Morgunblaðið - 08.04.1962, Síða 13

|f Sunnudagur 8. aprll 1962
MORCVNBLÁÐI»
13
Prófkosning
Allir flokkar vinna nú kapp-
samlega að þv>í að setja saman
lista sína við borgarstjórnar-
bosningamar, sem fram eiga að
fara síðasta sunnudag í maí n.k.
Hjá flestum þeirra hvílir mikil
leynd yfir undirbúningnum og
eiga ahnennir kjósendur lítinn
kost á að ráða nokkru verulegu
um framboðin. Sjálfstæðismenn
hafa annan hátt á. Hið fjöl-
menna fulltrúaráð hefur úrslita
ráð um sldpan listans, en því
til leiðbeiningar hefur kjör-
nefnd nú eins og við allar bæj-
arstjórnarkosningar frá 1946
efnt til prófkosningar. Henni er
svo háttað, að fyrst fer fram
tilnefning innan fulltrúaráðsins
og síðan eiga allir félagsbundn-
ir flokksmenn og aðrir, sem
koma á skrifstofu flokksins, kost
á að velja úr þeim, sem til-
nefndir hafa verið, eða stinga
upp á einhverjum öðrum, er
þeim sýnist. Með þessu móti
geta allir stuðningsmenn flokks-
ins í Reykjavík haft áhrif á val
frainbjóðenda hans. Kosning-
unni lýkur nú um helgina og
vonandi neyta sem flestir at-
kvæðisréttar síns.
Svo er að heyra sem allir,
jafnt Sjálfstæðismenn sem and-
stæðingar þeirra, telji mikinn
sigur flokksins vísan við borg-
REYKJAVÍKURBRÉF
arstjórnarkosningarnar. Til þess
standa og öll rök, bæði í mál-
efnum og um forystu. Fyrir-
fram skyldi þó enginn vera viss
um sigur. Vísasti vegurinn ti'l að
fapa er að vera of sigurviss.
Nú sem fyrr má enginn láta
neitt undan fallast til að tryggja
framtíðarheill og velferð höfuð-
etaðarins.
'j Þögn Þjóðiljans
TJm síðustu helgi hélt hið svo-
kallaða Alþýðubandalag aðal-
fund sinn eða þing suður í
Kópavogi. Frásagnir Þjóðviljans
ef samkomu þessari hafa verið
*neð fáorðasta móti. Hann skýrði
raunar stuttlega frá höfuðræðu
„formannsins“, Hannibals Valdi
marssonar, sagði frá stjórnar-
kosningum og birti stefnuyfir-
lýsingu. En ekki hefur honum
enn þótt taka því að minnast
á ráðstefnuna einu orði í for-
ystugrein. Af ritstjórnarskrifum
blaðsins mætti ætla, að sam-
kunda þessi hefði alls ekki átt
Ber stað. Allt ber þetta vitni
dapurleika og uppþornunar. —
Leynir sér og ekki eftir sam-
kunduna, og svartsýni og ó-
kyrrð er vaxandi í liði Alþýðu-
bandalagsmanna á Alþingi, bæði
bandingjanna þriggja og komm-
únistanna, meðlima Sameiningar
tflokks alþýðu, Sósíalistaflokks-
ins, sem hafa ráð hinna í hendi
eér.
Dapurleg
samkunda
Risið á þessu bandalagi er nú
ólíkt lægra en þegar það var
ptofnað fyrir h.u.b. sex árum.
I júní 1956 birti það stefnuyfir-
lýsingu. Aðalatriði hennar var
að mynda skyldi nýja ríkis-
Btjórn. Samstarfi skyldi komið
é milli ríkisstjórnar og verka-
lýðssamtaka um framkvæmda-
©g stefnuyfirlýsingu Alþýðu-
eambands fslands. Nú er ekki
minnzt einu orði á myndun
ríkisstjórnar og framkvæmd á
etefnuyfirlýsingu Aiþýðusam-
bandsins ,né samstarf milli slíkr
fcr ríkisstjórnar og hagsmuna-
eamtaka í landinu. Svo er að
Bjá sem þessir vesalings menn
ekilji sjáifir, að ekkert er síð-
ttr vænlegt til fylgis en tal um
nýja V-stjórn. 1956 stóð ekki
einungis til og tókst að mynda
. Laugardagrir 7. apríl.
stjórn að óskum Alþýðubanda-
lagsins, heldur var tilgangurinn
sá að mynda nýjan flokk, sem
átti að einangra kommúnista,
gera þá valdalausa í sínum eig-
in hóp og með því móti tryggja
landinu vinstri stjórn um næstu
20 ár, eins og Hannibal Valdi-
marsson komst að orði. Úr hinni
nýju flokksmyndun varð ekk-
ert. Þvert á móti tóku komm-
únistar ráðin í bandalaginu og
hafa haldið þeim fram á þenn-
an dag.
