Morgunblaðið - 12.11.1960, Side 13

Laugardagur 12. nóv. 1960
MORGVTSBLAÐIÐ
13
Kennarar tást ekki til
kennslustarfa
Greinargerð frá Sambandi
barnakennara
A FUNDI með fréttamönnum í
gær afhenti stjórn Sambands ís-
lenzkra barnakennara blöðum og
útvarpi eftirfarandi greinargerð
lim launamál kennara:
Vegna umræðna, sem orðið
hafa í haust í blöðum og útvarpi
um launamál kennara í sam-
bandi við kennaraskortinn, þyk-
ir stjórn Sambands íslenzkra
'barnakennara hlýða að auka þar
nokkru við, inálum þessum til
frekari skýringar.
Allar menningarþjóðir leggja
á það mikla áherzlu að koma
skólamálum sínum í það horf, að
þjóðfélaginu nýtist sem bezt það
fé og sú vinna, sem lögð er í
skólastarfið, m. a. með því að
reisa hentug og vönduð skólahús
og eiga sem hæfustu kennara-
liði á að skipa. Þetta er viður-
kennt sjónarmið, sem enginn
mótmælir í alvöru, og frumskil-
yrði þess, að verulegs árangurs
megi vænta. Þjóðir, sem standa
á háu menningarstigi, líta á það
sem sjálfsagðan hlut, að upp-
eldis- og kennslustörf séu ein-
ungis falin mönnum, sem sér-
staklega hafa búið sig undir að
gegna þeim störfum. Verði þar
einhver misbrestur á, er undinn
að því bráður bugur að finna
ráð til úrbóta.
Brautryðjendum skólamála hér
á landi var þetta einnig ljóst,
og mörkuðu þeir stefnuna í sam-
ræmi við það. Löggjafinn stað
festi þetta sjónarmið með setn-
ingu fræðslulaganna 1907 og lög_
um um stofnun kennaraskóla
1908 og hefur hvergi síðan slak-
að á við endurskoðun laganna,
heldur haldið sömu stefnu og
aukið stöðugt kröfur um mennt-
un kennara.
Enn vantar kennara í suma
skólana
Um framkvæmd þess atriðis,
að einungis sérmenntaðir menn
gegni kennarastöðum, hefur olt-
ið á ýmsu. Lengi vel voru þeir
allt of fáir, en kennaraskólinn
vann stöðugt á, og nú eru all-
mörg ár síðan, að sá hópur. sem
þaðan hefur útskrifazt, var orð-
inn nógu stór til að skipa allar
kennarastöður við barnaskóia
landsins, ef flestir hefðu horfið
að störfum. Þróunin hefur hins
vegar orðið sú á síðustu árum,
að próflausum mönnum hefur
stöðugt fjölgað í kennarastöðum,
og skólaárið 1959—1960 var svo
komið, að nær 7. hver maður,
sem við barnakennslu fékkst,
hafði ekki tilskilda menntun.
Árið 1954—1955 voru þeir t. d.
68, en 1959—1960 var tala þeirra
komin upp í 118 eða um 15%
stéttarinnar, og allar horfur eru
á, að þeim muni enn fjöiga á
þessu skólaári, þvi að ekki hef-
ur tekizt að ráða menn í stöður
við alla fasta skóla, þótt iiðnir
séu röskir tveir mánuðir af
skólaárinu. (Því má skjóta hér
inn í, að nú er þannig ástatt í
tveimur kaupstöðum úti á landi,
að orðið hefur að stytta dagleg-
an kennslutíma barnanna, vegna
þess að kennslukraftar voru
ekki til staðar til að inna lög-
skinaða kennslu af hendi.)
