Morgunblaðið - 05.04.1962, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 05.04.1962, Blaðsíða 11
Fimmtudagur 5. april 1962 M V K tt/ÍV If L AiP tO 11 Kristján Einarsson, framkvæmdastjóri KRISTJÁN Emarsson fraim- kvæmdastjóri lést 26. f.m. Fregn in um andlát hans mun hafa kiomið mörgum vinum hans eins og hörmulegt reiðarslag. Hann virtist enn hraustur og hress og við vonuðum að mega njóta etarfa hans, vináttu og samfylgd ar enn í möng ár. Kristján var fædidur 1. júlí 1883 í Stakkadal á Rauðasandi og þar ólst hann upp. — Foreldrar hans voru Einar Sig freðssonar bóndi í Staktoadal, Ól- afssoaiar bónda þar og kona hans Elín Ólafsdóttir bónda á Naustabrekku á Rauðasandi, Magnússonar. Voru forfeður Kristjáns í marga ættliði bænd ur í þessari blómlegu sveit, sem segja má, að sé umgirt á aíla vegu með torfærum. Að austan er Stálfjall og Skor, að sunnan Breiðafjörður og brimið við hafn lausa ströndina, að vestan Látra bjarg og að norðan snarbrattar fjallshlíðar og standberg í fjalla brúnum. Þetta byggðarlag var á þessum árum mjög afskekkt, en flestujm mun þykja fallegt á Rauðasandi. Bæirnir standa uppi við fjallsræturnar og sneru fyrr um burstum móti suðri. Blasti við þeim Breiðafjörður og Snæ- fellsjökull. Fyrir neðan bæina er flatt graslendi og nú á síðari ár um víða áveituengi, en graslend ið nær fram að gulrauðu sand- rifi við ströndina. í miðri þess- ari sveit er hið gamla höfuðból Bær á Rauðasandi, en næsta býli og skammt þar fyrir vestan er Stakkadalur, lítil en notaleg bú- jörð. Einar bóndi í Stakkadal var geðprýðismaður Og góðmenni. Hann var vel greindur og talinn ágætur kennari. Til marks um það má nefna, að hann var oft beðimn um að taka á heiimili sitt og kenna þar börnum, sem áttu erfitt með að læra fræðin und ir fermingu, og mun kennsla hams jafnan hafa borið gáðan á rangur. Hann var þrekmikill við vinnu þegar bann var heilil heilsu, en tók sjaldan á heilum sér og naut sín síður fyrir það. Elín kóna hans var afburða dug leg að hverju verki, sem hún gekk, en þrátt fyrir samtaka dugnað þessara sæmdarhjóna var efnabagur þeirra oftast þröng- ur, enda var bújörðim lítil og börnin mörg. Á hverj" vori var Einar í Stakkadal í skiprúmi í verstöðum héraðsins Breiðuvík eða Kolilsvík. Synir hans fóru einnig þangað til útróðra þegar þeir höfðu aldur til. Vafalaust hafa foreldrar Krist- jáns Einarssonar í uppeldi barna sinna ýtt undir metnað þeirra. Þau komust yfirleitt til meiri þroska en algengt er um fátsek ©g umkömuulauis börn úr af- ekekktu byggðarlagi, enda voru þau vel gefin. Þá má ag telja.lík legt, að þau hafi orðið fyrir á- hrifum vegna nábýlis og sam- ekipta við hið forna böfuðból Bæ á Rauðasandi. Þar bjuggu þá merkishjónin Ólafur Ó. Thorla- cius og Halldóra Aradóttir við mikla rausn, greiðvikni og gest risnL Var heimili þeirra eifct Stærsfca sveitaiheimili á Vesfcfjörð um. Kristján var snemma þrek- mikill og röskur við vinnu. Hann var otft fenginn til að- etoðar og vinnu á þessu stóra heimili. Minntist hann ávalt hús bændanna í Bæ með hlýileika og þalk.klæti og taldi, að drvölin á heimili þeirra hefði aukið