Morgunblaðið - 25.02.1961, Side 9

Laugardagur 25. febrúar 1961
MORGUISBLAÐIÐ
9
Jéhann Hafsfein á Alþlngi
Jafnvægi í peninga-
máiunum er takmarkið
E F TIR þær umræður, um
frumvarp um Seðlabanka
Islands, sem raktar voru
í blaðinu í gær, kvaddi'
Jóhann Hafstein sér máls,
og á eftir honum þeir
Skúli Guðmundsson, Björn
Pálsson, Gylfi Þ. Gíslason og
loks Skúli Guðmundsson í
þriðja sinn við umræðuna.
í upphafi ræðu sinnar sagði
Jóhann Hafstein, að það hefði
ekki verið neitt óíl'temmtilegt
útaf fyrir sig að hlusta á vand-
lætingarræðu Skúla Guðmunds-
sonar og það yrði að viðurkenna,
að honum færi stöugt fram í
leikaraskap sínum. í þingveizl-
um sé þessi leikarskapur vissu-
lega vel rámaður, en hitt sé
svo annað mál, hversu vel við-
eigandi þessi leikaraskapur sé
úr ræðustóli £ Alþingi.
Vegna vandlætingar Skúla
Guðmundssonar út af fjölgun
bankastjóra við seðlabankann
minnti Jóhann á, að 1957 hefði
vinstri stjórnin gert þær breyt-
ingar á bankalöggjöfinni, sem í
aðalatriðum voru í því fólgnar
að koma stuðningsmönnum stjórn
arinnar í 13 stöður bankastjóra
og bankaráðsmanna. í samb. við
þær breyt. hefði því að vísu ver-
ið haldið mjög á lofti, að Sjálf-
stæðismenn hefðu hreiðrað um
sig í peningastofnunum landsins
og misbeitt þar valdaaðstöðu
sinni svo, að við það yrði ekki un-
að. Hins vegar væri sér kunnugt
um, að ýmsir menn, sem að þess-
um málum stóðu þá og hafa síðar
komið inn í bankana sem banka
Btjórar eða bankaráðsmenn,
hefðu látið í ljósi það áht, að
þessar ástæður hafi verið fluttar
fram algerlega að tilefnislausu
j og engin rök voru flutt fyrir
þeim í þinginu.
Þá sagði ræðumaður. að það
fyllti sig gremju, þegar hann
heyrði fjargviðrazt svona yfir
því, hversu níðzt sé á hinum
dreifðu byggðum, kaupfélögun-
um og samvinnufélagsskapnum,
á sama tíma og samvinnufélögin
hafi þó dregið til sín hlutfalls-
lega miklu meira fjármagn held
ur en nðkkur annar sambærileg-
ur félagsskapur eða rekstur í
þjóðfélaginu.
Það væri athyglisvert, sagði
Jóhann, að nefndarálit Skúla
Guðmundssonar fjaiiaði aðeins
um einn þátt þessa máls, þ. e.
ákvæðið, þar sem Seðlabankan-
um er heimilað að ákveða, að
nokkur hluti af fé innlánsdeilda
kaupfélaganna, sparisjóða og
bankanna skyldi bundið í Seðla-
bankanum. Svo mikil áherzla sé
lögð á þetta atriði, að engu sé lík
ara en að með þessu sé verið að
stela fé frá hinum dreifðu byggð
um höfuðstaðabúum til handa.
Þetta fé er auðvitað eign spari-
sjóðanna og innlánsdeilanna eftir
sem áður, og enn er fyllilega óséð
nema þetta geti orðið hinum
dreifðu byggðum til hins mesta
gagns, þegar á þarf að halda.
Megintilgangurinn með þessari
lagasetningu sé m.a. sá að hafa
áhrif á jafnvægið í peningamál-
um og til þess að Seðlabankinn
hafi aðstöðu til þess að veita
þessu fé og öðru í framleiðslu-
starfsemina og þá fyrst og fremst
í útflutningsstarfsemi þjóðarinn-
ar. Það fé sem þannig hefur feng
izt hingað til, hefði að langmestu
eða öllu leyti farið til útlána út
um landið til þess að halda uppi
framleiðslustarfseminni og út-
flutningsstarfsemi landsmanna.
