Morgunblaðið - 09.08.1962, Side 11

Fimmtudagur 9. ágfist 1962.
MOFCVNBLAÐ1Ð
11
ísland geymir sðnnunargðgnin
Rætt við Askel Löve, prófessor
A FIMMTUDAG hitti Mbl.
snöggvast að máli Áskel Löve,
háskólaprófessor í grasafræði í
Montreal i Kanada. Hann og
kona hans voru að fara vestur
þá um kvöldið, en hingað komu
þau vegna hinnar alþjóðlegu
ráðstefnu raunvísindamanna,
sem haldin var hér í sl. mánuði.
Ráðstefnan, sem var tileinkuð
200 ára afmæli Sveins Pálsson-
ar, var haldin hér að frumkvæði
Áskels Löve og á vegum Há-
skóla fslands og Náttúrugripa-
safns fslands. Ráðstefnan var
kostuð af „NATO Advanced
Institutes Programme", sem er
ein margra stofnana innan At-
lantshafsbandalagsins, er styð-
ur og styrkir vísindastarfsemi og
rannsóknir. Þessi stofnun veitir
fyrst og fremst fé til að kosta
alþjóðlegar ráðstefnur vísinda-
manna, þar sem færustu sérfræð
ingar ræða eitthvert ákveðið
vandamál. A fjórum árum hef-
ur stofnunin styrkt hvorki
fleiri né færri en 66 ráðstefnur,
og er hún gott dæmi um hið
menningarlega og vísindalega
hlutverk, sem NATO hefur að
gegna.
—★★—
— Hvert var viðfangsefni ráð-
stefnunnar?
— Jurtir og dýr við norðan-
vert Atlantshaf og þróunarsaga
þeirra.
— Og hve margir vísinda-
menn sátu ráðstefnuna?
— Um 50 útlendir og 20—25
íslenzkir fræðimenn. Ráðstefn-
an sjálf var haldin dagana 12.
—-18. júlí, og á þeim tíma voru
flutt 29 erindi, mest megnis
um grasa -og dýrafræði, en einn
ig töluvert um jarðfræði. Á hverj
um morgni voru flutt 5—6 er-
indi, en eftir hádegi fóru fram
umræður. Ég vil gjarnan að það
komi fram, að ég man ekki eftir
að hafá setið ráðstefnu, þar sem
eins vel var mætt til funda og
á þessari. Venjulega þreytast
menn, þegar fram í sækir, svo
að æ færri hlýða á erindi og
taka þátt í umræðum, en í þetta
skipti var áhuginn slíkur, að all-
ir mættu allan tímann.
— Fluttu ekki einhverjir fs-
lendingar erindi?
-r- Þeir voru fimm: EyþórEin-
arsson, Sigurður Þórarinsson,
Steindór Steindórsson frá Hlöð-
um, Trausti Einarsson og Þor-
leifur Einarsson. Voru erindi
allra þeirra alveg framúrskar-
andi og mjög athygilsverð, svo
að óhætt er að fullyrða, að fram
lag fslendinga hafi verið mynd-
arlegt.
Gróðurlnn lifði jökultimann af
— Hvað var nú einna mark-
verðast af því, sem þarna kom
fram?
— Þvf er ekki auðvelt að
svara, því að mörg voru um-
ræðuefnin, en mest var deilt um
það, hvort jurtir og dýr hefðu
lifað hér af jökultímann. Menn
voru almennt sammála um, að
jurtir og dýr, sem nú eru villt
•— þ. e. ekki aðflutt — á íslandi
og beggja megin Atlantshafsins,
hafi verið þar a.m.k. síðan fyrir
síðustu ísöld, og flestir virtust
hallast að því, að þau hafi öll
verið þar áður en ísaldir hóf-
ust.
