Morgunblaðið - 03.05.1962, Blaðsíða 16

16
MORGVNBLÁÐIÐ
Fimmtudagur 3. maí 1962
Guðm. Guðnason
skipstjóri — Minning
GUÐMUNDUR Guðnason skip-rátti að í Reykjavík, kvaðst hafa
stjóri, er horfinn af sjónarsvið- j orðið mjög sjóveikur og vilja
inu og verður hann kvaddur frá hætta við alla sjómennsku. En
Fríkirkjunni í dag. Mér er það
ljóst, að ýmsir fornir samverka-
Tilkynning
Athygli innfiytjenda skal hér með vakin á því, að
samkværm auglýsingum viðskiptamálaráðuneytisins,
sem birtar voru í 127. tölublaði Lögbirtingablaðs-
ins þann 16. deseir.ber 1961 og í 2. tölublaði Lög-
birtingabiaðsins þann 9. janúar 1962, fer önnur út-
hrlutun gjaideyris- og/eða innflutningsleyfa árið
1962 fyrir þe.im innflutningskvótum sem taldir eru í
auglýsingunni dags. 16 desember 1961 og þeim inn-
flutningskvútum, sem taldir eru í 1. kafla auglýs-
ingarinnar dags. 9. janúar 1962 fram í júnímánuðj.
n.k. Umsóknir um þá úthlutun skulu hafa borizt
Landsbanka íslands eða Útvegsbanka íslands ís-
lands fyrii 1. júní n.k.
£ ANDSBANKI ÍSLANDS
ÚTVEGSBANKI ÍSLANDS
Tilkynning
Nr. 3/1962
Verðlagsnefnd hefur ákveðið eftirfarandi hámarks-
verð á brauðum í sinásölu með söluskatti:
Franskbrauð, 500 gi............... kr. 5.40
Heilhveitibrauð, 500 gr.............. — 5,40
Vínarbrauð pr. stk.................... — 1.45
Kringlur, pr. kg..................... — 16.00
Tvíbökur, pr. kg..................... —• 24.00
Rúgbrauð, óseydd, 1500 gr............ — 8,30
Normalbrauð, 1250 gr................. — 8,30
Séu nefnd brauð sundurskorin eða bökuð með ann-
arri þyngd en að ofan greinir, skulu þau verðlögð
í hlutfalli víð ofangreint verð.
Heimilt er þó að selja sérbökuð 250 gr. franskbrauð
á kr. 2,75, ef 500 gi. brauð eru einnig á boðstólum.
Á þeim stöðum sem brauðgerðir eru ekki starfandi
má bæta r.annanlegum flutningskostnaði við há-
marksverðið.
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má verðið á
rúgbrauðum og normalbrauðum vera kr. 0,20 hærra
en að framan greinir.
Reykjavík, 2. maí 1962.
V erðlagsstjórinn.
menn hans og jafnaldrar hefðu
verið betur til þess fallnir, og
enn kunnugri fornum tímum,
til þess að rita um hann nokkur
kveðjuorð. en þessir menn eru
ekki tiltækir, því þeir eru lang-
flestir horfnir inn í annað lög-
sagnarumdæmi; verður því að
tjalda því sem til er.
Hér er víkingsmaður horfinn,
sem lifði tímamót tvenn og óx
fyrir manndóm og atorku til
þess að verða einn meðal helztu
forvígismanna í þróun og vexti
íslenzkra útvegsmála. En líf
manna verður ekki mælt á hag-
fræðilegan mælikvarða einan,
en mest er um það vert ,að Guð-
mundur var þeim mannkostum
búinn, að allir sem honum kynnt
ust fengu mætur á honum og
munu jafnan halda minningu
hans í heiðri.
Hér er ekki ráðrúm til að
rekja neina æviskrá þó skal
tæpt á því helzta. Guðmundur
var Árnesingur að ætt, fæddur
I Traðarholti í Stokkseyrarhrepp
17. júní 1878, sonur Guðna
bónda þar, Högnasonar og konu
hans Bjargar Jónsdóttur, bónda
á Högnastöðum i Hrunamanna-
hrepp.
