Morgunblaðið - 12.11.1960, Qupperneq 11

MORCVNBLAÐIÐ
11
Laugardaeiir 12. nóv. 1960
Gengur ekki til lengdar að velta
áhyggjum sínum yfir á ríkissjóð
— sagði Emil Jónsson,
* >
málaráðherra á aðalfundi LIU
Hann ræddi síðan uppbóta-
kerfið eins og það hefir verið og
sagði, að uppbóta- og niður-
greiðslur hefðu verið orðnar svo
gífurlegar, að þær hefðu að lok-
um numið hærri upphæð en heild
arupphæð fjárlaga.
Það versta var, sagði hann, að
endarnir gátu aldrei náð saman.
Var þá augljóst og raunar orðið
íyrir alllöngu, að þetta kerfi bar
dauðann í sér og ekki mátti við
svo búið standa stundinni leng-
ur, ef þjóðarógæfa átti ekki að
hljótast af.
Ekki hægt að halda lengur áfram
Ég tel rétt að minna á þetta,
sagði Emil, því að ýmsir hafa
viljað telja erfiðleika þá, sem
útgerðin á nú við að stríða, eiga
rót sína að rekja að verulegu
eða öllu leyti til þessara ráðstaf-
ana. Þetta er fjarri því að vera
rétt.
í fyrsta lagi vegna þess, að
ekki var unnt að halda lengra
áfram á hinni fyrri braut nema
þá örskamman tíma.
1 öðru lagi má segja, að frekari
lántökur, sem þó voru skilyrði
fyrir því að halda kerfinu uppi,
voru að verða útilokaðar vegna
þess að enginn vildi lána að
óbreyttu efnahagsástandi.
Sagði ráðherrann, að deila
mætti um það hvort gengislækk-
unin hefði átt að vera meiri eða
ekki.
Á hitt varð einnig að líta, að
eftir því, sem krónan var lækk-
uð meira og erlendar neyzluvör-
ur dví dýrari, þeim mun erfiðara
hefði orðið að fá landsfólkið að
sætta sig við vöruverðshækkun-
ina, en það var eitt grundvallar-
skilyrðið fyrir því að þessar ráð-
stafanir bæru tilætlaðan árang-
ur.
Margs konar óáran
Það skal tekið skýrt fram, að
einmitt þetta sjónarmið réði
miklu. Og þó hefir það nú kom-
ið í ljós, að meirihluti stjórnar
ASÍ hefir farið á stað með kröfu
gerð, sem ef samþykkt verður,
þó ekki nema að nokkru leyti,
kallar á nýjar aðgerðir, sem ó-
séð er hvaða afleiðingar myndu
hafa.
En nú hefir það komið á dag-
inn að þau grundvallarskilyrði,
sem út frá var gengið, hafa ekki
verið til staðar. Síldveiðarnar
við Norðurland gengu miklu verr
en vonazt hafði verið eftir. Það
var langt frá því að hægt væri
að salta upp í samninga. Togurun
um hefir gengið frámunanlega
illa, og ofan á það hefir bætzt,
að Englands-markaðinum hefir
verið lokað.
Ofan á allt þetta hefir það svo
bætzt, að verð á fiskimjöli og
lýsi hefir lækkað verulega fra
því sem áður var, mjölið meira
en nokkurn gat órað fyrir.
Fjárskortur
Þeir, sem fiskveiðar stunda,
verða að vísu ávallt að vera við
því búnir að tímabundið afla-
leysi og verðsveiflur geri strik
í reikninginn, en jafn tilfinnan-
legt er það samt, sérstaklega
þegar eins er ástatt og hér á okk-
ar landi, þar sem laust fé er lif
svo skornum skammti, að illa
nægir til venjulegra útgjalda,
hvað þá að standa undir skakka-
föllum eins og þessum.
Það er áreiðanlega ekki ofsagt,
að eitt af því ,sem bagar íslenzka
útgerð er skortur á lausu fé.
Ber þar margt til. Stofnfé er oft
á tíðum af svo skornum skammti
að ég hygg að fátítt sé annars
staðar. Fjárfestingarsjóðir eru
engir til, nema Fiskveiðisjóður,
sem að lang mestu leyti er þó
byggður upp af framlögum, sem
tekin eru út úr rekstrinum sjálf
um, sem skattur af útflutningn-
um. í þriðja lagi er um að kenna
því skattakerfi, sem við höfum
búið við hingað til og ekkert hef
ir skilið eftir þegar vel gengur.
