Morgunblaðið - 07.07.1961, Blaðsíða 8

8
MORCVNBLAÐIÐ
Föst'udagur 7. júlí 1961

— VESTMANNAEYJAR eru að
rísa úr sjó, kallaði fararstjór-
inn og lamdi á dyr meyja-
skemmanna, eftir að vekjara-
klukka íslendinga, gamall verk-
stjóri, hafði slitið fyrir honum
naflastreng draumsins. Þetta
hreif; allir glaðvöknuðu á svip-
stundu, tíndu á sig spjarirnar og
skunduðu upp á þilfar. Þarna
var hún: Madeira. Það var satt;
hún líktist Vestmannaeyjum I
fjarlægð, unz skógarnir og gróð-
urinn spratt móti augunum;
snarbrött eldfjallaeyja með djúp
um gljúfrum, sem virtust vera
Fjallasleðar innfæddra.
óhreinn en hreystilegur, elti
mig á röndum um göturnar í
meira en hálftíma, mændi Krists
augum upp á mig, tuldraði pen-
ingabænir sínar og rétti fram
lófana, en aðrir eltu samferða-
fólk mitt en gáfust fljótlega upp.
Ef til vill hefur þessi drengur
séð eihvern veikleika í svip
mínum. Allt í einu, án nokkurr-
ar hugsunar, fór ég ofan í vasa
minn utan á jakkanum, þar sem
ég vissi af peningum, tók upp
úr honum þann seðil, sem fing-
urnir gripu fyrst, og rétti
drengnum. Kristssvipurinn guf-
aði upp af ásjónu hans og hann
hremmdi seðilinn græðgislega,
sem von var, því þetta var all-
Þetta eru þó ekki mannætur
einu snöggu blettirnir á vel-
greiddum vöngum hennar.
Ef til vill eiga eyjaskeggjar
þjóðsögu um gýgi, sem í árdaga
hljóp þvera Afríku undan maka
sínum og stökk að lokum út í
hafsauga til að kæla sig, og
sprakk þar sem nú er Madeira.
Það er nægur tími til að gefa
ímynduninni lausan tauminn,
meðan djúp er milli skips og
eyjar. Hvernig skyldu eyja-
skeggjar vera? Dökkir eins og
glóðarbrauð, sætir eða súrir
eins og Madeiravín, eða saltir
eins og Vestmannaeyingar? Nei,
þarna er sennilega enginn Binni
í Gröf.
Von bráðar tekur veruleikinn
skarið af ímynduninni. Geysi-
stórt rjóður, frá fjörusandi til
fjallasala, • opinberast landeygum
sjófarendum; sólgul og rauð hús,
sem minna á ávaxtaaldin; jarð-
mensk paradís. Og synir Adams
og Evu ýta bátskeljum á flot
eftir endilangri ströndinni og
fleyta kerlingar móti risaskip-
inu, sem býst til að varpa akk-
erum úti fyrir dyrum höfuð-
borgar þeirra. Himininn er
þungbúinn og brátt dregur fyr-
ir sólina, svo skuggi fellur á
bátsmenn, sem linna ekki róð-
urinn.
— Þetta eru þó ekki mann-
ætur? verður enskri konu að
orði og hrollur fer um hana,
annað hvort af kulda eða ótta.
Þeir eru tveir í hverjum báti,
klæddir sundskýlum einum fata,
smávaxnir, vöðvastrengdir ogþótt ómennskulegar veiðar úr
brúnir af sól, en þetta eru hvít-
ir menn, enda flestir eyjaskeggja
portúgalskir að uppruna. Einn í
hverjum báti rís á fætur, patar
höndunum í ákafa til farþega
og öskrar af öllum lífs og sál-
ar kröftum. Þegar enginn virð-
ist skilja tákn þeirra, hefjast
stórmerkin: Einn þeirra beygir
sig niður í botn bátsins, réttir
2. grein
úr sér með steinvölu í hendi,
sem hann kastar fyrir borð,
steypir sér síðan eftir henni og
vegur sig upp í bátinn aftur
— og heldur steinvölunni sigri
hrósandi á lofti. Þetta er ein-
faldur leikur, sem krefst góðr-
ar sundkunnáttu, og talsverðra
vasapeninga farþega, því ekkert
grjót er um borð. Þeir litu
ekki við koparpeningum, hvorki
íslenzkum fimmeyringum eða
enskri mynt, engu nema silf-
urpeningum. Þó stakk einn sér
eftir tveggjakrónupeningi ís-
lenzkum og hélt honum milli
tannanna, þegar hann kom
upp. Þeir voru að allan dag-
inn og linntu ekki fyrr en skip-
ið létti akkerum seint um kvöld-
ið. Þetta hefði Binna í Gröf
Ægi.