Ýmsir telja, að kennaraskort-
urinn stafi af því, að hörgull sé
á mönnum með kennaramennt-
un. Þetta er ekki rétt eins og
sýnt skal fram á .Eftir beiðni
stjórnar S. í. B. lét fræðslumála-
skrifstofan taka saman skrá um
alla þá, sem kennaraprófi luku
á árunum 1943—1959. Þeir reynd
ust vera 490 alls. Af þeim voru
341 starfandi við barnaskólana
1959—1960, en 149 gegndu ekki
kennslustörfum það ár, þ. e um
30 af hundraði hverju heimtust
ekki til þess starfa, sem þeir
höfðu varið miklu fé og löngum
tíma til að búa sig undir að
gegna. Hlutföllin 149 : 118 sýna
ljóslega, að til eru menn með
kennararéttindum til að skipa
allar kennarastöður við barna-
skólana, þótt gert sé ráð fyrir
að allstór hópur heltist úr lest-
inni áf eðlilegum ástæðum. Höf-
uðorsök þess, að þeir, sem út-
skrifast, hefja annaðhvort aidrei
kennslu eða hætta að fleiri eða
færri árum liðnum, er tvímæia-
laust sú, að þeim bjóðast lífvæn-
.legri kjör í öðrum starfsgrein-
um. Það eru launakjörin, sem
hér ráða úrslitum.
Byrjunarlaun innan við 4000 kr.
Byrjunarlaun kennara við 9
mánaða skóla eru kr. 46.206,20 á
ári eða kr. 3.850,58 á mánuði að
lífeyrissjóðsgjaldi meðtöldu. Fá-
ir, sem annars betra eiga völ,
sætta sig við þau kjör. Hagstof-
an áætlar verkamanni, sem
vinnur fullan vinnudag allt árið
kr. 54.687,36 í árslaun. Nú vita
allir, sem til þekkja, að verka-
mannalaun í dag hrökkva ekki
til að framfleyta meðalfjöl-
skyldu nema til komi veruleg
eftirvinna. Hvað mundi þá um
byrjunarlaun kennara, sem sam_
kvæmt þessu eru kr. 8.481,16
lægri en verkamannslaun? Há-
markslaun kennara eru kr.
64.275,75. Þau nægja ekki heldur
fyrir heimilisþörfum með því
verðlagi, sem Við búum nú við.
Starfi skólar skemur en 9 mán
uði, lækka laun um 1/12 árs-
launa fyrir hvern mánuð, sem
frá dregst.
Setjum upp einjjalt dæmi um
tvo menn um tvítugt. Annar
gerist kennari, eftir að hafa bú-
ið sig undir starfið með 4 vetra
námi í kennaraskólanum. Hinn
stundar daglaunavinnu og miss-
ir ekkert úr, en vinnur heldur
enga eftirvinnu. Báðir gegna
störfum sínum um 30 ára skeið.
Þá gera þeir upp reikniaga og
bera saman bækur sínar. Kem-
ur þá í Ijós, að sú heildariauna-
upphæð, sem þeir hafa borið úr
býtum í þessi 30 árá, er nærri
jafnhá. Kennarinn er þó aðeins
lægri eða sem nemur kr. 5.103,56.
Laun kennara á Norðurlönd-
um eru rr jög mishá. La rglægst
eru þau hér á landi, en hæst í
Svíþjóð, og er launamunur mik-
ill. Þar sem byrjunarlaun eru
lægst hjá þessum frændþjoðum
okkaf, eru þau rösklega 24 þús-
und krónum hærri en hér, en
hæstu byrjunarlaun eru þar
rúmlega 67 þúsund krónum
hærri á ári en hjá okkur Á há-
markslaunum er munurinn þó
enn meiri. Lægstu hámarkslaun
þar eru um 31 þúsund krónum
hærri en hér, en þar sem hæst
laun eru greidd eru þau nærri
90 þúsund krónum hærri en há-
markslaun íslenzkra barnakenn.
ara. Hér er alls staðar miðað við
lengsta starfstíma skólanna og
reiknað með núverandi gengi ís-
lenzkrar krónu.