Sönnunargagnið milli
hraunlaga á Islandi
— Þar kemur ýmislegt til, en
einna sterkustu rökin, sem mæla
með þessu, eru frá íslandi. Þar
hafa leifar jurta og dýra varð-
veitzt undir hfaunlögum. ísland
er merkilegt land að því leyti,
»ð það er eina landið á þessu
•væði, þar sem hraun hefur
runnið á jökultímanum; á ísöld-
um og hlýviðraskeiðunum milli
þeirra. Elztu leifarnar eru um
60 milljón ára gamlar, eða frá
byrjun tertier-tímabilsins, en
þær yngstu, sem við miðum við
í þessu sambandi, eru frá því
seinast á ísöldum eða jafnvel
eftir jökultímann. Jurtum fækk-
ar greinilega, er líður á ísald-
ir, því að sumar hafa ekki þol-
að kuldann, en aðrar virðast
hafa lifað af allan tímann. Milli
hraunlaganna hafa leifar þeirra
varðveitzt, og þau hraunlög
hafa verið að hlaðast upp á jök-
ultímanum. Annars staðar hafa
leifar þessar eyðst. Sem dæmi
um gróður, er dó hér út á ís-
öldum, má nefna elri, sem óx
hér fram að 1. eða 2. hlýviðris-
skeiði.
Þetta þótti afarmerkilegt, því
að margir vísindamenn höfðu
ekki gert sér ljóst áður, að hér
á Islandi er einu beinu sönnun-
ina að finna fyrir því, að gróð-
ur hafi verið á þessu svæði fyr-
ir jökultímann og lifað ísaldirn-
ar af, þ.e.a.s. að nokkru leyti.
Vatnið úr Rauðamelsölkeldu
— Svo ferðuðust þátttakend-
ur um landið að ráðstefnunni
lokinni?
— Já, ferðalagið stóð frá 19.
til 25. júlí. Fyrst var farið um
Borgarfjörð, Mýrar og Snæfells-
ness. Vísindamönnunum þótti
Rauðamelsölkelda mjög merki-
legt fyrirbæri. Fundu þeir eng-
an bragðmun eða annan mun á
vatninu úr ölkeldunni og hinu
heimsfræga franska eau de
Vichy eða hinu sænska Ram-
lösa, sem einnig er þekkt miner-
alvatn. Töldu þeir líklegt, að
þetta vatn mætti nýta á sama
hátt og gert er erlendis.
„BakfalIafoss“ í
Hraunfirði
— Var ekki margt fróðlegt
að sjá á Snæfellsnesi fyrir jarð-
fræðinga?
— Ég er nú hræddur um það.
Við gistum tvær nætur á Búð-
um, og jarðfræðingarnir skoð-
uðu hraunið umhverfis, athug-
uðu eldfjöll o. fl. Voru hinir er-
lendu vísindamenn ákaflega
hrifnir af öllu, er fyrir augu
bar. Auðvitað fórum við líka til
Lóndranga og á Stapa. Eftir
seinni nóttina var haldið yfir
Fróðárheiði og til Búlands-
höfða. Þar var margt girnilegt
að skoða, því að þar eru leifar
jurta og sædýra frá 1. hlýviðra-
kaflanum á jökultímanum. Þar
finnst t. d. elrir. Þarna snædd-
um við úti í móum, en héldum
síðan til Stykkishólms með við-
komu í Hraunsfirði. Við sáum
hinn merkilega foss, sem fellur
ýmist í átt til sjávar eða lands
eftir- flæðum. Þetta kalla ensku-
mælandi menn „reversing falls“.
Slíkur foss, sem „snýst við“ eft-
ir sjávarföllum, er til í New
Brunswick í Kanada, og kemur
þangað mikill fjöldi ferðamanna
til að fylgajst með þessu undar-
lega fyrirbæri.
Sögufróður borgarstjóri
og grasafræðingur
— Þið hafið náttúrlega gengið
á Helgafell?
— Já, og einkum voru Norð-
mennirnir hrifnir af því. Þeir virt
ust kunna sögurnar utan bókar.
Ég hafði gaman af einu atviki dag
inn eftir, þegar við vorum að
aka inn Skógaströnd. Ég sagði,
að næsti áningarstaður yrði í
Klungurbrekku. Sagði þá einn
Norðmannanna: „Þar eru rósir“.
