Morgunblaðið - 26.10.1961, Blaðsíða 10

10
MORGVNLLAÐIÐ
Fimmtudagur 26. okt. 1961
Hvað er gert til varncr
kjarnorkusprengingum
Ymsar þjóðir gera varúðarráðstafanir
UNDANFARIÐ hafa verið
gerðar í Rússlandi kjarnorku-
sprengingar, sem hafa vakið
ugg um víða veröld. Og sú
spurning vaknað hjá öllu hugs
andi fólki: Avað er hægt að
gera til varnar ef til J>ess
kemur að kjarnorkusprengju
verði varpað, og hvaða gagn
er í varúðarráðstöfuum? Þó
vísindamenn séu varkárir
með fullyrðingar, þar eð vit-
neskja um þetta er af skorn-
um skammti, virðast _þeir sem
hafa látið til sin heyra um
málið trúa því að áhrifunum
megi mikið verjast eftir á-
kveðna fjarlægð frá sprengi-
staðnum.
milljónum lesta af geislavirk-
um jarðvegi og öðru föstu í
allar áttir og það fer eftir
vidum og öðrum aðstæðum
hve vítt þeir dreifast. Talið
er að geislavirka laftið mimdi
að lokum valda mestu tjóni,
ef atómsprengja yrði sprengd.
^<
Á sprengistaðnum sjálfum
verður lítið til varnar. Banda-
ríska blaðið Time miðar við
5 megatonna atómsprengju,
og segir að í 1% km fjarlægð
frá sprengistað muni enginn
lifa af, í hversu djúpu og
sterku kýli sem hann sé.
Næsta hætta er hitabylgjan,
sem breiðist út eftir fáar sek-
úndur. Hitastigið skiptir ekki
máli. Maður er jafn illa settur
gegn 9000 stiga hita, eins og
þó hann sé eitthvað minni.
Hitabylgjan af 5 megatonna-
sprengjunni mundi eyða öllu
í 8 km fjarlægð, þekja þá sem
væru í upp í 16 km fjárlægð
með þriðju gráðu brunasár-
um og blöðrubruná í allt að
25 km fjarlægð. Mesti hitinn
stendur aðeins brot úr sek-
úndu og fer síðan að draga
úr honum. Nokkrum sekúnd-
um á eftir hitabylgj unni kem-
ur höggbylgja sem ryðúr í
burtu öllum byggingum, upp
í 16 km fjarlægð, en þó er f§|
talið hugsanlegt að járn-
bentar steinsteypubyggingar
kynnu að standa utan við 8
km fjarlægð. Þá er komið að
hættunni langt utan við hinn
raunverulega sprengistað. Það
eru geislavirku efnin, sem
dreifast út og eru hættulegust.
Sprengingin mundi þeyta
Ráðstafanir til vemdar
Gegn því beinast þær varn-
ir, sem hugsanlegar eru.
Ýmsar þjóðir hafa þegar gert
einhverjar ráðstafanir eða
eru í þann vegin að gera það.
Vestur-Þjúðverjar ætla að
eyða 122 millj. þýzkra marka
á næsta ári til verndar al-
menningi. Svíar hafa þegar
búið sig út með stærstu
byrgjum í heimi, sem eiga að
geta tekið 200 þús. Stokk-
hólmsbúa en eru nú notuð í
bílastæði, matsali verksmiðja
o. fl. Svisslendingar géra ráð
fyrir að árið 1963 geti þeir
veitt um 2 millj. manna skjól
í Sviss.
Rússar Qg Bandaríkjamenn
gera einnig sínar ráðstafanir,
en á ólíkan hátt. Talið er að
Rússarnir treysti á það sem
þegar er fyrjr hendi handa
almenningi, neðanjarðarbraut
arstöðvamar, þó álitið sé að
erfitt verði að loka þeim á
fullnægjandi hátt, svo geisla-
virkt loft komi ekki inn.
Bandaríkjamenn leggja meiri
áherzlu á að hvetja einstaka
aðila, fólk og fyrirtæki til að
útbúa eigin skýli. En þar í
landi á þvílíkur fjöldi manns
einbýlishús, að auðvelt er að
koma því við.
Nikita Krúsjeff sjálfur mun
hvað sem öðru líffur hafa kom
iff sér vel fyrir. Stórt og vand
aff byrgi fyrir hann er utan
viff Moskvu meff 15 km löng-
um aeffanjarffargöngum frá
Kreml. Aftur á móti er John
Kennedy verr varinn, meff
heldur lítilfjörlegt byrgi und-
ir Hvíta húsinu, en í Mary-
land, ku hann eiga byrgi —
en þangaff er 2 klst. ferff í
helikopter.
byrginu verði ekki nema
1/5000 af því sem hún er úti.
Þá segir að hvers konar
skýli sé betra en ekkert eftir
að fjarlægðin frá sprengi-
þurfa til að flytja New York
búa búrt úr borginni og dreifa
þeim í Connecticut, New Jers-
ey og Rhode Island.
Sumar þjóðir hafa gert ráð-
stafanir til að geta flutt burt
íbúa stórborganna. New York
búar hafa áætlun um að
fly,tja skólabörnin umsvifa-

