur, hann lézt
fyrir nokkrum árum og Jóhann
Hafliðason, trésmíðameistari,
líka kunnur maður hér í bæ og
lifir enn. Fjöldi manna og
kvenna starfaði hjá þeim á sumr-
in, flest Sunnlendingar.
Björn kvæntist 1897 einni
kaupakonunni, Sigríði Pálsdótt-
ur frá Norðurreykjum í Borgar-
firði syðra, gáfaðri, stórbotinni
ágætiskonu. Þau eignuðust 6
börn og komust 3 þeirra til full-
orðins ára. Þau eru Jónas skip-
stjóri í Halifax, Páll verkamað-
ur í Reykjavik og' Þorbjörg hús-
frú í Reykjavík. Seinna eign-
aðist Björn son með annarri
I
konu, Hámund Eldjárn, vél-!
stjóra og ólst hann upp hjá þeim
hjónum, Björn Elíasson, verka-
maður í Vopnafirði ólst einnig
upp hjá þeim.
Björn var smár maður vexti,
en hraustur vel og svo snar og
harðskeyttur að með eindæmum
má telja, er mér í barnsminni,
er ég horfði á hann að slætti
og þá skildi ég það, sem segir
í Njálu um Gunnar á Hlíðar-
enda: „Hann vá svo skjótt með
sverði að þrjú sýndust á lofti“.
Þannig sló Björn, þegar honum
tókst upp sýndust þrír ljáir á
lofti.
A Hámundarstöðum er slæm
lending og munar oft mjóu að
takist að bjarga báti og farmi.
Eitt haust vorum við að afferma
bát eftir kaupstaðarferð brim
var mikið. Björn rétti upp úr
bátnum, annar tók við á klett-
inum. Þegar Björn er að skila af
sér einum pokanum, ríður þung
alda undir bátinn, maðurinn,
sem hélt honum dróst með og
missti fótfestuna; var ekki annað
Barn yðar þarfnast meira en kærleika
umonnunar
barnið eða
Húð barnsins er viðkvæm og þarfnast sérstakrar
með Johnson's barnabörum. . Þðgar þér baðið
skiptið um bleyju, þá notið Johnson’s barnapúður. Það þerrar
raka húðina. — Notkun á Johnson’s
barnavörum við daglega umönnun
barnsins skapar því
vellíðan og ánægju.
HeiIdsSlubirgðir:
Friðrik Bertelsen & Go. hf.
Laugavegi 172. Sími 16620
að sjá, en allt lenti í klettunum,
báturinn mölbrotnaði og farm-
urinn færi í sjóinn og mannslíf
í voða. En ems og leiftur stóð
árahlummurinn í klettinum og ár
in í höndum Björns, slysinu var
afstýrt.
Ég minnist aldrei, hvorki fyrr
né síðar að hafa séð svo snöggt
viðbragð hjá nokkrum manni, og
hef ég þó mestan hluta ævinnar
ekki gert annað en veita við-
brögðum manna athygli.
Björn var skarpgreindur og
hugmyndaríkur með afbrigðum
og þannig var hann fram á síð-
asta dag. Hann var í hrepps-
nefnd Vopnafjarðar í 25 ár og
kom oft meðnefndarmönnum
sínum óþægilega á óvart með
frumlegar og stundum róttækar
tillögur.
Ég ætla að það hafi verið
19051 eða 1906, sem Björn kallaði
saman nágranna sína til fundar.
Fundarefnið var að ræða tillög-
ur er hann hafði samið og þóttu
næsta nýstárlegar. Hann vildi að
þeir færðu byggðina saman og
kæmu á verkaskiptingu við bú-
skapinn, ættu verkfæri sameig-
inlega, seldu afurðir og gerðu
innkaup sameiginlega o. s. frv.
Það má vel vera að hugmyndir
um samyrkjubú hafi verið kom-
in fram um þetta leyti, úti í
heimi, en hér hafði hún ekki
heyrzt og útilokað er að Björn
hafi komizt í nokkra snerting
við hana, því að hann las ekki
erlend mál.
Loftkastalar, sagði fólkið um
þessar tillögur Björns og sofnaðl
málið. Víst byggði Björn frændi
minn loftkastala, það gerði hann
alla ævi, hafði alltaf á taktein-
um nýjar hugmyndir um flesta
hluti. En eru það ekki einmitt
mennirnir, sem byggja loftkast-
ala, sem hjálpa mest framþróun
veraldarinnar, því að fyrr eða
seinna koma loftkastalarnir nið-
ur á jörðina og verða að veru-
leika. Vald. Sveinbj.
Corkoustk*
Ármstrong
Perfex *
* R.M.
HljMnanérunar-
plöíur
Fyrirliggjandi
Áhrifamiklar
og skrautlegar
V_____________ j
þ. þORGRÍMSSON & CO.
Borgartúni, 7
Sími 2 22 35
Unglingar
óskast til að bera blaðið til kaupenda:
Seltjarnanes li (IUelabraut)
Aöalstræti
Talið við afgreiðsluna.
Sími 22480.
Verðbréf
Nokkur 1. veðréttar skuldabréf, til stutts tíma, til
sölu. Háir vextir, mikil afföll. — Tilvalið tækifæri
fyrir þá er vilja ávaxta fé sitt á öruggan máta á há-
um vöxtum. — Þeir, sem hafa áhuga, sendi nöfn sín
til afgr. Mbl. merkt: „25 — 1847“.
EINLIT
ódýr gardínuefni
tekin fram í dag. >
Dömu og herrabúðin
Laugavegi 55
Strömberg - rafmótorar
Ennþá fyrirliggjandi á gamla verðinu:
1 fasa mótorar: 0,25 — 0,37 — 0,55 — 0,75 kw.
3 fasa mótorar: 0,5 — 5,5 — 17 kw.
Olíurofar, automatiskir: 10/16 amp. —
15/25 amp. — 24/50 amp.
Stjörnuþríh. rofar. 10/30 ha. — 1/10 ha.
Mótorskápar m. fjarstýringu: 20/31 amp.
Hannes Þorsfteinsson & Co.
Sími: 2-44-55