sér víðsýni og löngum till athafna. Flestir bændur og ungir menn á Rauðasandi stunduðu útræði é vorin. Kristján mun hafa róið til fiskjar 8—10 vertíðir. Fyrstu árin var hann hálfdrættingur í Breiðuvíkurveri í skjóli föður »íns, síðar háseti í Kollsvikurveri ©g síðasta árið (1914) formaður þar, þá aðeins 20 ára gamall. Með aðstoð góðra manma keypti hann sér bát, gerði út Og fiskaði vel. Sýnir þetta framtak hans á unga aldri. Þegar eftir fermiingu tók Krist ján að aflla sér bóklegrar þekk- ingar, eftir því sem kosfcur var. Hann var parta úr tveim vetrum við nám hjá sóknarpresti sín- um, séra Þorvaldi Jakobssyni í Sauðlauksdal, og eftir >á und irstöðu, sem hann fékk þar, hugði hann á skólanám. Hann var einn vetur við nám í Hvítár bakkaskóla og lauk námi þar vorið 1914. Gagnfræðaprófi við Menntaskólanm í Reykjavík i lauk hann 1915, sat í 4. bekk þar 1915—16 og lauk prófi upp úr 4. bekk vorið 1916. Því næst las hann utanskóla í tvo vetur og hugðist ganga undir stúdents- próf vOrið 1918, en veiktist af mislingum áður en hann hafði inmritað sig tiíl prófs og hvarf þá frá námi. Eg hefi hér að framan reynt að lýsa æskustöðvum Kristjáns Einarssonar og sagt frá uppvexti hans og námsárum vegna þess, að ég tel að áhrif frá æskuárum og námsárum ráði miklu í dfi manna. Þau eru oft innsti kjarn inn, sem mótar skapgerðina að einhverju leyti. Eftir að Kristján hvarf frá námi, var hann 3 ár starfsmaður útflutningsnefndar í Reykjavík. Því næst var hann kaupmaður hér í Reykjavik 1921—25, þá aðalumiboðsmaður á íslandi fyrir Bookiless Bros Ltd. í Aber- deen 1925—30, framkvæmdastj. útflutningsdeildar h.f. Alliance í Reykjavík 1930—32, einn af stofnendum Sölusambands ísl. fiskframleiðenda (S.Í.F.) 1932 og forstjóri þess frá stofnun Og til dauða dags. Auk þessara aðal- starfa stofnaði hann með öðrum fjölmörg fyrirtæki, sérstaklega í tengslum við sjávarútveginn. Má þar nefna h.f. Djúpavík á Reykjarfirði 1933, vf. Drangsnes við Steingrímsfjörð 1933, h.f. Dósaverksmiðjuna í Reykjavík 1935 og mörg önnur fyrirtæki, sem hér verða ekki talin. Vegna framkvæmdastarfa við 5. f.F. ferðaðist Kristján víða um lönd Evrópu og Ameríku. Leit- aði hann þar og aflaði miarkaða fyrir fiskafurðir íslands. — Tel óg víst, að með þessu hafi hann unnið merkilegt og heillaríkt starf fyrir land sitt og þjóð. Kristján var fyrst og fremst athafnamaður og fjármálamaður en tók lírtinn þátt í stjórnmálum landsins. Þó lét hann eitt sinn til leiðast að vera í framboði við alþingiskosningar í Strandasýslu en náði ekki kosningu, enda var við ramman andstæðing að etj- ast. Líklega hefur þessi ósigur orðið Kristjáni til góðs. Eg tel vafasamt, að hann hefði sloppið ókalinn úr höll „Goðmundar á Glæsivöllum". Kristján EinarssOn kvæntist 12. október 1918 eftirlifandi konu sinni Ingunni Árnadóttur prófasts á Stórahrauni, Þórarins sonar. Þau eignuðust tvö börn, sem bæði eru á lífi: Árni framk væmdastj óri, kvænt ur Kristine Eide og Elín, gift Magnúsi R. Magnússyni bókara. Ennfremur ólust upp á heim- illi þeirra Kristjáns og frú Ing- unnar tvœr fósturdætur: Áslaug Sigurðardóttir, sem