Morgunblaðið - 01.12.1960, Blaðsíða 17

Fímmtudagur 1. des. 1960
M O R C.T’iv n r jfíio
17
HVAR sem maður fer um
sveitir landsins ber fyrir
augun vélgrafna skurði. Það
fer því ekki framhjá neinum
hve gífurlega snar þáttur
skurðgröfturinn er í ræktun-
arframkvæmdum bænda.
Skurðgröfur Vélasjóðs hafa
grafib 26 millj. rúmmefra
Rætt v/ð Harald Arnason framkvæmdastjóra
gröfur Vélasjóðs grafið fram-
ræsluskurði 6115 km að lengd
með samanlagt rými 25.773.000m3
Hafa þannig verið fullþurrkað-
ir um 38 þús. hektarar af rækt-
unarlandi.
Við spyrjum Harald nokkuð
um daglegan rekstur Vélasjóðs.
Vélasjóði fyrir 4 árum. Þeir
komu óvanir sem skurðgröfu-
menn, en höfðu unnið með krana
áður. Þeir fengu fyrst í stað lé-
lega gröfu, sem illa hafði gengið
að reka. Svo brá við að þeim
tókst með prýði að haida henni
gangandi og skiluðu starfi þvi
Að síðustu spyrjum við Har-
ald hvort ekki komi margt fyrir
við alla þessa flutninga og vinnu
á erfiðu landi. Hann segir svo
vera. Stundum springa vegirnir
undan hinum þungu tækjum og
þau velta þá stundum út af veg
inum. Stundum er grafið í svo
miklum bratta að jarðýtu þarí
brekkumegin við gröfuna til þess
að halda henni svo að hún velti
ekki. Þá hefir komið fyrir að vél-
ar hafa oltið út af vegum niður
heilar fjallshlíðar. Að sjálfsögcu
eru atvik sem þessi ekki algeng,
en öll slík skakkaföll kost'a bæði
tíma og fé, því oft skemmast
vélarnar.
Það er við marga eríiðleika að
etja á okkar landi. Eins og sjá
má af þessu stutta samtali við
framkvæmdastjóra Vélasjóðs hef
ir ótrúlega miklu starfi verið
komið áleiðis á skömmum tíma.
Skurðgröfturinn er ein af undir-
stöðum ræktunarinnar en aukin
ræktun er það sem koma verður
og koma skal.
— vig.
Á árunum 1945—1957 eykst
imeðalfjárfesting ræktunar í
landinu um 18%, vegna nýrækt-
ar, grjótnáms, girðinga og vél-
igrafinna skurða. Einkum stafar
iþetta af vaxandi framræslu með
vélgröfnum skurðum, en þá ber
jafnframt að hafa í huga, að
jþessi framræsla nær til mikils
óbrotins og óræktaðs lands.
Upplýsingar þessar er að finna
í grein um ráð"t;fnu íslenzkra
verkfræðinga, eftir Svein Björns
son, verkfræðing.
Langstærsti aðilinn, sem hér á
hlut að máli er Vélasjóður, en
hann á nú 31 skurðgröfu. Rækt-
unarsambönd eiga 11 skurðgröf-
ur og Landnám ríkisins 4.
/ Vélasjóður 37 ára
Við skulum því bregða okkur
á fund Haraldar Árnasonar véla
ráðunauts Búnaðarfélags ísiands
en hann er » jafnframt fram-
kvæmdastjóri sjóðsins.
Vélasjóður er stofnaður 1923.
Var honum fyrst ætlað að eiga
og starfrækja jarðræktarvélar og
jafnframt að lána fé til véla-
kaupa. Vélasjóður átti um skeið
nokkra þúfnabana, sem voru
fyrstu stórvirku jarðræktarvél-
arnar, sem hingað komu. Á árun
um 1926—1932 voru keyptir til
landsins um 80 traktorar, sem
leystu þúfnabanana af hólmi.
Lánaði Vélasjóður fé til kaupa
á flestum þessara traktora.
| Skurðgröfurekstur
Starfsemi Vélasjóðs lá nú að
mestu niðri þar til 1942, að hann
var endurreistur og farið var að
kaupa skurðgröfur á beltum. Frá
því 1943 hefur starfsemi Véla-
sjóðs eingöngu miðazt við rekst-
ur skurðgrafa,
Á þeim 18 árum, sem skurð-
gröfur hafa verið starfræktar í
þágu landbúnaðarins, hafa skurð
3 verkstæði
Sjóðurinn á eigið verkstæði í
Kópavogi og annað á Akranesi
og aðstöðu til viðgerða á Egils-
stöðum á Fljótsdalshéraði. Við-
haldi vélanna er þannig háttað,
að þær eru teknar í allsherjar-
klössun á 2—3ja ára fresti. Skurð
gröfumennirnir sjá svo sjálfir
um allar smærri viðgerðir og fá
ekki fyrir þær sérstakar greiðsl-
ur, nema viðgerðartíminn fari
fram úr tveggja daga vinnu í
senn. Allan skurðgröft hafa þeir
í ákvæðisvinnu. Ef um meirihátt
ar bilanir er að ræða á véiunum
er sérstakur viðgerðarmaður
sendur út af örkinni til þess að
gera við þær á kostnað Véla-
sjóðs.