Höfuðviðfangsefnið undan-
farna mánuði hefur verið að
reyna að efna til nýs bandalags,
sem gæti orðið kommúnistum
haldbetri hula heldur en Al-
þýðubandalagið hefur reynzt. —
Dapurleikinn og vonleysið nú
sprettur ekki sízt af því, að
þetta hefur gersamlega mistek-
izt, og það sem verra er fyrir
bandingjana þrjá, að þeir sæta
síaukinni tortryggni í röðum
kommúnista. Þar eru þeir með-
höndlaðir sem hverjir aðrir
flugumenn. Ekki er tekið meira
mark á orðum þeirra en þótt
hundur gelti og þeir verða að
sæta ónotum og kúgun af því,
að þeir treysta sér ekki til að
standa á eigin fótum. Þeir, sem
ætluðu sér að einangra komm-
únista, óttast nú mest að verða
útskúfaðir úr þeirra félagsskap
og þar með missa þær vegtyll-
ur, sem þeir enn hafa af náð
kommúnista.
Fjandskapmmn
við almanna-
varnir
Engir hafa oftar né lengur en
kommúnistar talað um þá eyð-
ingarhættu, sem varnir á ís-
landi færi yfir þjóðina. Þeir hafa
meira að segja látið sér sæma
að hóta Reykvíkingum og ná-
grönnum okkar við sunnan-
verðan- Faxaflóa með gereyð-
ingu af völdum atómsprengju.
Því mætti ætla, að kommúnist-
ar fylgdu af ákefð öllum ráð-
stöfunum, sem gerðar væru til
að draga úr þessari að þeirra
dómi, geigvænlegu hættu. Þeir
höfðu og ekki uppi nein mót-
mæli, þegar Alþingi samþykkti
fyrir jólin að verja á þessu ári
einni milljón kr. til almanna-
varna. Ekki létu þeir heldur á
sér kræla við 1. umræðu frum-
varpsins um almannavarnir nú
fyrir nokkrum vikum. Við 2.
umræðu málsins kom hins veg-
ar í ljós ,að þeir voru fullir
fítónsanda á móti því. Menn
minntust þess þá, að eitt af af-
rekum V-stjórnarinnar var að
neita að greiða lögáskilin fram-
lög til loftvarna hér í bæ. Er
ekki að efa að þau svik hafi
verið að undirlagi kommúnista.
Hinn sami hugur brauzt nú aft-
ur út. Ofstæki þeirra er naum-
ast einleikið og kynni að vera
að Einar Olgeirsson hafi fengið
leiðbeiningu um þetta á komm-
únistafundinum, sem haldinn
var með fulltrúum hvaðanæva
af Norðurlöndum í Helsingfors
dagana áður en Norðurlandaráð
kom þar saman um miðjan
marz.
Á að sprengja alla
fb^velli í loft
upp?
Þó að kommúnistar ættu sam
kvæmt málflutningi sínum að
vera allra manna áhugasamast-
ir um að koma hér upp al-
mannavörnum, þá fer því fjarri
að rétt sé kenning þeirra um,
að það séu varnirnar, sem skapi
árásarhættuna. Einar Olgeirsson
hélt því fram á Alþingi, að
bezta varúðarráðstöfunin væri
að reka varnarliðið úr landi,
en varð að viðurkenna, að það
dygði ekki. Næsta úrræði hans
var það, að ef hættu bæri að
höndum, skyldu íslendingar
sprengja í loft upp alla flug-
velli í landinu! Þó að því sé
sleppt ,að viðbúið er, að slíkar
ráðstáfanir, yrðu ekki gerðar
fyrr en um seinan, þá er óum-
deilanlegt, að Einar viðurkenndi
með þessu að það er lega lands-
ins og aðstaða en ekki varnirn-
ar ,sem hér skapa árásarhættu.