Við svo áhættusaman atvinnu-
veg, sem útgerðin er, er þó nauð
synlegt að hægt sé að flytja milli
ára, þegar það er hægt, þ. e. a. s.,
sjávarútvegs-
þegar atvinnuvegurinn skilar
hagnaði.
Boðaði ráðherra að tillit yrði
tekið til þarfa atvinnureksturs-
ins við frekari endurskoðun
tek j uskattslaganna.
Að treysta á föðurlega forsjá
ríkisvaldsins
,,En það er eitt atriði, sem
vert er að minnast á í þessu
sambandi, og það er hið stöðugt
fallandi verðgildi hins íslenzka
gjaldmiðils. Þetta hefir orkað
þannig á þá, sem sjávárútveg
stunda, eins og raunar alla lands
menn, að þeir hafa um of leit-
Emil Jónsson
ast við að koma fé sínu í eitt-
hvert varanlegt verðmæti, sem
auðvitað er vel skiljanlegt og
mannlegt. En afleiðingin hefir
svo vitaskuld orðið sú, að þar
sem ekki er hægt að nota sömu
peningana tvisvar, eins og einn
vel metinn bankastjóri sagði
einu sinni, þá hefir ekki verið
hægt að grípa til þeirra peninga
aftur þegar á þurfti að halda til
að standast hlaupandi útgjöld
dagsins.*
„Að velta áhyggjum sínum yfir
á ríkissjóð þegar eitthvað bjátar
á, getur ekki gengið til lengdar,
og hlýtur að enda með skelfingu.
Auk þess sem menn verða þá
skeytingarminni um reksturinn
og treysta um of á föðurlega for-
sjá ríkisvaldsins, sem ekki hefir
frá öðrum að taka en almenn-
ingi í landinu*.
Tilgangur vaxtahækkunarinnar
Þá drap ráðherrann á leiðir til
að leysa úr lausafjárskortinum,
meðal annars væri hugsanlegt að
útvega föst lán til langs tíma út
á eignir, sem þá yrðu metnar til
nútímaverðs og með lægri vöxt-
um en nú tíðkast. Sagði Emil að
sett hefði verið á laggirnar
þriggja manna nefnd til þess að
finna leiðir í þessu máli.
„Ríkisstjórninni er ljóst, að til
þess að framtíðarskipan fáist á
framtíðarmálum útvegsins, þarf
mikið fé. Hversu mikið, er enn
ekki vitað, en sjálfsagt verður
þar ekki um minna en tvö til
þrjú hundruð milljónir króna“
Þá minntist ráðherrann á vaxta
hækkunina og sagði, að með
henni hefði átt að freista þess
að dmga úr eftirspurn lána og
draga úr hinni miklu fjárfest-
ingu„ sem átt hefði sér stað und
anfarin ár. Jafnframt átti með
henni að örfa sparifjármyndun
í landinu og koma mönnum í
skilning um það, að með stöð-
ugu efnahagskerfi væri eins gott
að eiga fé á vöxtum í banka, eins
og að leggja það í vafasama fjár
festingu.
Veruleg breyting
Ætlunin hefði ekki verið að
þessir háu vextir stæðu um alla
framtíð, heldur aðeins í stuttan
tíma, á meðan nýja kerfið væri
að festa rætur með þjóðinni.
Markmiðið hefði í stuttu máli
verið að koma mönnum í skiln-
ing um það, að verðmæti peninga
væri ekki síður eftirsóknarvert
en aðrir fjármunir. „Það tekur
auðvitað nokkurn tíma að skapa
slíka hugarfarsbreytingu, en
þeir sérfræðingar, sem bezt fylgj
ast með í þessum málum, telja
sig þegar sjá, að veruleg breyting
ha.fi orðið á,“ sagði ráðherrann,
og bætti því við, að vilji væri
fyrir því að lækka skattana aft-
ur, ef til vill í nokkrum skrefum.
íslenzkir hagsmunir
Að lokum minntist ráðherrann
á nokkur atriði, sem hann sagði
að mjög myndi varða hag sjávar-
útvegsins i framtíðinni. Um land
helgismálið, sagði hann: „Það er
engum íslendingi, sem aðeins
hugsar um íslenzka hagsmuni,
akkur í því að deilan haldi áfram
ef hægt er að leysa hana á þann
hátt, að við fáum aðalkröfum
okkar fullnægt“ . . . „Hitt skai
ég líka segja, að ekki verður
gengið að neinum ókjörum, og
ekki öðrum en því, sem sam-
þykkt Alþingis fæst fyrir“.