Skömmu áður #n farþegar
voru selfluttir í land, skall þrí-
vegis á demba, sem er óvenju-
legt á þessum tíma árs þar um
slóðir, en á milli var glaðasól-
skin, svo kevnfólkið vissi varla,
hvort það átti heldur að klæð-
ast regnkápum eða léttum sum-
arkápum, og var á þönum milli
þilfars og svefnklefa til að
skipta um föt, eftir stundar-
duttlungum veðurguðs eyja-
skeggja.
Þegar á ferjunni milli skips og
lands kynntust farþegar þjóðar-
lesti Madeyringa, þ. e. betli. —
Einn af áhöfninni gekk milli
farþega með kastskeyti og bað
þá að gefa áhöfninni fyrir kaffi
sopa. Þessir menn höfðu sín
laun og virtust ekki líða skort,
og sama er að segja um aðra,
sem gengu betlandi á eftir far-
þegum um götur höfuðborgar-
innar: börn, unglingar og full-
vaxnir karlmenn (ekki konur).
Jafnvel börn, sem vart kunnu
að tala eða ganga, voru látin
sitja fyrir útlendingum. Inn í
kirkjur var ekki farandi fyrir
peningaveiðurum, og í hverri
búð urðu farþegar að standa í
hörkurifrildi um verð á hverj-
um smáhlut, því allar vörur
höfðu verið hækkaðar um helm-
ing og meira í tilefni af komu
skipsins.
Eftirfarandi atburður lýsir
ofanskráðu vel: Lítill drengur,
mikil upphæð. Ég andaði létt-
ar, þegar ég sá á eftir honum
yfir götuna þar sem hann sýndi
félögum sínum fenginn sigri
hrósandi. Annar drengur hljóp
yfir götuna og rétti fram hend-
urnar, en ég leit svo illilega á
hann, að hann hrökklaðist frá
mér.
Ég fékk ákúrur frá samferða-
fólki mínu fyrir undansláttinn
við drenginn, en varði mig með
því, að mig hefði alltaf langað
til að eiga dreng, og hafði þess
vegna verið veikur fyrir. —
Skömmu síðar staðnæmdust við
hjá verzlunarglugga. Búðar-
þjónn kom askvaðandi út úr
verzluninni og reyndi að draga
okkur inn, en ég sagði honum,
að við vildum fá frið til að
skoða vörurnar í glugganum.
Allt í einu reiddi hann höndina
á loft, og ég hélt hann ætlaði
ur. Madeiravín eru heimsfræg
og sömuleiðis útsaumur, en dúk
ar, blússur o. fl. með fíngerð-
um útsaumi innfæddra kvenna
er mjög dýrt, svo flestir verða
að láta sér nægja að kaupa
ýmsa smáhluti til minningar um
dvöl sína á þessari paradís
landslags og loftslags, sem er
hálftrópískt og þykir holt auð-
ugum berklasjúklingum. /1
Sennilega hefur ásókn túrista
til eyjarinnar spillt eyjaskeggj-
um, ræktað auragræðgi í barns-
sálum þeirra og samkeppnin
frekju og yfirborðsmennsku. —•
Undantekningar frá þessari
reglu virtust fáar, en lengri
dvöl á eyjunni hlyti að leiða
þær frekar í ljós. Túristar, þess-
ir sígaunar nútímans, eru held-
ur ekki góðir uppalendur neinni
þjóð. Þeir hafa svo til ein-
göngu peningagildi, en krefjast
einnig þess, sem ekki verður
metið til fjár.