Það er mjög mikið atriði að
góðir skurðgröfumenn fáist á
vélarnar því það er algerlega
undir þeim komið hvernig af-
koma vélanna reynist. Lætur
Haraldur af að vel gangi að fá
menn til þessara starfa og allir
hafa þeir allmikla þjálfun í véla-
viðgerðum. Jafnan eru tveir
menn um hverja gröfu og /iuna
á vöktum.
Haraldur segir að verkefni fyr
ir skurðgröfurnar fari nú minnk
andi, og sé því ekki eins rík á-
stæða til þess að keyra skurð-
gröftinn áfram af jafn miklum
krafti og var. Það mun því á-
kveðið ,að selja nokkrar gröfur,
sem lélegastar eru taldar, en þær
má með góðum árangri nota sem
bryggjukrana á ýmsum smærri
höfnum víðsvegar um landið.
Segir Haraldur að sér leiki grun
ur á að svo hátti allvíða, að full
þörf sé slíkra bryggjukrana.
Tvöföld meðalafköst
Sem dæmi um hve algerlega
vinnuafköst skurðgrafanna eru
háð starfsmönnunum, sem með
þær fara, tekur Haraldur tvo
menn, sem hófu starf sitt hjá
Skurðgrafa í flutningi. Bíllinn og vagninn hafa sokkið í veginn. Það er oft erfitt að flytja stóf
og þung tæki um okkar lélegu vegi.
sem þeim var ætlað að vinna á
mun skemmri tíma en ráð hafði
verið fyrir gert. Síðan fengu
þessir sömu menn nýrri og betri
gröfu og hafa afköst þeirra farið
stöðugt vaxandi þrátt fyrir erf-
iðar aðstæður.
í fyrrasumar voru meðalafköst
eftir hverja gröfu 97 þúsund ten
ingsmetrar yfir úthaldstjmann.
Þá skiluðu þeir félagar rúmlega
190 þús. teningsmetrum eftir
sína gröfu. í ár munu meðalaf-
köstin verða um 100 þúsund ten-
ingsmetrar en þeir tvímenningar
afkasta á sama tíma 206 þúsund
teningsmetrum. Þeir eru því alla
jafna helmingi afkastameiri en
meðalmenn .Þess má geta að í
sumar stunduðu þeir skurðgröft
austur á Bakkafirði, í Skriðdal á
Fljótsdalshéraði, suður ' Borgar-
firði, austur í Holtum og allt
austur í Álftaveri og seinast í
Holtunum á ný. Þeir ferðuðust
því meira en helming leiðarinnar
kringu mlandið og samt voru af-
köstin svona mikil.
Vaxandi tilflutningar
Haraldur tekur fram að þetta
beri náttúrlega ekki vott góðrar
skipulagningar á starfi vélanna,
hins vegar sé nú æ erfiðara að
fá vinnu fyrir gröfurnar svo
mikla á hverjum stað að tilflutn
ingar séu litlir.
Tveir 10 hjóla bílar m,eð drif-
um á öllum hjólum eru notaðir
við flutningana og eru vélarnar
fluttar á stórum vögnum, sem
tengdir eru aftan í þá. Flutning-
arnir eru einn stærsti bagginn á
rekstri Vélasjóðs, enda bílarnir
gamlir og eyðslufrekir.
Undanfarin 5 ár hefir þó orðið
rekstursafgangur á Vélasjóði,
þótt leitazt hafi verið við að
hafa leiguna eins lága og kostur
er. Þess er þó að geta að stofn-
kostnað bæði véla og verkstæða
hefir ríkið lagt fram, en afskrift-
ir annast Vélasjóður. Þurfi að
kaupa nýjar vélar, veitir Alþingi
fé til þess á fjárlögum. Vélasjóð
ur er í fyrsta skipti skuldlaus í
Frá Dýrfirðingafélaginu
Munið spilakvöldið, föstudagskvöldið 2. des. n.k.
kl. 20,30 í Breiðfirðingabúð, uppi.
Fern verðlaun. — Mætið stundvíslega.
STJÓRNIN
Grindvíkirrgar ath.
Hefjum fastar þrjár ferðir í viku til og frá Reykja-
• vík, þriðjudaga, fimmtudaga og föstudaga með við-
komu í Hafnarfirði. — Vörumóttaka í Nýju sendi-
bílastöðinni við Miklatorg, sími 24090.
Vörubílastöð Grindavíkur
BORÐLAMPA
VEGGLAMPA
LJÓSAKRÓNU
eða skerma,
Þá er fjölbreyttasta
úrvalið hjá okkur
Raflampagerðin
Suðurgötu 3 — Sími 11926
Vélgrafinn skurður.
ár.