Benti ræðumaður síðan á, að
það væri einkennandi fyrir mál-
flutning framsóknarmanna, að
þegar búið er að koma því í
kring að innlánsdeildirnar njóti
Jóhann Hafstein
sömu réttinda og aðrar lánastofn
anir, þá megi ekki með nokkru
móti leggja á þær sömu skyidur.
E. t. v. væri full ástæða til þess
að taka ákvæðin um inniánsdeild
ir kaupfélaganna til heildarend-
urskoðunar. Það sé látið í veðri
vaka, að þetta séu sparisjóðir,
sparisjóðsdeildir kaupfélaganna.
Þær geri jafnvel yfirboð í spari-
fé fólksins, borgi hærr vexti en
bankar og sparisjóðir hafa get-
að borgað og nái þannig inn all-
miklu fjármagni. Hins vegar er
þetta fé alls ekki til almennra
útlána, eins og fé sparisjóðanna,
en aðeins sem rekstrarfé kaup-
félaganna, og þegar fólk vill svo
taka út sparifé sitt þá er því
stundum borið við, að rekstur
kaupfélagsins þoli ekki eins og
stendur, að féð sé greitt út.
Vissulega er það rétt hjá Lúðvík
Jósepssyni, sagði ræðumaður, að
þessar innlánsdeildir eru annars
konar stofnanir en almennir
sparisjóðir — og væri því rétt að
athuga ákvæðin um þær nánar.
Hættulegir menn
Skúli Guðmundsson tók fram
að hann teldi, að í þessu frv.
væru ekki nein veruleg nýmæli,
þar sem áður hefði verið búið
að setja á stofn seðlabanka með
sérstakri stjórn. Síðan vék Skúli
enn, að ákvæðinu um heimild
Seðlabankans til þess að ákveða,
að innlánsdeildir samvinnufélaga
skuli binda nokkurn hluta af inn
stæðufé sínu í Seðlabankanum.
Sagði hann, að það væri að vísu
rétt” að þessi heimild hefði verið
fyrir hendi skv. lögum þeim sem
sett voru í tíð vinstri stjórnar-
innar, en henni hefði aldrei verið
beitt. Sú stjórn hefði sjálfsagt
aldrei misnotað heimildina eins
og núverandi ríkisstjórn hefði
gert og ætti sjálfsagt eftir að
gera. Slík heimild sem þessi gæti
verið stórhættuleg í höndum
manna eins og þeirra, sem nú
fara með völd í landinu, sagði
Skúli.
Þá væri mikil falskenning, að
sama regla þyrfti að gilda um
allar innlánsstofnanir, hvort sem
þær væru stórar eða smáar, og
bauð hann viðskiptamálaráð-
herra aðstoð sína við að semja
slíkar regtur, þar sem tekið væri
Afmælisfagnað-
ur í rafljósum
VÍK í Mýrdal, * 23. febr. —
í gær var hátíðisdagur í Reynis-
hverfi í Mýrdal, því þá var raf-
magn tekið í notkun á níu bæj-
um þar. Undanfarið hefur verið
unnið að því að leggja raflín-
una frá nýju rafstöðinni í Vík.
Eru þetta fyrstu bæirnir sem raf-
magn fá frá stöðinni.
Svo skemmtilega hittist á, að
einn bóndinn í Reynishverfi,
Klemens Árnason, Görðum, varð
sjötugur þennan dag. Var mann-
margt hjá honum og gleðskapur
góður, bæði í tilefni afmælis-
ins og nýju ljósanna. Sátu menn
í góðum fagnaði lengi nætur.
Nú vinnur flokkur frá Rafveit-
um ríkisins að því að leggja raf-
línur áfram út sveitina og ráð-
gert er að 20—30 bæir fái raf-
magn á þssu ári. — Fréttaritari.
tillit til séraðstæðna innlána-
deilda samvinnufélaganna.
Björn Pálsson andmælti þeim
kenningum viðskiptamálaráðhr.,
að fjárfesting landbúnaðarins
væri mestöll gerð fyrir lánsfé
og vék síðan nokkuð að „fjár-
bindingarákvæðinu“ svonefnda.