þau tóku sér í dóttur stað, var hjá þeim frá 7 ára aldri. Hún er gift Guðmundi Árnasyni kaupmanni hér í Reykjavík. Elsa Pétursdótt ir dvaldi á heimili þeirra frá 13 ára aldri. Hún er gift Einari Benediktssyni hagfræðingi hér í Reykjavik. Kristján var góður húsbóndi, Ijúfmanmlegur Og glaðlegur í viðmóti. Hann var hlýr í gerð og geði og mun það hafa verið einn sterkasti þáttur í skapgerð hans. Hiann var ör á fé og vildi hvers manns vandræði leysa, enda var hann óvenjulega vinsæll hjá starfsfólki sínu og samstarfs- mönnum. Heimilj frú Ingunnar ag hans var ánægjulegt og >au voru samhent um það, að öll- um liði vel, sem hjá þeim dvöldu. Á gleðifundum og í vinahópi var Kristján hrókur alls fagnað ar. Gat hann þá verið all orð- hvass á stundum, en því fylgdi engin þykkja Og munu flestir hafa getað skilið það. Elín móðir Kristjáns dvaldi á heimili hans síðustu 18 áx ævi sinmar. Hún naut þar eins góðr ar umhyggju og unnt var að veita henni, og hún mat það mikils. Man ég að hún sagði við mig: „Eg á góða tengdadóttur og góðan son“. Ennfremur dvöldu tengdaforeldrar Kristjáns að miklu leyti hjá honum og dóttur sinni eftir að þau fluttu til Reykjavíkur. Fáir aðrir en nánir kunningj- ar munu vita, að Kristján var vel hiagmæltur. Honum var létt um bundið mál, en hann hélt ljóð um sínum lítt til haga. Þó mun hann hafa átt nokkurt safn af frumsömdum ljóðum og ljóða- þýðingum, en ekkert af Ijóðum hans mun hafa birtzt á prenti. Kristján Einarsson var gæfu- maður frá upphafi. Hann ólst upp í fátækt, en í „hefðaj fátækt þrátt fyrir allt“, hjá góðum for eldrum, eignaðist góða konu, börn hans og barnabörn urðu hon um til ánægju, hann sá þann æskudraum sinn rætast, að geta búið fátækri móður sinni elli við alsnægtir og ágæta aðbúð, hann dó að loknu miklu dagis- verki, án þess að þurfa að foíða eftir vanmætti ellinnar og síð- ast en eklki sizt, hann hafði unn ið landd sínu og þjóð ómetanlegt gagn. Þrátt fyrir margskonar störf, varð Kristján sjaldan fyrir ó- höppum, en í því sambandi er mér eitt atvik minnisstætt. Hann kom eitt sinn sem oftar til gamla sóknarprestsins síns, sem þá var aldraður en andilega hress. Mig minnir að ég væri þar staddur, en líklegra er, að ég hafi kom- ið þangað með Kristjáni. Við töluðum um, hve gæfan hefði verið honum trygg frá því að hann var barn. Hann viður- kenndi það með þakklætá, en taldi þó, að ocft hefði gefið á bát- inn hjá sér án þess að hann hefði átt sök á, og væri valt að treysta um of á gæfuna. Man ég þá að gamli maðurinn sagði: „Vertu viss um það, Kristján minn, að bænirnar hans Sigfreðs afa þíns fylgja þér á leið'arenda". Nú er Kristján Einarsson kom inn á leiðarenda — og heill í höfn. Eg sakna hans, þatoka ó- rofa tryggð hans og vináttu um áratugi og bið fjölskyldu bans blessunar. Finnbogi R. Þorvaldsson. í D A G er kvaddur hinztu kveðju Kristján Einarsson, fram kvæmdastjóri Sölusambands ís- lenzkra fiskframleiðenda, er andaðist 26. marz síðastliðinn, tæpra 69 ára að aldri. Ég, sem þessar línur rita, kynntist fyrst Kristjáni Einars- syni árið 1930, og síðan láu leið- ir okkar mikið saman, og hélzt