Morgunblaðið - 26.03.1961, Síða 1

II
Sunnud. 26. marz 7967
Mynd þessi er frá rannsóknarstofu í Tuskegee í Alabama. Þar er m. a. unnið að ræktun lifandi fruma, sem notaðar eru til
athugunar á áhrifum Salkbóluefnisins.
Barátta dr. Sabins
gegn ægilegum dvini
t Hefur unnið stóra sigra á lömunar- \
j s
j veiki — snýr sér nú oð krabbameini \
DK. ALBERT B. SABIN er
rólegur, yfirlætislaus vís-
indamaður. Hann hefur ný-
lega lokið langri herferð,
sem lauk með „gagngerum
sigri“, eins og hann sjálfur
kemst að orði, því að hann
hefur gaman af að mæla á
hermannatungu. Eftir 25 ára
starf tókst dr. Sabin að
framleiða vopn, sem dugði
gegn þremur stofnum af
lömunarveikiveirum, og fyr-
ir það hlaut hann opinbera
viöurkenningu Heilbrigðis-
málastofnunar Bandaríkj-
anna. Bóluefni hans inni-
heldur lifandi veirur, en
nokkuð er dregið úr áhrif-
tim þeirra. Talið er, að í
árslok 1961 verði notkun
þess orðin útbreidd í Banda-
rikjunum.
Bóluefni dr. Sabins verður
Kun ódýrara en bóluefni dr.
Salks. Hið síðarnefnda inni-
heldur dauðar veirur, og hefur
það verið notað almennt í
Bandaríkjunum og víðar síðan
1955. Auk þess er Sabínsbólu-.
efnið inntökulyf, og er því lík-
legt að fleiri muni nota sér
það en Salkbóluefnið, sem spýtt
er undir húð manna.
Fleiri afrek
Að baki sér hefur dr. Sabin
fleiri afrek á sviði vísindanna.
Hann komst meðal annars að því,
að veirurnar B, sem apar bera
í sér, eru hættulegar mönnum.
Ennfremur tókst honum að
framleiða bóluefni gegn dengue-
veirunni, er orsakar hitabeltis-
sjúkdóm í Vestur-Indíum, og
gegn veiru þeirri, er orsakar
sérstaka tegund heilabólgu og
kennd er við Japan. Loks fann
hann einnig Echo B, veiru er
veldur ááþekkum sjúkdómsein-
kennum og magainflúenza.
Dr. Sabin fæddist árið 1906 í
rússneskri borg, sem nú tilheyr-
ir Póllandi. Hann var af Gyð-
ingaættum, og var fjölskylda
hans fátæk og ofsótt eins og
allir Gyðingar þar. Foreldrar
hans sóttu um leyfi til að flytj-
ast búferlum til Bandaríkjanna,
en það fékkst ekki, fyrr en Al-
bert Sabin var 15 ára. Árið
1958 var honum boðið að heim-
sækja bemskustöðvar sínar sem
heiðursgestur stjórnarinnar. Þá
hafði bóluefni hans verið gefið
77 milljónum manna í Póllandi
og Sovétríkjunum.
Árið 1921 komust foreldrar
hans í samband við ættingja
sína í Bandaríkjunum, og varð
það úr, að einn þeirra tók Sab-
in til sín á heimili sitt og
greiddi skólagjald fyrir hann í
tannlækningaskóla. Þar hafði
Sabin stundað nám í þrjú ár,
er hann rakst á bókina „Microbe
Hunters", sem átti eftir að hafa
rík áhrif á hann, eins og þeesi
ummæli bera með sér: „Þótt
það kunni að láta í eyrum eins
og reyfari, þá var það svo, að
bókin opnaði augu mín fyrir.
þýðingu vísindanna fyrir mann
kynið, og mér liggur við að
segja, að hún hafi ráðið því,
að ég ákvað að hætta tann-
læknanámi og reyna að verða
læknir“.
Enn eitt atvik átti eftir að
hafa mikil áhrif á starfsferil
dr. Sabins. Hann hafði ekki
verið lengur við læknanámið en
mánaðartíma, er hann sneri sér
til hins fræga gerlafræðings
Williams H. Park og bað hann
að leyfa sér að vinna í einu
horni rannsóknarstofu hans.
Upp frá þvi fylgdist dr. Park
sjálfur með framförum hans af
miklum áhuga.
Skjótar framfarir
Paul Sabin tók mjög skjótum
framförum, og þegar sjö ár
voru liðin frá því að hann hóf
læknanám, var hann farinn að
berjast gegn mænuveikinni. Þá
stakk dr. Park upp á því, að
hann prófaði nákvæmlega þó
aðferð, sem þá var höfð til þess
að prófa næmi manna fyrir löm
unarveiki á húðinni. Sabin
komst að þeirri niðurstöðu, að
prófið væri gagnslaust, og fjór-
um árum síðar lagði hann sjálf-
ur upp í herferð gegn veik-
inni og naut til þess styrks frá
Rockefellerstofnuninni. „Þessar
rannsóknir voru raunverulegt
stríð“, segir dr. Sabin, „og þar
þurfti með bæði skipulag og
herkænsku“.