Ungur að árum fór Guðmund-
ur að vinna fyrir sér og komst til
mætra hjóna, Einars Magnús-
sonar bónda í Miðfelli í Hruna-
mannahrepp og konu hans Mar-
grétar Magnúsdóttur frá Syðra-
Langholti. Þar á bæ var líka
annar umkomulaus drengur,
Helgi Magnússon, er síðar kom
allmikið við sögu Reykjavíkur.
Þessir tveir unglingar fóru
fótgangandi út í heiminn, með
pokann sinn á bakinu, Helgi til
járnsmíðanáms, Guðmurvdur til
þess að komast á skútu. Báðir
urðu þeir forvígismenn, hvor á
sínu sviði. — Því hefir enn ekki
verið veitt athygli sen) vert er,
hvað Árnesþing hefir lagt til
marga sterka stofna til þess að
reisa þessa borg, sem við höf-
um mætur á og erum stoltir af.
En Guðmundur varð í fyrstu
fyrir vonbrigðum með skútulíf-
ið. Hann leitaði því í smiðju
til þess eina ráðgjafa, sem hann
Helgi var snemma hygginn og
hollráður, hann sagði: „Farðu
einn túr í viðbót, verðirðu aft-
ur jafn sjóveikur, þá komdu í
land og farðu aldrei framar á
flot“. Guðmundur fór að þess-
um ráðum, en þetta næsta um-
rædda úthald stóð nær sleitu-
laust í 55 ár.
Guðmundur lauk sínu prófi
frá Sjómannaskólanum og varð
stýrimaður á skútum frá 1901—
1909, en skipstjóri á þilskipum
til 1913. Hann reyndist mikill
aflamaður, og skútuöld hans leið
svo, að hann kom skipi sínu
jafnan heilu í höfn og missti
aldrei mann.
Árið 1913 var Guðmundi fal-
in skipstjórn á nýjum og glæsi-
legum togara, er hið nýstofnaða
Njarðarfélag hafði látið smíða
í Bretlandi. Á þeim tímum blés
byrlegar fyrir togaraútgerð en á
vorum dögum. Ný skip kostuðu
milli 7 og 8 þús. pund, og áætla
mátti að þau gætu borgað sig
á tveimur árum. Njörður var að
vísu ekki stórt skip, aðeins 277
lestir, en hin fegursta fleyta og
afburða sjóskip. &kipi þessu
vegnaði með afbrigðum vel und-
ir stjórn Guðmundar, og sigldi
hann því öll hin gömlu stríðsár
til Bretlands með ísfisk. En veð
ur öll voru válynd á þessum
tímum, sjórinn morandi af tund
urduflum og kafbátum, og ekki
bötnuðu horfurnar, þegar Þjóð-
verjar, undir lok ófriðarins,
hófu hinn svokallaða ótakmark-
aða kafbátahernað.