Þetta lýsti sér enn berlegar í
því, að Einar fullyrti, að menn
hefðu fyrst sett lög um loft-
varnir hér næsta sólarhring eft-
ir að ríkisstjórn íslands hafði
samið við Bandaríkin í júní
1941 um hervernd þeirra á land
inu. Þarna yfirsást honum illi-
lega, eins og Lúðvík Jósefsson
varð að leiðrétta í næstu ræðu.
Loftvarnir voru lögboðnar með
bráðabirgðalögum strax í ágúst
1940, löngu áður en Bandaríkja-
menn komu til landsins. Þá
höfðu Bretar hernumið landið
nokkrum mánuðum áður og á
meðan engir flugvellir voru hér
til. Hernám Breta og allt, sem
síðan hefur gerzt, sannar, að ís-
land þarf ekki síður en önnur
þjóðlönd á vörnum að halda.
Einar vili ekki láta
tala um ófriðar-
hættu!
Þá eyddi Einar Olgeirsson
löngu máli í að útskýra fjálg-
lega, að ekki mætti tala um
ófriðarhættu. Var svo að skilja
sem hann óttaðist ,að þvílíkar
umræður mundu hafa óholl á-
hrif á æskulýðinn. En á ekki
æskulýðurinn rétt til þess, að
honum sé sagt satt um ástand
þess heims, sem hann vex upp
í? Allir góðviljaðir menn harma
að hætta skuli vera á nýjum
heimsófriði, en hættunni verður
ekki útrýmt með því að láta
eins og hún sé ekki til. Fróð-
ustu menn hafa lýst yfir því,
að frá 1945 hafi aldrei verið
meiri hætta á því að ný stór-
styrjöld brytist út heldur en á
síðasta ári. Enn hefur ekki tek-
izt að eyða neinu þeirra vanda-
mála, sem þá hættu sköpuðu.
Berlínardeilan er enn óleyst
og kommúnistar ítreka alltaf
öðru hvoru hótanir sínar um
valdbeitingu þar. Á afvopnunar-
ráðstefnunni í Genf hvorki rek-
ur né gengur. Ef nokkuð er,
þá miðar heldur aftur á bak.
Sovétstjórnin er ófáanleg til að
semja um bann við kjarnorku-
tilraunm, ef því banni á að
fylgja nokkurt alþjóðlegt eftir-
lit, sem að gangi verði. Þvert
á móti segir hún nú, að hún
muni hefja nýjar kjarnorku-
sprengingar i lofti, ef Banda-
ríkjamenn framkvæmi þær til-
raunir, sem þeir hafa boðað.
En BandarHtin ítreka tilboð sitt
um að hætta við þær, ef samn-
ingar um fullnægjandi eftirlit
takist. Meðan á því líkri sjálf-
heldu stendur, verða menn að
vera við öllu búnir. Frjálshuga
menn mega ekki slaka á vörn-
um sínum, því að þær eru bezta
trygging friðarins. Almannavarn
ir eru einn þáttur þeirra.
Samvizkan slær þá
Erfitt er að greina á milli,
hvorir eru æstari kommúnistar,
þegar þeir tala um almanna-
varnir, eða Framsóknarmenn í
ræðum s ínum um stofnlána-
deild landbúnaðarins. Það er að
vísu engin nýjung að Framsókn
armenn sýni kergju og þver-
girðing þessi síðustu misseri. Eft-
ir uppgjöfina alræmdu hinn 4.
des. 1958 hafa flestar athafnir
þeirra markazt af þessum skap-
eigindum. Jafnvel dagfahsprúð-
ir og meinhægir menn umhverf-
ast og sjá svart, þegar þeir birt-
ast í ræðustólnum á Alþingi.
Aldrei bregðast þeir þó verr
við, en þegar ríkisstjórnin ber
fram tillögur til umbóta fyrir
landbúnaðinn. Þær tillögur eru
orðnar býsna margar, svo hörmu
legur sem viðskilnaður Fram-
sóknar var jafnt í landbúnaðar-
málum eins og öðrum þjóðmál-
um, Einna verst hafði Framsókn
þó leikið búnaðarsjóðina, sem
voru undir hennar forsjá í Búnað
arbankanum. Þar blasti hreint
gjaldþrot við, enda hafði því ár
um saman verið forðað með
sláttuvíxlum og skuldaruppgjöf
af hálfu ríkissjóðs. Forsjár-
menn sjóðanna hegðuðu sér eins
og versta tegund óráðsíumanna,
sem fleyta sér með hengingar-
víxlum og plötuslætti frá degi
til dags. Hinir skynsamari
menn innan Framsóknar gera
sér þetta Ijóst. Önuglyndi þeirra
nú á ekki sízt rætur sínar að
rekja til þess, að hinir hyggn-
ari menn harma, að þeirra eig-
in forystumenn skyldu halda svo
hörmulega illa á. Skapið versn-
ar um allan helming, þegar for-
ystumennirnir hreltja skikkan-
lega þingmenn upp í ræðustöl-
inn, til þess að verða þar að við-
undri og dregur það sízt úr svið-
anum, þegar Tíminn gabbast að
þeim með hóli fyrir framimistöð-
una, sem sáist ar betri en mát-
staðurinn.