Aukin vöruvöndun
Þá ræddi hann um ferskfisk-
matið og þörf á mjög svo auk-
inni vöruvöndun, bæði á sjó og
landi. „Ég vil í þessu sambandi
benda á, að nauðsynlegt er að
fiskverðið, sem aflahlutur eða
premía sjómanna verður miðað
við, sé raunverulegt verð, en
ekki fast „tilbúið“ verð, eins og
verið hefir, því á þann hátt einn
er hægt að gera sér von um að
sjómenn sýni málinu þann áhuga
sem nauðsynlegt er að þeir geri.“
Fiskirannsóknir
Að lokum gat ráðherrann þess,
að ákveðið hefði verið að láta
gera vinnuteikningu og útboðs-
lýsingu að fiskirannsóknarskipi, .
og þess væri að vænta, að hafizt
y^ði handa um smíði þess innan
skamms. “Fiskirannsóknir yrðu
vissulega eitt undirstöðuatriði
sjávarútvegsins hér á íslandi eins
og annars staðar, sagði ráðherr-
ann, og er því nauðsynlegt að
skapa þeim vísindamönnum, sem
að þessum rannsóknum vinna,
skilyrði til þess að þeir geti rek-
ið starfið á sem beztan hátt.“
„Þetta þrennt, ásamt heil-
brigðu efnahagskerfi, er það,
sem íslenzkur sjávarútvegur
verður að byggja framtið sína
á, en framtíðarmöguleikar út-
vegsins eru líka um leið fram-
tíðarmöguleikar íslenzku þjóð
arinnar, og það þurfa allir að
gera sér ljóst, sagði Emil Jóns
son, sjávarútvegsmálaráð-
herra að lokum.
10 ára afmælis-
sýning Leikfélags
Neskaupstaðar
A að beita ofbeldi í A.S.I.
TVEIR af framámönnum komm-
únista í meirihlutastjórn þeirra
í A.S.f. eiga viðtal við Þjóðvilj-
ann og birtist það í gær. í við-
tal þessu, þar sem fjallað er um
inntökubeiðni Landssambands
verzlunarmanna, er á furðulega
ósvífinn hátt gefið skýlaust í
skyn að þeirri beiðni verði vísað
frá.
Það er óhætt að slá þvi föstu
að felmtri hafi slegið á alla þá
mörgu félaga í A.S.f., sem þetta
viðtal lásu og enn hafa í heiðri
lýðræðislega starfsháttu og anda
þeirra laga, sem A.S.f. á að vinna
eftir.
Þessum útsendurum ofbeldis-
legra starfshátta, verður lítt
tamt að fletta upp í lögum þess
sambands sem þeir eiga að
stjórna, en í þeim stendur þetta
m.a. í 2. gr..: „Alþýðusamband
Islands er samtakaheild íslenzkr-
ar alþýðu“.
3. gr.: „Hlutverk sambandsins
er að hafa forystu í stéttarbar-
áttu og félagsstarfsemi alþýðunn
ar á íslandi í málum atvinnustétt
anna með það takmark fyrir aug
um, að þeim stéttum verði
tryggð sambærileg kjör og sami
réttur og öðrum stéttum í land-
inu. Framkvæmdir í þessu skyni
annast stéttarfélögin sjálf, eða
sambönd þeirra ásamt þingi og
stjórn A.S.Í., allt samkv. ákvörð
unum laga þessara og ákvörðun-
um Alþýðusambandsþings".
Þá mætti og minna á 4. gr., en
ég læt nægja að vitna í 52. gr.,
þar sem segir m.a.: „að félög
sömu atvinnustéttar geti á sama
hátt gert með sér samband, er
nái um allt land“. Þetta hefur
verið gert. Á síðasta þingi var
Sjómannasamband fslands tekið
í A.S.f. og áður hafði Landssam-
band Vörubifreiðastjóra verið
veitt inntaka, sem í fljótu bragði
sýnist (í mörgu mtilfellum a.m.
k.) sízt eiga frekar rétt á því að
teljast meðlimur A.S.Í., en búð-
ar- og skrifstofufólk.
Sá kattarþvottur, sem þessir
tveir kommúnistar beita, til að
réttlæta þetta fyrirhugaða of-
beldi er svo fáránlegur að engu
tali tekur.
