Morgunblaðið - 30.12.1961, Blaðsíða 11

Laugardagur 30. des. 1961
MORGUNBLAÐIÐ
11
isienzkur skipstjóri á brezkum

verksmiðjutogara
Rætt við Loft Júlíusson
I>Ú ERT búinn að vera lengi á
innlendum og erlendum togur-
um?
Ja, ég byrjaði 1934 á gamla
Baldur með Þorgrími Sigurðs-
syni, en eftir Stýrimanna9kóla-
nám 1939 og 1940 var ég á Gyllir
með Hannesi Pálssyni, öll stríðs
érin og fór svo með honum sem
fyrsti stýrimaður yfir á Ingólf
Arnarson, þegar hann kom til
landsins 1948, sem fyrsti nýsköp
unartogarinn, er ætlað var að
ieysa þá gömlu af hólmi í at-
vinnulífinu, sem þeir Og gerðu,
því að á þeim tíma, voru þeir
fullkomnustu togararnir sem þá
þekktust á fiskimiðum.
Það var ánægjulég stund að
kom á því ágaeta skipi til heima
hafnar í fyrsta sinn og ég tel að
það hafi verið nákvæmlega skil
greint í fáum orðum, er Gunnar
Thoroddsen þáverandi borgar-
Btjóri, mælti í móttökuræðu
smiðjutogaranum Fairtray.
Fannst mér strax ótrúlega mdkil
viðbrigði að starfa við fiskveiði
á þessu skipi, samanborið við
það sem maður var vanur af síðu
togurunum, þar sem maður varð
að vera svo til óvarinn við störf
á dekki, fyrir vindi og sjó, ef
brá til verra veðurs. En á hinu
stóra yfirbyggða skipi reyndist
vera talsvert auðveldara og jafn
fram fljótlegra, að eiga við veið-
arfærin og þegar aflinn hafði
verið lösaður úr vörpunni, var
strax komið í skjól við vinnslu
hans og hægt að ganga léttklædd
ur að störfum. Mismunurinn á
allri aðstöðu um borð í síðutog-
urum og skuttogurum, er mjög
mikill og fæstir munu vilja snúa
yfir á síðutogara til starfa, eftir
að hafa verið á yfirbyggðum
skuttogurum.
Chr. Salvesen fyrirtækið, sem
Varpan tekin inn
sinni um skipin. „Þau eru at-
vinnuleg og félagsleg framför".
Þegar Þorsteinn Ingólfsson
kom nýr til landsins, fór ég þang
að yfir sem fyrsti stýrimaður,
en noklkru síðar til Englands,
sem fiSkiskipstjóri á togurum frá
Hellyer-félaginu, þeim Nörman
og Roderigo. Sá síðarnefndi fórst,
hér fyrir norðurlandi í ofviðri
eins og margir munu minnast.
Síðar fór ég sem fiskilóðs á
norskan togara Tromstral. .Lítill
togari svipaður og 250 tonna tog
ararnir okkar, uppbyggður úr
gömlum hvalveiðibát, liðlegur og
ógætur bátur þó litill væri, í út
gerð Thördal fyrirtækisins, sem
frægt er víða um heim fyrir hval
veiðiútgerð sína.
Eftir það var ég heima um 6
éra skeið. Starfaði við fiskimat
að loknu námi og prófi í þeim
fræðum. Hugleiddi jafnvel að
tooma mér í notalega vinnu í
landi, en gafst þó upp á því, er
Markús Guðmundsson tók við
skipstjórn á b.v. Marz og bauð
mér stýrimannspláss hjá sér, og
var mieð honum á því skipi á
fimmta ár.
En hvað var það þá sem dró
þig út í það, að fara að sigla aft
ur með Englendingum?
Ja, það er nú, eins og gengur,
að margir þræðir liggja að einu
markL En það sem í aðalatriðum
réði, úrslitum, að mínu áliti nú,
var það, að ég taldi frekar stöðn
un framundan í framþróun tog-
araútgerðar okkar íslendinga, en
xnargt nýtt á ferðinni erlendis,
ef til nokkurs frama væri að
sækjast við þenngn atvinnuveg.
Einkum hafði ég áhuga fyrir að
kynnast af eigin raun, þeim nýj
ungum sem voru að ryðja sér
rúm, um nýtt fyrirkomulag á tog
vfeiðiskipum, og þá sérstaklega á
hinum svonefndu verksmiðju-
skipum, er hagnýttu allan aflann
Strax úti á fiskimiðunum.