Þetta var rétt hjá honum, því
að þetta nafn þýðir „rósa-
brekka“ eftir gömlu máli, og
Stefán Stefánsson fann þarna
rósir um 1890. Nú þekkist orð-
ið klungur varla lengur í þessari
merkingu, en í norsku lifir það
í orðinu „klynger“. Norðmenn-
irnir höfðu sérstaka ánægju af
að aka um Dali, því að Lax-
dælu þekktu þeir vel. Einn
þeirra, Gjærevold, mikill mað-
ur á velli og mikilhæfur, lét sig
ekki muna um að leiðrétta Is-
lendingana, þegar sögurnar bar
Askell Löve
á góma. Gjærevold er prófessor
í grasafræði í Þrándheimi (Nið-
urósi), en jafnframt athafna-
samur stjórnmálamaður og borg
arstjóri í Þrándheimi. Þegar við
ókum um Svínadal, vildi hann
fá að sjá Kjartansstein, og líkt
var með hina Norðmennina; þeir
„lifðu sig inn í“ söguna á þess-
um slóðum.
Vatnsfjörður, Virginía
og Japan
— Hvað komust þið langt
vestur?
— Lengst vestur að Brjáns-
læk í Vatnsfirði. Þar er fallegt
og' margt merkilegt að sjá. Þar
eru 60 milljóna ára gömul lög
með jurtaleifum. Hefur gróðri
þar svipað afar mikið til þess,
sem nú er í austurhluta Norður-
Ameríku (Virginíu) og austur-
hluta Asíu (Japan). Ég kann-
aðist vel bæði við tré og jurtir,
sem nú vaxa í Bandaríkjunum.
Heiðri Norðmanna
bjargað í Snorralaug
— Einhvers staðar hafið þið
kastað mæðinni á bakaleiðinni?
— Við gistum í Hótel Bifröst
í Borgarfirði, hvíldumst og héld-
um kvöldvöku. Með okkur var
ágætur konzertpíanisti, eigin-
kona ítalsks maðkafræðings að
nafni Omodeo. Lék hún á píanó,
en við sungum á flestum þjóð-
tungum þátttakenda. Daginn eft
ir var haldið í Reykholt. Menn
langaði í Snorralaug, en húnvar
afar heit, líklega um 60 stig.
Þó lét borgarstjórinn í Þránd-
heimi sig hafa það að fara ofan
í. Þótti það mikið þrekvirki og
hafði hann með sér til minja
fimm franka pening, sem hann
fann á botni laugarinnar. Hann
hafði nýlega séð mynd af Lange,
þar sem hann dýfði einum f-ingri
ofan í laugina. Gat hann ekki
stillt sig um að senda honum
póstkort, þar sem hann sagðist
hafa bjargað heiðri Norðmanna
með því að demba sér öllum
ofan í.
Áhugi almennirtgs
— Þið hafið farið til Þing-
valla?
— Já, þar fór kveðjuathöfnin
fram í veizlu, Á borðum var sil-
ungur og skyr, sem útlending-
arnir virtust kunna mjög vel að
meta. — Meðal þátttakenda ríkti
mikil ánægja með ráðstefnuna
og allar móttökur. Voru þeir
beinlínis hrifnir af öllu hér, þeg-
ar þeir fóru. Þá voru þeir ekki
hvað sízt ánægðir yfir því, hvað
blöðin gerðu sér títt um ráð-
stefnuna og fylgdust vel með
henni. Erlendis ?ru þeir vanast-
ir því, að slíkar ráðstefnur
„drukkni" í blöðum stórborg-
anna. Einnig voru þeir afar hissa
á áhuga almennings fyrir nátt-
úrufræðum.
Grænland er grænt
— Svo fóruð þið einhverjir til
Grænlands að lokum?
— Já, við fórum níu í þriggja
daga ferð með Flugfélagi ís-
lands til Eiríksfjarðar og í Ein-
arsfjörð. Mér þótti sjálfum at-
hyglisverðast, hve gróðurfar
þar er svipað að yfirbragði og
hér, en við nánari aðgæzlu kom
í ljós, að jurtirnar eru amerísk-
ar. Grænland er verulega grænt,
og er ég alveg sammála Eiríki
rauða um nafngiftina. Hún var
enginn áróður hjá honum. —
Þarna var hlýtt og bjart veð-
ur ,enda er syðsti hluti Græn-
lands miklu sunnar á hnettin-
um en íslands, þegar allt kem-
ur til alls. Hvarf á Grænlandi
er á sömu breiddargráðu og
Osló. Ég held, að loftslagið þarna
sé mun suðrænna en á íslandi
yfir sumartímann.