Ánægjulegast við þessa dags-
dvöl í landi var ökuferð( meira
að segja bílstjórinn betlaði)
upp fjallið fyrir ofan borgina,
þar sem staðnæmst var í 3000
feta hæð og horft yfir borgina
og umhverfi hennar. Ekki sást
til annarra eyja, en a.m.k. 8
eyjar, flestar óbyggðar, eru í
nánd við Madeira og heyra und-
ir hana eða Portúgal. Niður var
farið í Toboggans, eins konar
fjallasleðum, sem renna eftir
þar til gerðri braut, undir stjórn
tveggja manna.
Áður en skipið létti akkerum,
kom flokkur innfæddra kvenna
og karla um borð og sýndi þjóð
dansa. Mikill þokki, einföld og
upprunaleg fegurð birtist í dansi
þeirra og söng, svo þreytan eft-
ir verzlunarstandið og leiðin á
frekju eyjaskeggja hvarf, eins
og fyrir tilverknað undralyfs.
Á einni klukkustund leystu þess
ir synir og dætur Madeira bræð-
Helgi R. Magnússon
bankafulltrúi
SÍÐASTLIÐINN laugardag, 1. þ.
m., var þess minnzt, að Lands-
banki íslands, elzti og stærsti
banki landsins, hafði starfað í
75 ár.
Þess var þá getið opinberlega,
að bankinn hefði leyst vel af
hendi, sitt mikilvæga hlutverk í
þjóðfélaginu, að hann væri nú
ein styrkiasta stoð þess á fjár-
málasviðinu og að það bæri að
þafcka stjórnendum hans og
starfsliði. Allir vita, að árangur
af starfi slíkrar stofnunar sem
Landsbankans, sem er eign þjóð-
arinnar og vinnur fyrir hana
alla, byggist á starfi margra
manna og kvenna og þá fyrst
og fremst á atorku þeirra, holl-
ustu og samvizkusemi. Við, sem
höfum haft löng kynni af þessari
starfsemi, vitum, að störfin, sem
unnin eru í kyrþey innan veggja
slíkra stofnana, eru ekki síður
mikilvæg og ekki síður vel og
samvizkusamlega unnin en þau
ýmsu störf, sem athygli vekja á
opinberum vettvangi, en þau
eru ekki unnin með það í huga
að vinna til opinbers hróðurs.
Á fyrrgreindum afmælisdegi
Landsbankans var ekki tiiefni til
að geta opinberlega einstakra
starfsmanna bankans og þakka
störf þeirrta, nema eins afburða
starfsmanns, sem einnig átti sér-
stætt starfsafmæli þann sama
dag. En um það bil sem lokið
var útvarpi í tilefni af 75 ára
afmæli bankans um kvöldið, lézt
einn af elztu og merkustu starfs-
mönnum hans, Helgi R. Magn-
ússon, fulltrúi, deildarstjóri í
innheimtudei’ld bankans, á 60.
aldursári, eftir réttra 36 ára
starf.
Helgi R. Magnússon var fædd-
ur 23. nóv. 1901.
Mig skortir kunnugleik til að
greina fró ætt hans og upp-
vexti, en að loknu námi í Verzl-
unarskóla íslands stundaði hann
verzlunarstörf um 3ja óra bil
þar til hann gerðist starfsmað-
ur Landsbankans í júlímánuði
árið 1925. Hann var starfsmað-
ur útibús bankans á Eskifirði
rúm 3 ár og fluttist síðan til
aðalbankans og starfaði þar í
ýmsum deildum. Hann var for-
stöðumaður útibús bankans í
Hafnarfirði í 5 ár, en tók því
næst við stjórn innheimtu- og
ábyrgðardeildar og hafði for-
ustu þeirra beggja á hendi um
6 ára bil, eða þar til þessar
deildir voru aðskildar.