Fólk ætti vissulega að lesa það
sem þeir segja um fyrirhugaða
skipulagsbreytingu og rétt þeirra
félaga sem fyrir eru og byggt
hafa upp A.S.Í. Það yfirklór er
skrípaleikur og ekkert annað.
Hér virðist áformað að fremja of
beldi við eitt stærsta launþega-
samband landsins, sem ekki á sér
hliðstætt dæmi í sögu ísl. verka-
lýðshreyfingarinnar. Landssam-
tök verzlunarmanna í nágranna-
löndum okkar eru öll innan heild
arsamtaka alþýðunnar í þeim
löndum.
Heildarsamtök verzlunarmanna
á Norðurlöndum veittu ísl. lands-
sambandinu inngöngu á sl. sumri
eftir að hafa sannfært sig um að
það uppfyllti öll skilyrði, en setti
þó það skilyrði jafnframt, að
verzlunarmannasambandið hér,
yrði að ganga í A.S.Í. — Og nú á
að hindra það. —
Innan A.S.Í. eru nú þegar
mörg félög verzlunarfólks og
hafa verið um fjölda ára. Á að
reka þau út? Nei, þetta er engin
afsökun. Enda má fullyrða að ef
slík framkoma eigi að móta vænt
anlega meðferð skipulagsmál-
anna, þá séu þær breytingar fyr-
irfram dæmdar til að mistakast,
því slíku ofbeldi, sem í téðu við-
tali er verið að boða, verður ekki
unað. Til allrar hamingju eru
það þingfulltrúar sjálfir sem
eiga að ráða úrslitum þessa máls
og því verður ekki trúað að ó-
reyndu að beizli kommúnista sé
þegar búið að kæfa rétt siðferði
legt og félagslegt mat meirihluta
fulltrúanna á næsta þingi A.S.f.
Þvælan í loik viðtalsins um
„verkstjóra" og 'umboðsmcnn
atvinnurekenda“ er tæplega
svaraverð. Því lifa þessir menn
ekki sjálfir eftir sinni eigin kenn
ingu?
Er Tryggvi Emilsson stjórnar-
meðlimur Dagsbrúnar ekki „um-
boðsmaður atvinnurekandans" í
flokki sínum? Er Benedikt Dav-
íðsson trésmíðameistari, sem nef
ur fjölda manna í vinnu ekki
„verkstjóri"? Eru bæjarstjóri,
kennarar, skólastjórar og bænd-
ur sjálfsagðari í Alþýðusambandi
íslands en verzlunarfólk. Eða er
svarið við frávísuninni kannski
að finna í því, að búðarfólk og
skrifstofufólk hefur ekki valið
einlita kommúnistahjörð til að
ráða málum sínum?
Ég trúi því ekki að óreyndu að
fulltrúar á næsta þingi A.S.f.
hugsi sig ekki um tvisvar, áður
en slíkt ofbeldisverk, sem frávís-
un inntökubeiðninnar, verður
samþykkt og lögð undir hamar
almenningsálitsins.
Pétur Sigurðsson.
NESKAUPSTAÐ, 9. nóvember.
— Leikfélag Neskaupstaðar
sýndi í gærkvöldi leikritið
„Miðlar og brjóstahöld“, eftir
franska leikritaskáldið Claude
Magnier. Þetta er gamanleikur
og hefur áður verið sýndur und
ir nafninu „Óskar“. Á frumsýn-
ingu var húsfyllir og leikendum
ágætlega tekið.
Leikstjóri er frú Elín Ingvars-
dóttir, sem undanfarinn mánuð
hefur starfað hjá leikfélaginu.
Aðalleikarar eru Ásgeir Lárus-
son og Valur Sigurðsson. — í
leikslok voru bæði leikendur og
leikstjóri kölluð margsinnis
fram.
Önnur sýning á leiknum er i
kvöld, en síðar hyggst leikfé-
lagið fara með leikritið á næstu
firði.
Leikfélag Neskaupstaðar er 10
ára um þessar mundir. Núver-
andi stjórn skipa: Ásgeir Lárus-
son, form., Óskar Björnsson, rit-
ari, og Soffía Björgúlfsdóttir.
Orðsending
til Eiðamanna
AF sérstökum ástæðum eru
nemendur Eiðaskóla frá 1930 og
síðar beðnir að koma til viðtals
í Breiðfirðingabúð, uppi, nk.
sunnudag á tímabilinu frá kL
2—7 e. h.