Álíka margar kennslustundir
og á Norðurlöndum
Oft er á það bent, að íslenzkir
barnakennarar, sem starfa við 9
mánaða skóla, hafi 3 mánaða
sumrleyfi og miða beri því iaun
þeirra við að þeir stundi atvinnu
í sumarleyfi sínu. Þetta getur
hvorki talizt sanngjarnt né heppi
legt og sæmir varla ríkisvaldinu
að vísa starfsmönnum sínum
þannig til fanga tnn á atvinnu-
svið annarra stétta, sem oftast
er fullskipað fyrir. Kennarar
hafa heldur engan rétt þar til
vinnu. Yrði þeim eðlilega mein-
að að ganga að slíkri vtnnu,
hvenær sem stéttarfélögunum
kynni að þykja þess þörf. Þar
við bættist svo, að mikil auka-
störf hljóta jafnan að bitna
beint eða óbeint á aðalstarfinu,
og er þá illa farið. Laun kennara
annars staðar á Norðurlöndum
eru miðuð við fullt ársstarf, og
mundi þar engum til hugar
koma að ætla þeim að stunda
almenna vinnu í sumarleyfinu.
Þar starfa barnaskólar yfirleitt
í 10 mánuði. Kennsluskylda
kennara er nokkuð misjöfn eftir
löndum, minnst 1140 stundir,
mest 1410 kennslustundir á ári.
Hér á landi er kennsluskylda
kennara við 9 mánaða skóla
1296 kennslustundir á ári, sam-
kvæmt skýrslu frá Fræðsluskrif-
stofu Eeykjavíkur. (Ekki er hér
reiknað með óhjákværhUegri
heimavinnu eðá þeim tíma, sem
fer til félagsstarfsemi meðal
barnanna utan skólatímans, en
það hvort tveggja er lágt áætl-
að 2 stundir á dag til jafnaðar.)
íslenzkir barnakennarar skila
því að meðaltali sVipuðum
kennslustundafjölda árlega og
norrænir starfsbræður þeirra,
þótt skólar starfi hér mánuði
[skemur. Liggur það einkum i
því, að daglegar kennslustundir
eru þar víða færri. Fleiri dagar
falla úr á skólaárinu, og svo eru
tímar sums staðar styttir á
laugardögum, til þess að ttennslu
sé þá daga lokið um eða laust
eftir hádegi.
Hér að framan hefur verið
reynt að draga fram nokkrar
staðreyndir, sem máli skipta,
þegar rætt er um laun og starfs-
kjör kennara. Séu þær inetnar
af sanngirni og hlutdrægnis-
laust, munu flestir skilja, að
kröfur kennara um bætt lau.aa-
kjör eru á fullum rökum reistar.

Aður en
Það segir sig sjálft að sek-
úndurnar sem líða frá því fall
hlífarmaðurinn steypir sér á
höfuðið út úr flugvélinni nið-
ur í tómið og þar til fallhlífin
opnast, hljóta að vera skelfi-
legar. Allir fallhlífarmenn
kannast við það augnablik.
Einn þeirra, Egyptinn A1
Mussalah, varð fyrstur til að
taka mynd af sjáífum sér und
ir þessum kringumstæðum.
Hvernig fór hann að því? Jú,
það var ofur einfalt. Hann
festi myndavélina, sem var
sérstaklega útbúin, á annað
stígvél sitt. í hendi hans lá
þráður, sem tengdur var við
myndavélina, og er hann tók
stökkið, kippti hann í þráð-
inn. Einni sekúndu síðar opn-
aðist fallhlífin.
Við framköllun kom í ljós
meðfylgjandi mynd af A1
Mussalah á hræðilegasta
augnabliki fallsins. Fyrir neð-
an blasa pýramídarnir við.
fallhlífin opnast
Hjörtur Jónsson kaup-
maður 50 ára í dag
HJÖRTUR Jónsson er fæddur á
Saurbæ í Vatnsdal 12. nóvember
1910, sonur hjónanna Guðrúnar
Friðriksdóttur og Jóns Hjartar-
sonar, er lengi bjuggu á þeirri
jörð. Voru þau hjón alkunn í
Húnavatnssýslu um áratuga-
skeið, að myndarskap og góð-
vilja.