Synd vinstri stjórnarinnar
Gylfi Þ. Gíslason viðskipta.
málaráðherra sagðist ekki hika
við eitt andartak að segja, að
hann teldi það vinstri stjórn
Hermanns Jónassonar til lasts en
ekki lofs, eins og Skúli Guð-
mundsson, að hún notfærði sér
ekki heimild sína til þess að
binda hluta af innstæðum pen-
ingastofnana í Seðlabankanum.
Bankamálin hefðu að vísu heyrt
undir ríkisstjórnina í heild, en.
Hermann Jónasson hefði farið
með þau fyrir hennar hönd, svo
að e. t. v. mætti segja, að þar
væri fyrst og fremst við hann að
sakast.
Skúli Guðmundsson tók síðan
stuttlega til máls, en að ræðu
hans lokinni var umræðunni
frestað.
Tilkynnið er per-
ur springa
R AFM AGN SEFTIRLIT ríkisif»
hefur beðið blaðið fyrir eftirfar-
andi orðsendingu til birtingar:
Fyrir tveimur árum var birt f
dagblöðum og útvarpi orðsending
frá Rafmangseftirliti ríkisins, þar
sem óskað var eftir, að ef fólk
yrði vottar að því, að rafmagns-
perur biluðu þannig, að glerkúlan
brotnaði annaðhvort um leið og
kveikt væri á perunni eða eftir
að kveikt hefði verið á henni, og
einnig ef fólk yrði þess vart, að
perur „sprengdu" vör (öryggi)
um leið og þær biluðu, þá væri
Rafmagnseftirliti ríkisins eða
hlutaðeigandi rafveitu skýrt frá
því.
Rafmagnseftirlitinu bárust all-
margar skýrslur um slíkar bilan-
ir á rafmagnsperum, einkum fyrst
eftir að orðsendingin var birt.
Nú vill Rafmagnseftirlitið end-
urnýja beiðni sína um að þeir
sem vottar verða að slíkum bil-
unum gjöri.svo vel að tilkynna
það rafmagnseftirliti ríkisins eða
hlutaðeigandi rafveitu, annað-
hvort bréflega eða í síma.
Dr. Friðrik Einarsson ritar Vettvanginn í dag — um læknaskort — 50 íslenzkir
læknar erlendis — Ekki nóg að horfa á sólarlagið — Hvað ætlið þið að bjóða
læknum herrar mínir? — Það er skrítla í eyrum þeirra.
ER íslenzka læknastéttin of vel
xnenntuð fyrir þessa „fátæku“
þjóð? Eða öðruvísi orðað: Hefur
þjóðin ekki efnl á að hafa vel
menntaða læknastétt?
Undanfarið hefur verið óvenju
mikið ritað og rætt um lækna-
skort hér á landi, og hefur þar
aðallega verið um að ræða
skort á héraðslæknum.
Við umræður á Alþingi kom
fram gagnrýni á Háskólann, að
hann útskrifaði of fáa lækna.
Er það rétt? Ég held alls ekki,
og það má ómögulega koma
þeirri hugmynd inn í vitund
ftlmennings, að vandamálið
liggi þarna. Fyrir nokkru var
glaðzt yfir því í dagblöðum, að
16 nýir læknar hefðu útskrifazt
úr læknadeild Háskólans. Það er
Jíka gleðilegt — fyrir Svía,
Dani og Bandaríkjamenn.