ætið gott samstarf með okkur og vinátta, er náði einnig til fjölskyldna okkar beggja. Það var árið 1930 að Alliance hf. setti á stofn útflutningsdeild, og keypti viðskiptasambönd þau er Bookless Bros . Ltd., Aber- deen, hafði um sölu á saltfiski frá íslandi, en það firma starf- aði hér í mörg ár og árin 1925— 1930 var Kristján aðalumboðs- maður þeirra. Tók hann við for- stöðu útflutningsdeildarinnar strax við stofnun hennar. — Alliance hafði þá mikinn salt- fisk, af 5 eigin togurum og 2, sem félagið sá um útgerð á, en auk þess var mikið keypt af saltfiski eftir að félagið hóf sjálft útflutning, og einnig var selt fyrir aðra framleiðendur. Þá og næstu ár á eftir var lágt verð og talsvert erfitt um sölur, en Kristjáni tókst að selja allan fiskinn fyrir hæsta verð, og að afla í Portúgal verulegs nýs markaðs fyrir saltfisk, og er sá markaður enn traustur. Þegar útflutningsdeild Alliance var lögð niður eftir tveggja ára starfsemi, við stofnun SIF, var hún orðin næststærsti útflytj- andi saltfisks. Á þessum árum voru stærstu saltfiskútflytjendurnir þrír, Kveldúlfur hf., Allianoe hf og Fisksölusamlagið. Verðið fór sifellt lækkandi, og árið 1932 stofnuðu þessir aðilar, með að- stoð Landsbankans og Útvegs- bankans,- Sölusamband íslenzkra fiskframleiðenda, til þess að koma fastara skipulagi á um sölu á saltfiski landsmanna en verið hafði, með það fyrir aug- um að stöðva hið sífallandi verð á fiskinum, og gera tilraun til þess að fá verðið upp aftur. Fimm manna nefnd átti að annast söluna, og í henni áttu sæti Richard Thors, Kristján Einarsson og Ólafur Proppé, en meðstjórnendur voru Magnús Sigurðseon og Helgi Guðmunds- son. Kristján Einarsson átti þann- ig drjúgan þátt í stofnun Sölu- sambandsins, og var einn af framkvæmdastjórum þess frá upphafi til dauðadags. Hann vann þar mikið starf, enda var hann manna kunnugastur öllu því er að saltfisksölumálum lýt- ur. Einkum voru það markað- irnir á Kúbu og Suður-Amer- íku, sem hann hafði kynnt sér síðustu árin, og þekkti hann þá mjög vel. Sölusambandið nýtur trausts allra saltfiskframleið- enda, og mun forusta duglegra og hæfra manna eins og Krist- jáns, eiga sinn mikla þátt í því. Útgerðarstöðina Drangsnes við Steingrímsfjörð keyptum við Kristján árið 1933, og rákum hana til ársins 1953. Kristján annaðist, að mestu, alla umsjón með verzlunarrekstri og fisk- kaupum þar. Byggingar voru lélegar, aðeins bárujárnsskúrar, og bryggjan lítil, en fiskur og síld veiddist þá vel í inhanverð- um Húnaflóa. Bryggjan var stækkuð, síldarplan og frystihús með 12 tonna afköstum á sólar- hring byggt, og ýmislegt fleira gert. Árið 1933 voru á Drangs- nesi um 20 íbúar, en 20 árum siðar er fyrirtækið var selt, voru íbúamir orðnir 220 og margir þeirra höfðu komið sér upp myndarlegum og góðum húsum. Kristján stofnaði Dósaverk- smiðjuna í Reykjavík. Hann var í stjóm Hf. Djúpavík, síldar- verksmiðjunnar í Reykjarfirði, í 12 ár frá stofnun félagsins. Aðalumsjón með starfsemi Nið- ursuðuverksmiðju SÍF hafði hann þar til hún var seld. Hann keypti hlut í Sænsk-íslenzka frystihúsinu í Reykjavík, þegar það fyrirtæki