Arið 1925 flutti fjölskyldan öll
til Reykjavíkur. Hjörtur stund-
aði nám í Verzlunarskóia íslands
og útskrifaðist þaðan með góð-
um vitnisburði árið 1929. Gerðist
hann þá starfsmaður hjá Eim-
skipafélagi íslands og starfaði
þar fyrst sem bókari en siðan
sem endurskoðari félagsins og
starfaði hjá félaginu samtals 29
ár við vaxandi traust. Hann
stofnaði árið 1958 verzlunina
„Olympía" og hefir rekið hana
alltaf síðan af miklum dugnaði,
fyrst á Vesturgötu 11 og síðan á
Laugaveg 26 þar sem hann er nú
að byggja stórhýsi. Einmg stofn-
aði hann ásamt konu sinni Líf-
stykkjaverksmiðjuna Lady hf.,
sem er mikið fyrirtæki.
Hjörtur kvæntist 31. desem-
ber 1937 ágætri konu Þórleifu
Sigurðardóttur. Eiga þau þrjá
efnilega drengi. Heimili þeirra á
Barmahlíð 56 er mikið rausnar-
og myndarheimili. Hafa vinu og
frændur húsbændanna átt þar
marga glaða stund.
Hjörtur Jónsson er gáfaður
maður, fyrirhyggjumaðui mikill
og hefir heilbrigðar og fast mót-
aðar skoðanir. Um dugnaðinn
bera verkin ljósastan vott.
Hann er ljóðelskur og ágæt-
lega skáldmæltur, en nokkuð
dulur á eigin ljóðagerð, enda er
maðurinn hlédrægari en hæfi-
leikum samsvarar. I vinahópi
er hann þó glaður og reifur og
manna skemmtilegastur, enda
fróður um margt.
Hann er mikill áhugamaður
um félagslegar umbætur. Hefir
sjálfur verið heppinn í sínum
atvinnurekstri, og hefir beitt sér
að hollri starfsemi á sviði verzl-
unar og iðnaðar. Er líka mjög
vinsæll meðal sinna félaga og
hjá sínu starfsfólki.
Nú þegar þessi ágæti maður
á hálfrar aldar afmæli, þá óska
ég honum og allri hans fjöl-
skyldu gleði og farsældar á
komandi tíð og flyt honum ein-
lægar þakkir fyrir trausta vin-
áttu og margar ánægjilegar
stundir. Jón Pálmason.
ÞAÐ var ranghermi í blaðinu í
gær, að Hjörtur ætti afmæli
þann dag.
,Tíbrá‘ ný verzlun
að Laugavegi 19
í MORGUN var opnuð ný verzl-
un að Laugavegi 19 hér í bæ. Er
fyrirtækið, sem hlotið hefir nafn
ið „Tíbrá“, nýtt af nálinni, en
eigendur eru Vilhjálmur Bjarna-
son, Hilmar Vilhjálmsson og
Stefán Hirst.
í húsnæði því, sem hin nýja
verzlun hefir, voru áður tvær
verzlanir, Clausensbúð (nýlendu
vöruverzlunin) og Regnhlífabúð-
in, sem hefir flutt að Laugavegi
11. — Hafa nú verið gerðar gagn
gerar breytingar á húsnæðinu,
sem er orðið hið nýtízkulegasta
— og skyldi engan gruna, sem
inn í verzlunina er kominn, að
hann sé staddur í mjög gömlu
húsi.
Tíbrá er verzlun fyrir konur.
Þar eru á boðstólum hvers kon-
ar fáanlegar snyrti- og fegrunar
vörur frá ýmsum löndum, svo
sem Bretlandi, Frakklandi,
Þýzkalandi, Ítalíu og Bandaríkj-
unum, — svo og kvenfatnaður
ýmiss konar, sem aftur á móti
verður mestmegnis innlendur
iðnaður. — Teikningar að inn-
réttingu verzlunarinnar gerði
Sveinn Kjarval húsgagnaarki-
tekt, en yfirumsjón með verkinu
hafði össur Sigurvinsson tré-
smíðameistari.