Eftir það var hann deildar-
stjóri innheimtudeildar til ævi-
loka.
Helgi R. Magnússon var frá-
bær starfsmaður. Öll störf sín
rækti hann með slíkri reglusemi,
elju og samviskusemi, að til fyr-
irmyndar var.
Landsbanki fslands og staríslið
hans hafa beðið mikið tjón við
fráfall Helga R. Magnússonar og
er okkur öllum mikil eftirsjá að
honum. En hann var maður sem
gott er og holt að minnast.
Þegar við nú kveðjum hann í
dag, þökkum við honum samver-
una og samstarfið og vottum um
leið eftirlifandi konu hans, frú
Sigríði Jónsdóttur, sem einmg
var um nokkurra ára bil starfs-
félagi okkar, innilega samúð.
E.H.
Madeiravín
að slá mig, en hnefi hans flaug
fram hjá andliti mínu og snerti
aðeins síðuna. Ég leit undrandi
til hliðar og sá þá hvar betli-
drengurinn minn skauzt emj-
andi yfir götuna. Hann hafði
lætt hendinni ofan í jakkavasa
minn til að klófesta meiri pen-
inga af þessum ríka aulabárði.
Rétt áður hafði ég sett afgang-
inn úr vasanum x veskið, sem
ég geymdi í brjóstvasanum, en
eigi að síður fór búðarmaður-
inn fram á, að ég greiddi hon-
um þóknun fyrir verndina.
Ég lét mér þetta að kenningu
verða og varðist öllu betli af
hörku upp frá þessu, enda gekk
frekja eyjaskeggja fram af
flestum, svo nálgaðist andúð.
En listrænir eru þeir og hagir.
Borgin nefnist Funchal og er
nokkru stærri en Reykjavík, en
ber af henni eins og gull af
eiri. Húsin minna á höggmynd-
ir, en gangstéttir mósaik, þar
sem hög hönd og listrænn hug-
ur hefur lagt hvern stein. Hrein
læti er algjört og fagrir garðar
og torg búin líkneskjum og
táknmyndum horfa við skoð-
endum. Þarna var m.a. háreist
líkneski af sæfaranum Sarco,
sem fann eyna snemma á 15.
öld, en hún hefur síðan lotið
Portúgölum nær óslitið og aðal-
lega byggst af þeim. Aðalat-
vinnuvegir eyjaskeggja eru ak-
uryrkja, vínyrkja og listsaum-
bragðast vel
ur sína og systur úr ónáð, og
drógu gersemar úr djúpum þjóð
arsálarinnar, sem enginn gat
keypt eða selt, en skildu eftir
hlýju í hjörtum farþega.
Næsti áfangastaðir voru Lissa
bon í Portugal og Vigo á Spáni.
Þessi lönd eru lesendum betur
kunn en Madeira, svo óþarft er
að fara um þau mörgum orð-
um í þessari grein, og ferðin
með skipinu til baka til Eng-
lands var að mestu leyti endur-
tekning þess, sem áður hefur
verið sagt.
Þó get ég ekki stillt mig um
að fara nokkrum orðum um
höfuðborg Portúgals. Innsigling-
in er mjög fögur upp ósa Tejo-
árinnar. Á móti borginni, á bakk
anum hinum megin árinnar,
hefst Kristslíkneski til himins,
en útbreiddur faðmur mannson-
arins býður sjófarendur vel-
komna í höfn. Einkennileg til-
finning grípur hjartað við sjón
þessa, sem skilur eftir máttuga
lotningu. Þarna er margt gam-
alla og fagurra bygginga, þótt
mikill hluti borgarinnar hryndi
í jarðskjálfta um miðja 18. öld,
Allt er hreint og fágað og ber
vott um djúprætta menningu.
Betlarar sáust ekki og ekkert,
sem benti til skorts eða fótækt-
ar, hvernig sem sveitunum líð-
ur. Glæsileg verkamannahverfi
voru í byggingu eða fullbyggð
Framh. á bls. 13.