Mér tókst að fá hásetapláss á
fyrsta fullkomna brezka verk-
í upphafi hóf þessar skuttogstil-
raunir, ásamt nýtingu skipsrým-
isins, sem við þetta skapaðist til
vinnslustarfsemi á aflanum um
borð, hafði um langt skeið áform
að að reyna þessa togveiðiaðferð.
Var sú hugmynd að verulegu
leyti byggð á reynzlu þeirra frá
áratuga starfseimi félagsins við
hvalveiðar og hvalvinnslu. (Það
mætti skjóta því hér inn í, að
fyrirtækið var stofnað af Norð-
manninum J. T. Salvesen árið
1846 og hefir allt frá þeim tíma
haft umsvifamikla skipaútgerð).
Auk hvalveiði starfseminar, starf
rækir félagið stóran flota flutn-
ingaskipa af ýmsum gerðum og
gerir nú út þrjá sérstaklega vel
útbúna og stóra verksmiðjutog-
ara, sem kunnugt er.
Eg fékk heimild til þess að
vinna mig áfram í ýmsum störf-
um á þessum skipum, fyrst á
Fairtry 1. siðan á Fairtry 2. og
síðar að taka við einu skipinu
Fairtry 1. sem fiskiskipstjóri.
Samkvæmt brezkum lögum,
verður siglingaskipstjóri að vera
brezkur þegn.
Til fróðleiks vil ég geta þess,
að allir starfsmenn fyrirtækisins
ekki aðeins á sjó heldur einnig
í landi, sem eitthvað koma ná-
lægt umsjón eða rekstri skip-
anna, verða að fara kynnisferð-
ir með skipunum út á veiðar,
eftir því sem efni standa til í sam
bandi við störf þeirra, t. d. var
einn „outside manager" sem ný-
lega er tekinn við starfi, búinn
að fara veiðiferð með öllum skip-
unum, til þess að kynnast störf-
um og starfsfólki um borð.
Það álíta margir þegar rætt er
um skuttogara, að þá sé eingöngu
um verksmiðjuskip að ræða,
hvernig skilgreinir þú milli slíkra
skipa?
Það er í fyrsta lagi stærðar-
munurinn, sem aðallega greinir
á milli slíkra skipa. Megnið af
hinum almennu skuttogurum,
sem nú er að fjölga mjög mikið,
eru yfirleitt 850 til 1100 tonn,
eða svipað og 'togararnir okkar.
En hið sérstæða við þá, er aðferð
in að taka vörpuna inn á skutn-
um og að allt vinnupláss er yf-
irbyggt og aflkm unninn í skjóli.
Öilum skuttogurum er sameig-
inlegt að ekki þarf nema 6 menn
á hverri vakt til þess að taka inn
og láta út trollið, Það er auðveíd-
ara og fljótlegra en á síðutog-
urunum. Á skuttogara tekur það
ca. 35 mínútur með 450—500
faðma vír úti, að taka inn vörp-
una, losa aflann og kasta að nýju
undir eðlilegum kringumstæðum,
og nær sama hvort mikið eða lít-
ið er í vörpunni. Á öllum skut-
togurum eru góð skilyrði til mjöl
vinnslu úr öllum úrgangi og einn
ig lýsi9bræðslu. En á minni kip-
um, er aðeins nokkur hluti afl-
ans fullunnin í frystingu, en
meirihluti ísaður eða saltaður í
lestum. Þessi aðferð gefur þó
skipunum möguleika til lengri úti
vistar eða allt að 30 daga og verð
mætari afla.
Verksmiðjutogararnir eru hins
vegar allmikið stærri eða frá
2400 til 3000 tonn og fullvinna
flestir allan aflann í fryst fisk-
flök. Þeir geta verið allt að 3 til
3V2 mánuð í hverri veiðiferð.
Er ekki hætt við, á þessv, .
stóru og þungu skipurn, að missa
frá sér vörpuna í festum og slæm
um botni?
Nei, það er reynsla mín, að þar
sé engu hætta-ra, en almennt ger-
ist á togveiðum, enda er á þess-
um skipum sérstakur gorma-út-
búnaður á togvindunni, til þess
að forða frá snöggum óeðlilegum
átökum við drátt vörpunnar. Það
er einnig önnur bábilja, gagnvart
þessu nýja skipslagi, sem ég vildi
eindregið mótmæla. Margir hafa
haldið, að það færi ver með fisk-
inn, að draga hann upp skut-
Loftur Júlíusson, fiskiskipstjóri (nær) og siglingaskipstjórinn
á verksmiðjutogaranum Fairtry.
rennuna inn á efra dekk, heldur
en að taka hann við síðuna.