Að morgni dags, hinn 18
október 1918, var Njörður stadd
ur 25 sjómílur suðvestur af
eynni St. Kildu, á leið til Bret-
. lands. Guðmundur skipstjóri
stóð í brúnni. Þennan dag bjóst
hann við öllu hinu versta. Hon-
um hafði runnið í brjóst undir
birtingu og dreymt ferlegan
risa, sem að honum sótti, og var
aðgangur þeirra hinn grimmi-
legasti. Lét Guðmundur enn
vandlegar huga að björgunar-
bátum skipsins og vistaforða
þeirra. Risinn lét heldur ekki á
sér standa þvf kl. 11 um dag-
inn reis þýzkur kafbátur upp á
yfirborð sjávar og hóf þegar
fyrirvaralaust faltbyssuskothríð
á skipið. Vélin var stöðvuð í
siðasta sinn. Þrátt fyrir þessa
skothríð, heppnaðist skipverj-
um að losa bátana og komast frá
skipinu á hléborða, án þess
nokkur af áhöfninni biði tjón á
lífi eða limum. Þegar um 50
skotum hafði verið hleypt af,
seig þetta glæsilega skip á hafs-
botninn. Skipverjar skiptu sér
í bátana, settu upp segl og reru
undir. Sjór var í fyrstu úfinn,
en brátt kyrrði vind. „Þá bað
ég Guð að blása í seglin“, heyrði
ég Guðmund skipstjóra síðar
segja. Himnaföðurnum hefir
lí'ka fundizt þetta sanngirnisbón,
eins og á stóð, því þeim gaf góð
an byr á siglingaleiðir við fr-
landsströnd, og eftir 61 klukku-
stundar volk var þeim bjargað
af brezkum togara, sem flutti
þá til Londonderry á frlandi, en
þar veitti Rauði krossinn þeim
alla .yrirgreiðslu. Komst skips-
höfnin loks heim til íslands,
þrátt fyrir erfiðar samgöngur
þeirra tíma.
Njarðarfélaginu var slitið.
Hvert 4 þúsund króna hluta-
bréf var leyst út með 80 þúsund
ósviknum silfurkrónum.
Nýtt félag var stofnað. En
verð á skipum hafði margfald-
azt meðan á ófriðnum stóð. Nýi
Njörður kostaði 600 þús. krónur,
og þegar hann loks gat hafið
veiðar, var skollið á geysilegt
verðhrun á öllum sjávarafurð-
um. Saltfiskverðið féll á Spáni
og hver ísfiskfarmur í Bretlandi
gaf oft ekki meir en 5—600
pund, sem var langt undir fram-
leiðslukostnaði. — Þetta voru
miklir reynslutímar fyrir Guð-
mund skipstjóra, eins og fleiri,
en þegar allt horfði sem verst
um afkomuna, naut hann þess,
að hann átti konu á við Berg-
þóru, sem vildi láta eitt yfir sig
og bónda sinn ganga, og kvaðst
jafn ánægð skyldu aftur byrja
þeirra búskap á sama hátt og í
öndverðu. — Fyrir atorku og
þrautseigju rættist þó betur úr
en áhorfðizt um stund og sner-
izt til belssunar ao lokum.
Guðmundur hélt ótrauður
áfram sjósókn og í síðari ófriðn
um sigldi hann einnig til Bret-
lands með fisk, ýmist sem skip-
stjóri eða stýrimaður.
Guðmundur kvæntist eftirlif-
andi konu sinni, Mattínu Helga
dóttur frá Miðfelli hinn 21. febr.
1903 og bjuggu þau jafnan síðan
hér í Reykjavík. Eignuðust þau
5 dætur og tvo sonu. Heimilið
varð fyrir því þunga áfalli að
missa Helga, eldri soninn, í sjó-
inn, hinn glæsilegasta mann.
Var hann þá orðinn stýrimaður
á togaranum Apríl. en það skip
týndist í hafi á leið frá Eng-
landi í nóvemberlok árið 1930.
— Öll böm þeirra hjóna, sem
lifa, hafa staðfest ráð sitt og
búa hér í borg. Niðjar þeirra
hjóna, Guðmundar og Mattínu,
eru alls 28 að tölu.
Sökum fjarvistar húsbóndans
á sjónum, kom það eðlilega að
mestu í hlut húsfreyjunnar að
annast heimilið og uppeldi barn
anna. — En þótt óvenjuleg vel-
gengni félli þeim hjónum
snemma í hlut. gleymdu þau
ekki hinum, sem fátækir voru.
Margvísleg hjálp streymdi frá
heimili þeirra til margra, sem
áttu við þröngan kost að búa.
Hér þarf ég ekki að fara í
smiðju til neinna Þegar ég var
drengur, var ég oft sendur að
dreifa þessari björg víða um
Þinglholtin og suðurhluta Reykja
víkur. Frá þessum ferðum geymi
ég ýmsar minningar, sem hér
skulu ekki raktar.