ileimatilbúin
neffanjarðarskýli
En hvers konar byrgi geta
menn þá gert sér? Franska
blaðið Paris Match s^gir að
í Frakklandi sé erfití«um vik
fyrir einstaklinga að fá sér
eigin byrgi, því þar búa flest-
ir borgarbúa í sambýlishús-
Margar bandariskar fjölskyldur hafa útbúiff neffairjarffar-
skýli viff hús sín, þar sem þær hugsa sér aff leita skjóls
fyrir áhrifum kjarnorkusprengju.
laust burt, ef nauðsyn krefur.
Frakkar hafa brottflutnings-
áætlun, sem gerir ráð fyrir
að 6 daga taki að flytja París-
arbúa suður í Pyreneafjöll og
út í sveitir. Þvílíkar ráðstaf-
anir eru víða gerðar og í
undirbúningi, jafnframt því
sem vonað er að aldrei komi
til þess að þeirra þurfi við.
^<
Svíar hafa útbúið neffanjarffarskýli, sem á friffartímum eru notuff sem bílastæffi, eins og
' þetta hér á myndinni.

Tveir Svíar æfa sig meff dælurnar, sem notaffar verffa til aff
hreinsa loftiff í neffanjarðarskýlunum, ef geislavirkt loft er
úti fyrir.
um og ekki sé þægilegt fyrir
einstakling að byrja að grafa
skurð út í götuna. En blaðið
segir auðvelt að búa sér út
lítið einfalt byrgi, ef rúm og
fé er fyrir hendi. Hvaða bygg-
ingarmeistari sem er, geti
gert það nægilega sterkbyggt
til varnar geislun. Séu veggir
úr blýi, þurfi þeir að vera
7,5 cm á þykkt, úr stáli 15 cm,
steinsteypu 60 cm, meira en
meter ef um moldarveggi er
að ræða, vatnseinangrun 1,60
m og viðarveggir m. k. 3 m.
Það þurfi að gera ráð fyrir 3
ferm. ,,íbúðarrými“ á mann
og gangurinn verði að vera
L-lagá. Einnig þurfi að vera
loftræstingarkerfi með til-
heyrandi síu, 60 cm lagi af
sandi, geymir fyrir ljós í 10
daga og gott úfvarp, sem
skiptir máli, þar sem það gef-
ur einasta sambandið við um-
heiminn. Einnig þurfa að
vera vistir til % mánaðar
a. m. k. þangað til geislunin
úti er orðin þolanleg, vatns-
birgðir og heppileg lítið sölt
matvæli. Og loks verða að
vera þrefaldar stáldyr, nægi-
lega vel lokaðar fyrir öllu
saman. Með þannig útbúnað
er talið að geislavirknin í
staðnum er orðin nokkur.
Önnur hætta stafar af fall-
andi byggirgum og eldsvoð-
um. Hver brunaliðsmaður
getur frætt fólk um hvernig
helzt má varast slíkt. En gott
er að loka fyrir rafmagnið í
húsið, áður en það er yfirgef-
ið, opna ísskápinn, svo hann
springi ekki í loft upp vegna
breytingar á þrýstingi, fjar-
lægja eldfim efni eins og
gluggatjöld og húsgögn
gluggum og þesshátar.
frá

Hve mikill tími?
Og hve mikinn tima mundi
fólk hafa til að koma sér í
skjól, ef það er fyrir hendi?
í Bandaríkjunum er hættunni
skipt í þrjár tegundir. Ef
sprengjunni er skotið úr kaf-
bát, er gert ráð fyrir að rad-
arkerfið geti gefið 6 mín. að-
vörun, svo að fáist timi til að
hlaupa 400 m. Ef eldflaug er
send frá Rússlandi á að gefast
30 mín. frestur. Og í þriðja
lagi, ef Bandaríkjamönnum
er sagt stríð á hendur fyrst,
er hugsanlegt að fáist fjög-
urra daga fresturinn, sem þeir
Enn grænt ofanjarffar
Spurningunni um hvernig
umhorfs verði er þeir koma
upp, sem lifa af atomspreng-
ingu í skýli, svarar hið
franska blað ekki. En banda-
ríska blaðið Time segir að
95% af landinu mundi ertn
vera grænt. Margir fullorðnir
mundu geta skroppið út í ör-
stutta stund eftir að tveir
dagar væru liðnir, þó böm og
ungt fólk sem á eftir að eiga
börn, megi það ekki fyrr en
eftir a.m.k. hálfan mánuð,
vegna hættu á að geislunin
komi niður á ófæddum börn-
um. Vel varinn fötum ætti
skýlisbúinn að geta verið
lengur úti í einu og að tveim-
ur vikum liðnum ætti lög-
regla, brunalið og hjálparlið
að geta komið á vettvang og
tekið til starfa.

Hvað sem verður, virðast
fiestir þeirrar skoðunar að
þrátt fyrir þau óhugnanlegu
vopn sem hægt er að beita,
þurfi mannkynið ekki að
þurrkast út fyrir atóm-
sprengju. Og að menn verði
að háfa sama hátt á og Nói
forðum, að treysta því að ein-
hverntíma linni.