Þessi skoðun er ekki rétt. Á botn
vörpu skuttogaranna eru ekki
notaðar pokagjarðir eða ásfáttar
stroffur. Meðan verið er að hífa
aflann upp skutrennuna, hvort
sem mikið eða lítið er í vörpunni,
er svo mikið um loft og sjó í net-
inu, að ekki þrengir neitt veru-
lega að fiskinum og hann kemur
ókraminn og vel lifandi úr net-
inu.
Þegar þú kemur heim til fs-
lands, svona milli veiðiferða,
hvað sýnist þér þá helzt, um að-
stöðu íslenzku togaranna, með
hliðsjón af því sem þú þekkir
erlendis?
Frá mínum bæjardyrum séð í
fljótu bragði sagt, finnst mér
eins og þar séu að verða skil
tveggja heima, og er það eink-
um tvennt, sem gerir skilsmun í
aðalatriðum. í fyrsta lagi hvað
íslenzku togararnir fá lágt verð
fyrir afla sinn hér heima, saman
borið við það sem þeir fá fyrir
sama fisk og fiskmagn erlendis.
í öðru lagi, að erlendis er nú
lagt allt kapp á að byggja upp
nýtt fyrirkomulag á togurum,
er sækja þurfa á fjarlæg fiski-
mið, í þá átt, að þeim vinnist
lengri tími á fiskimiðunum, að
þeir geti unnið úr talsverðum
hluta aflans um borð, veiti mann
skapnum betri aðbúnað Og vinnu
skilyrði og öruggari og betri
tekjur.
Fairtry I á Nýfundnalandsmiðum
Á verksmiðjutogurnum er það
þannig, að við erum að mestu
lausir við það mikla kapphlaup
við tímann, sem allt ætlar að
eyðileggja fyrir togurum, sem
eingöngu verða að byggja á skjót
fengnum og miklum afla, eins
og skipin hér heima. Við skipu-
leggjum okkar veiðiferðir nokk-
urnveginn upp á þriggja mánaða
tímabil og metum veiðisvæðin
með hliðsjón af því. T.d. að hag-
kvæmt sé í meginatriðum að
beita sér að New’foundlandsmið-
um í janúar/marz, að Grænlands
miðum í apríl/júni, að Newfoun-
land/Labrador í júlí/sept. og
sömu miðum að nokkru október/
desember.
Það skiptir minna fyrir skip,
sem hefir góðan tíma til veiða,
þó eitthvað slakni á afla nokkra
daga, eða þó keyra þurfi einn
eða tvo sólarhringa milli fiski-
miða, ef aflavon er á öðrum
stað. Á fyrrnefndum svæðum og
þó einkum við Newfoundland,
eru stærstu og víðáttumestu fiski
mið í N-Atlantshafi og nærri á-
vallt einhversstaðar fisk að fá.
Með góðri samvinnu og upplýs-
ingastarfsemi milli veiðiskipa-
hópa og góðum tíma á fiskimiðun
um, dregur verulega úr þeirri
áhættu, að ekki takist að ful’l-
gera veiðiferð. Miðað við okkar
aðstöðu á verksmiðjuskipunuim,
er aflinn að meðaltali um 600
tonn af fiskflökum og 250—300
tonn af mjöli, auk lýsis.
Er ekki erfitt að fá mannskap
á þessi skip, og hvað er gert til
þess að draga úr leiða, yfir svo
langri fjarveru úr heimahöfn?
Hvað viðvíkur dægradvölum,
er mikið hlustað á útvarp, sér-
stakur kvikmynda og samkomu-
salur er um borð og miikið af
góðum bókum. En mest þykir
mönnum um vert, að vel er séð
fyrir því, að koma pósti að og frá
skipunum. Ýmist með skipum
að heiman eða yfir land, eru m.a.
fiskirannsóknarskip og togarar
þeirra Newfoundlandmanna góð
kunningjar okkar við póstflutn
ing og stundum förum við til
móts við póstinn ef svo ber undir.
Hvað viðvíkur því að fá mann
skap, hefir það tekist vel á Fair-
try skipunum, mestu manna-
breytingar eru 10 til 15 manns í
túr af rúmlega 90 manna hóp,
sem einnig kemur þannig út, að
menn ganga nokkuð á milli skip
anna, eftir því hvernig stendur
á veiðiferðum. Stór hluti skips-
hafnarinnar verður nokkurnveg
inn fastafólk vegna starfshlut-
Framh. á bls. 13.