Guðmundur skipstjóri gat með
ánægju litið yfir farinn veg,
hann hafði jafnan bjargazt úr
hverri raun. Eg þekki tæplega
það mannskaðaveður, sem kom
ið hefur á þessari öld, að hann
tæki ekki sinn þátt í því. í Hala
veðrinu svonefnda, 1925, stóð
hann, ásamt stýrimönnum sín-
um í brúnni samfleytt í 36 tíma,
um skeið ekki á gólfinu, heldur
á vegg stjórnpallsins.
Á öllum sínum langa skip-
stjórnarferli bar hann jafnan
umhyggju fyrir öllum sínum
skipverjum og hafði vakandi
auga á að vernda þá fyrir slys-
um, sérstaka umönnun bar hann
jafnan fyrir þeim unglingum,
sem réðust í skiprúm hjá hon-
um.
Árið 1918 auðnaðist Guð-
mundi og skipshöfn hans að
bjarga áhöfn af sökkvandi
skonnortu út af Vestmannaeyj-
um og færeysku skipi fjórum
árum síðar.
Það var sannfæring Guðmundar,
að yfir mönnunum væri vakað
af æðri máttarvöldum. ekki sízt
þegar hættur steðjuðu að. Studd
izt hann þar við reynzlu sinn-
ar löngu ævi, en lét öllum heim
spekingum eftir að forheimska
sig á öðrum skýringum. Hann
vissi stundum á sig áhlaupaveð-
ur og gerði tilsvarandi ráðstaf-
anir, jafnvel þótt hið glöggva
sjómannsauga sæi þess hvorki
merki á lá né lofti.
Guðmundur skipstjóri hlaut
ýmiskonar sæmd, svo sem hina
íslenzku Fálkaorðu, honum og
orðunni til gagnkvæms sóma,
hin íslenzku sjómannasamtök
veittu honum nálega hvem
þann virðingarvott, sem þau
ráða yfir.
Þótt Guðmundur að lokum
hætti sjósókn, þá kominn yfir
sjötugt, gat hann ekki hugsað
sér að setjast í helgan stein. Síð
ustu árin starfaði hann í þjón-
ustu Bæjarútgerðar Reykja-
víkur og kunni skil á hverj-
um hlut. Forstjórar þeirrar
stofnunar höfðu kynnst honum á
hans manndómsárum, bundið
við hann tryggð og reyndust
honum vel.
í vetur sem leið kenndi hann
fyrsta lasleikans á ævinni, sem
talizt gat, og bjóst við að vera
á förum. En hann hjarnaði við,
og að morgni hinn 26. apríl
vildi hann heimsækja þessa vini
sína á Bráðræðisholtinu. Á þeim
fundi varð lífi hans lokið, snögg
ar en hendi væri veifað.
Með Guðmundi Guðnasyni
skipstjóra, er horfinn dáða-
drengur og mikill maður.
Kjartan Sveinsson.
Smurstö5in Sætuni 4
Seljum aílar tegundir af smurolíu.
Fljót og góð afgreiftsJa — Sími 16-2-27
Framhaldsaðalfundur
félags kjólameistara
verður haldinn fimmtudaginn 3. maí að Laufásvegi
8 kl. 8,30. — Áríðandi að felagskonur mæti og
ófélagsbundnir kjólameistarar bvattir til að gerast
meðlimir.
Stjórnin
HúsvörZu:
óskast í verksmiðju fyrir 1. júní n.k., til hús-
vörzlu, ræstínga o. fi. Þarf að vera lagtækur maður
á viðhald o fl. — Starfinu fylgir lítil íbúð, með
ljósum og hita, 1 herb. 4x4,30 m. og eldhús. —
Fjölskylda með börn, kemur ekkí til greina. —
Umsóknir sendist aígr. Mbl. fyrir 7. þ.rm merkt:
„Húsvörður — 4334“.