Núna munu um 50 íslenzkir
læknar stunda læknisstörf í
Bvíþjóð og hinum Norðurlönd-
unum. Hvers vegna fóru þeir
þangað, og hvers vegna hafa
þeir ílendst þar? Þegar þeir
voru búnir með háskólanámið
vegna starfsskilyrða, sem við
og kannski skylduárið á spítala,
sem sumir en ekki allir, geta
tekið hér heima vegna smæðar
spítalanna, vildu sem betur fer
flestir þeirra afla sér frekari
frahaldsmenntunar, en hún
verður ekki fengin nema á spít-
ölum með sæmilegum og helzt
góðum starfsskilyrðum. Þess
vegna fara þessir ungu og fram-
sæknu læknar utan, þar sem
þeir geta strax fengið stöður
með góðum launum og sam-
tímis auka þeir þekkingu sína
og reynslu. Eftir því sem árin
líða verður erfiðara og erfiðara
að snúa heim aftur til lélegra
kjara og verri starfsskilyrða, en
þeir eru orðnir vanir við. Marg-
ir hafa hlotið góða sérmenntun,
sem ekki fær notið sín nema
við vinnu á spítala. Flesta lang-
ar heim aftur, a. m. k. um
skeið. Þeir hafa þá ekki aðra
von en að einhver okkar, sem
fyrir erum, deyi, eða að við
hrökklumst úr stöðum okkar
teljum óviðuhandi. Þeir vilja
ekki fórna því að flytjast hing-
að til að horfa á sólarlagið, þótt
fallegt kunni að vera. — Það
munu samt alltaf verða nokkr-
ir, sem vegna æsku og bjart-
sýni hverfa heim aftur í von
um, að einhvem tíma muni líka
á Islandi verða fullnægjandi
spítalapláss fyrir landsmenn, og
þar með viðunandi aðstæður
fyrir þá lækna, sem þar komast
að. Svoleiðis leit ég, því miður,
sjálfur á fyrir 15 árum. En
blekkingum um bættar aðstæð-
ur verður ekki trúað 1 það ó-
endanlega.
V
Nú er það svo, að vel mennt-
uðum og góðum læknum er tek-
ið opnum örmum nærri hvar
sem er annars staðar í heimin-
um. Sú hætta vofir því yfir, að
á næstu árum verði það ekki
þeir beztu, sem hverfa heim að
framhaldsnámi loknu. Er það
heillavænleg þróun fyrir lands-
■menn? Hversu mun þá fara um
íslenzka læknisfræði?
Það var margt gott sem Sig-
urður Bjarnason sagði á Alþingi
um nauðsyn á bættri aðstöðu
héraðslækna. Og þar sem ekki
er hægt að bæta vinnuskilyrði
þeirra, eins og í afskekktum
héruðum, er naumast um aðra
leið að ræða, en freista lækn-
anna með góðum launum, góð-
um híbýlakosti, farartækjum o.
s. frv. Þeir þurfa að hafa það
góða afkomu, að þeir geti kost-
að börn sín í skóla, þótt þeir
eigi heima úti á landi, og þurfa
að hafa ráð á að taka sér flug-
far til Reykjavíkur, þegar tími
vinnst til, til þess að sækja
læknafundi og heimsækja spít-
ala og þar með viðhalda mennt-
un sinni til góðs fyrir sjúkling-
ana. Ef þjóðfélagið telur sig
ekki hafa ráð á þessu, þá fær
það bara enga dugandi lækna
út í þessi héruð. Það hljómar
eins og skrítla í eyrum lækna,
þegar talað er um í þings-
ályktunartillögu, að fá jafnvel
erlenda lækna í héruðin. Hvað
ætlið þið að bjóða þeim, herrar
mínir? Þetta brot, líklega um
1/s—f/so af þeim tekjum, sem
þeir geta fengið fyrir störf sín
víðast hvar annars staðar, jafn-
vel í Færeyjum? Ætli væri ekki
nær að gera stöðurnar ofurlítið
aðgengilegri fyrir hina 50 ís-
lenzku lækna, sem eru í Svíþjóð
og alla langar heim, og sem
mundu koma fyrir miklu minna
heldur en t. d. sænskir læknar,
sem aðeins mundu brosa að til-
boðunum.
Laun lækna, bæði héraðs-
lækna og spítalalækna, hér á
landi, munu að jafnaði miðuð
við laun skrifstofufólks, einkum
í ráðuneytum, með mismunandi
stuttan vinnutíma. En vinnu-
tími flestra lækna er miklu
lengri og mun óreglulegri en
flestra eða allra annarra þjóð-
félagsþegna, enda tillit tekið til
þessa hvarvetna annars staðar
en hér. Þótt erfitt kunni að
vera fyrir litla þjóð og ört
stækkandi að sjá fyrir nægileg-
um spítalabyggingum, þá hefur
hún vel efni á að bæta um á
því sviði, sem ég nú hef nefnt.
Ef þjóðin vill ekki greiða þann
kostnað, þá mun hún óhjá-
kvæmilega sjálf súpa seyðið þar
af. —
Friðrik Einarsson.