Auðvitað stóð hann ekki einn
í þessari baráttu. Samstarfsmað
ur hans var dr. Peter K. Ol-
itsky, sem einnig starfaði við
Rockefellerstofnunina. Tókst
þeim að sýna fram á, að mænu-
veikiveirur geta vaxið og
margfaldazt á taugavef í rann-
sóknarstofu (en Salkaðferðin
byggist einnig ó því, að hægt
sé að rækta veirur í rannsókn-
arstofu). Síðar tók hann við
stöðu við læknadeild Cincinnati-
háskóla í Ohio, og þar starf-
aði hann áfram að rannsókn-
um sínum. Tókst honum að
sanna með líkkrufningum, að
mænuveikiveirur, sem valda
lömun, hafast aðallega við í
meltingarfærunum og ráðast
þaðan að miðtaugakerfinu.
Þessi niðurstaða benti til þess,
að hægt væri að rækta mænu-
veikiveirústofn, sem gæti lifað
og aukið kyn sitt í meltingar-
færunum, en væri of veikburða
til þess að geta ráðizt á mið-
taugakerfið. Þegar hér var kom-
ið, varð nokkurt hlé á rann-
sóknarstörfum dr. Sabins vegna
síðari heimsstyrjaldarinnar, og
hann var kallaður í herinn.
En árið 1949 var tekið til
óspilltra málanna á ný. Þá
höfðu vísindamenn við Har-
vardháskóla fundið upp aðferð
til að rækta mænuveikisveirur
á vef, öðrúm en taugavef, sem
tekinn var úr öpum. Þessar
tæknilegu framfarir komu bæði
dr. Salk og dr. Sabin að góðum
notum, og gátu þeir nú gert
nýtt áhlaup á hinn sameigin-
lega óvin.
Áður en hægt væri að fram-
leiða lifandi bóluefni, varð dr.
Sabin að leggja á sig erfitt
starf og lítt skemmtilegt við
ræktun óteljandi stofna af veir-
unni og flýta þannig fyrir þvi
að hin réttu afbrigði mynduð-
ust við eðlisval. Um langan
tíma var rannsóknarstofa hans
eins og búgarður, þar sem
stunduð var veirurækt. Árið
1953 var takmarkinu náð —
hann hafði náð að rækta hinh
rétta stofn, og brátt tókst hon-
um að ganga úr skugga um, að
sá stofn gat þrifizt í meltingar-
færum simpansa, án þess að
hann hefði lamandi áhrif.
Þá lá næst fyrir að prófa,
hvort þessar veiktu veirur gætu
aukið kyn sitt í meltingarfær-
um manna og myndað þar mót-
eitur án þess að lama. Hann
var sjálfur fyrstur til þess að
taka bóluefnið inn, því næst
fylgdu samstarfsmenn hans
dæmi hans, og loks gáfu nokkr-
ir fangar sig fram sem sjálf-
boðaliðar. Jafnframt vann dr.
Sabin sleitulaust að því að
framleiða þrjá mismunandi
stofna, sem gætu ráðið niður-
lögum allra þriggja afbrigða
lömunarveikinnar. Hann fékk
lyfjaverksmiðju til að fram-
leiða skammta af bóluefninu í
milljónatali og tilkynnti viður-
kenndum vísindamönnum hvað-
anæfa, að þeim væri frjálst að
gera tilraunir með það, ef þeir
hefðu áhuga á því. Þetta gerðu
margir, ekki aðeins í Rússlandi
og Póllandi, heldur og í Mexí-
kó, Malayaiöndum og víðar.
Tvær ungar dætur dr. Sabins
tóku líka bóluefnið.
Aðrir amerískir vísindamenn,
eins og dr. Hilary Koprowski og
dr. Herald R. Cox hafa einnig
framleitt áhrifamikil bóluefni.
En heilbrigðismálastjórnin valdi
bóluefni dr. Sabins, þar eð það
þótti vera öruggast þeirra allra
og hafa reynzt jafnvel betur
en bóluefni dr. Salks.
Ekki er gert ráð fyrir, að
stórframleiðsla hefjist á bólu-
efni dr. Sabins fyrr en seint á
þessu ári. Og þegar þar að kem-
ur, verður upphaf.smaður þess
þegar vel á veg kominn með
að skipuleggja herferð gegn
öðrum óvini mannkynsins —
krabbameininu.