Landbúnaðurinn
og Efnahagsbanda-
lagið
Fyrir nokkru var Búnaðar-
þing áfellzt fyrir að hafa var-
að við þvílíkri þátttöku í Efna-
hagsbandalagi Evrópu, sem gæti
orðið íslenzkum landbúnaði
hættuleg, af því að hann væri
ekki samkeppnisfær við land-
búnað suðlægari landa. Slík á-
deila er ekki réttmæt. Þvert á
móti er sú hreinskilni virð-
ingarverð að viðurkenna, að ís-
lenzkur landbúnaður er um
margt ekki samkeppnisfær við
landbúnað annarra þjóða. Stund-
um tala menn svo sem þeir
geri sér alls ekki grein fyrir
þessu. En hvaðá von er er til
þess, að landbúnaður í okkar
erfiða en ástkæra landi geti
keppt við landbúnað þeirra
þjóða, sem búa við miklu betri
veðurskilyrði?
Við komust ekki framhjé
staðreyndum í þessum efnum
fremur en öðrum. Með þessu
er engan veginn sagt, að ís-
lenzkur landbúnaður eigi ekki
rétt á sér. Bæði kann vel að
vera að hann sé samkeppnis-
fær jafnvel á erlendum mörk-
uðum í einstökum greinum, þó
að svo sé ekki alménnt. Og
hvað sem öl'lum samkeppnis-
möguleikum líður, þá getur ís-
lenzka þjóðin alls ekki lifað án
landbúnaðar í sínu eigin landi.
Skiptir þar engu þótt hægt væri
að sanna, sem ebki er, að um
sinn væri ódýrara að flytja imn
allar landbúnaðarvörur handa
íslenzkum neytendum og leggja
islenzkan landbúnað niður. —
Slíkt væri alger fjörráð við ís-
lenzku þjóðina. Þess vegna kem
ur ekki til mála, að íslendingar
gangi í Efnahagsbandalag Ev-
rópu eða tengist því á nokkurn
þann hátt, sem hefði í för
með sér hættu fyrir tilvist land-
búnaðar hérlendis.
r
Islenzk
sveitamenning
Með þessu er ekki sagt, að
það sé ýkjulaust, sem Huginn
skrifar nýlega í Islending á Ak-
ureyri, er hann ræðir um þörtf
Mývetninga fyrir rafmagn og
segir:
„Það eru að sjálfsögðu þæg-
indi hins nýja tíma ,sem allir
eiga tilkall til svo fljótt sem
við verður komið. En menning-
arinnar vegna þurtfa þeir ekki
rafmagnið. Þeir búa yfir alda-
gamalli menningu heima, hinni
íslenzku sveitamenningu, sem er
allri menningu æðri“.
Við megum ekki halda að
menning okkar sé allri menn-
ingu æðri. Með því leggjum við
rangt mat á okkur og umheim-
inn. Hitt skulum við játa, að
Islendingar eiga sinni gömlu
sveitamenningu ómetanlega mik
ið að þakka. Það er undursam-
legt, að hún skyldi skapast og
haldast við þær aðstæður, sem
fólkið þá bjó. Nú eru aðstæð-
ur breyttar. Sveitamenningin
hefur einnig breytzt og þýðing
hennar í þjóðlífinu er ekki hin
sama og áður. En við eigum
eftir að skapa jafnrótfasta menn
ingu í þéttbýlinu og myndast
hafði í sveitunum. Víst er að
án sannarar sveitamenningar er
íslenzka þjóðin í beinni lífs-
hættu. Hér þarf allt að hjálp-
ast að til þess að halda jafn-
vægi bæði í menningu og fjár-
málum. Við höfum of fáar stoð-
ir undir okkar efnahag. Þar
þurfa fleiri að koma til og enga
má skerða, allra sízt þá stoð,
sém landbúnaðurinn er og verð
ur íslenzku þjóðinni.