komst í eigu ís- lendinga, og nú skömmu fyrir andlát sitt hafði hann autofð talsvert hlut sinn í því. Hér að framan Iiefur aðeins verið skýrt frá nokkmm þátt- um í starfssögu Kristjáns Ein- arssonar, og sýna þessir þættir að ævistarf Kristjáns var að mestu tengt sjávarútvegi og út- flutningi sjávarafurða. Kristján var kvæntur Ing- unni Árnadóttur prófasts Þórar- inssonar á Stóra-Hrauni, ágætri og gáfaðri konu, og eignuðust þau tvö góð og myndarleg böm, Árna framkvæmdastjóra, kvænit an Kristínu Eide, og Elínu, sem gift er Magnúsi R. Magnússyni fulltrúa. Ennfremur ólu þau upp tvær stúlkur, sem þau gengu í foreldra stað. Önnur er Ása Sigurðardóttir, gift Guð- mundi Árnasyni kaupmanni, en hin er Elsa Pétursdóttir, gift Einari Benediktssyni, deildar- stjóra í efnahagsmálaráðuneyt- inu. — Kristján Einarsson var gjörfi- legur maður, skapmikill e*i kunni vel skap sitt að stilla, ákveðinn í skoðunum en sann- gjam og samvinnuþýður, bjart- sýnn og góðgjarn og vildi gjam- an veita góðum málefnum og mönnum lið, og margir eru þeir sem hann á einn eða annan háifct veitti aðstoð í lífinu, og veit ég að þeir munu minnast Krisjtáns með þaklklæti í huga í dag. — Heimilisfaðir var Kristján ágæt- ur, heimilisrækinn og höfðingi heim að sækja, en heimilið fall- egt og innilegt samband innan f j ölskyldunnar. Um leið og ég þatoka sam- starfið og vináttuna, sendi ég og kona i.iin, frú Ingu og fjöi- skyldunni, okkar innilegustu samúðarkveðj ur. Ó. H. J. „Hanm var manna vænstur, manna hagasfcur, allra manna beztur." m Þá mælfcu þeir: „Hverr gat nú hans?“ Hann svarar: „Þá kemur mér hann í hug, er eg heyri góðs maons getið. Hann reynda eg svo að öllium hlutum." ÞESSI ORÐ Jóns Ögmundarsen- ar Hólabistoups lýsa ísleifi, fóstra hans. Þassi er og sú mynd, sem Kristján Einarsson risti í huga þeirra, er nufcu vináttu hans. Hann auðgaði líf þeirra, er kynn/t uist honum, og sá maður, sem svo mjög er harmaður af jafn mörg- um, hefur lifað ríkulega og gent allfc umhverfi sifct hlýrri og betri stað. Hér mun etotoi reynt að rekja æviferil Kristjáns. Það munu aðrir gera, mér færari og fróð- ari. En með þessum fáu orðum vil ég leitast við að lýsa þeim manni, sem við, starfsfólk haras, unnum heils bugar, unraum með og uranum fyrir. Kristján Einarsson var at- orkusamur framkvæmdamaður, sáfctfús og sáttvar samningamað- ur, fastur fyrir, en jafnan rétt- láfcur, sómi íslandis heima fyrir og á erlendri grund. Hann var glæsilegur að vallarsýn og í al'lri framgöngu. Þó voru það ekki þessir eiginleikar' Krist- jáns, sem gerðu hann að þeim manni, sem við nú minnumst oig söknum. Ljúfmennskan, prúð- mennskan og listamannseðlið voru svo ríkur þáttur í lífi hans, að aldrei varð hversdagslegt í kringum hann. Hann var manna bónbeztur, manna ráðhollastur, vandamál og áhyggjur annarra voru einnig hans. Hann var jafn- an mannlyndur, fullur af toímni og glaðværð, greiðvikni og folýju. Hann var gæddur rítori frásagn- argáfu, skáld gott og unni öllu fögru, framar öðru þó íslenzku máli. Um leið og hann kom inn Framh. á bls. 14.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.