— Fylgdust þið nokkuð með
uppgreftinum í Brattahlíð, við
Þj óðhildarkirkj u?
Meistararnir í myrkviðum
Kongólands
UM ÞESSAR mundir minn-
ist Nýja-Bíó, eitt af elztu og
traustustu kvikmyndahúsum
landsins, fimmtíu ára starfsaf-
mælis síns og sýnir í tilefni þess
gagnmerka og stórathyglisverða
kvikmynd frá frumskógum
Kongó. Myndin er tekin í litum
og Cinema-Scope og hefur 20th
Century Fox-félagið séð um tök-
una. Annars er myndin gerð að
tilhlutan hinnar alþjóðlegu vís-
indastofnunar í Belgíu undir for
ustu Franz Olbrechts. Sýnir
myndin á frábærlega raunsann-
an hátt líf frumbyggja þessa víð
áttumikla landflæmis, er búa í
nábýli við hið fjölbreytilegasta
dýralif og litríkasta gróður. Er
myndin talin í allra fremstu röð
náttúrukvikmynda, sem teknar
hafa verið til þessa, enda hafa
jarðfræðingar, dýrafræðingar,
grasafræðingar og þjóðfræðing-
ar unnið að töku myndarinnar
og leyst starf sitt af hendi þann-
ig að það ber fagurt vitni þekk-
ingu þeirra og skilningi á verk-
efninu, nákvæmari og ótrúlegri
þrautseigju og þolinmæði. For-
stjórar Nýja Bíós hafa nýlega í
viðtali við Morgunblaðið lýst ýt-
arlega efni myndarinar og gerð
hennar og verður það því ekki
endurtekið hér. En þess skal
'getið, að myndin er stórfróðleg
og skemmtileg — blátt áfram
einstæður viðburður, sem seint
mun gleymast þeim, sem sjá
hana.
Ég hef verið tíður gestur í
Nýja Bíói, allt frá því er það
„Magnús“ í Þjóðhildar-
kirkjugarði
— Já, og þar var margt merki-
legt að sjá. Beinagreind höfðu
þeir fundið af manni, sem hefur
verið yfir 190 cm á hæð. Hann
kölluðu þeir Magnús, eða hinn
mikla. Annar mældist um 180
cm, og sýnir þetta, að þarna
hefur búið myndarlegt fólk. —
„Magnús“ hefur ekki verið
svona stór af sjúkdómi ,heldur
voru hlutföll beinanna alveg
eðlileg. — Eskimóarnir virtust
hafa það gott, svona upp og of-
an, og barnmargir eru þeir.
Sauðfé fer fjölgandi hjá þeim,
og sjást þegar áhrif þess í
gróðrinum til hins verra. En
ekki vildi ég vera smali á Græn-
landi. Landið er erfitt og víðátt-
urnar miklar.
Reykjavík hefur fleygt fram
— Finnst yður margt haN.
tekið stakkaskiptum hér, síðan
þér fluttust vestur árið 1951?
— Ég hef komið hingað meira
og minna á hverju ári allan tím-
ann, en aldrei fyrr til svo langr-
ar dvalar. Kona mín hefur hins
vegar ekki komið hingað síðan
1951. Okkur hjónunum lízt miklu
betur betur á Reykjavík en áð-
ur, henni hefur fleygt fram.
Mikið nýtt hefur verið byggt og
hinu gamla haldið við. Reykja-
vík hefur í rauninni fyrst á þess
um árum breytzt úr bæ í borg.
Fólkið er frjálsmannlegra og
sjálfstraust þess hefur aukizt.
Þá vekur það athygli þeirra,
sem erlendis búa, hve hér er
orðið mikið um listaverk á al-
mannafæri. Tveir stúdentar frá
Montreal, sem er álitin mesta
listaborg í Norður-Ameríku,
voru með okkur. Voru þeir afar
hrifnir af öllu hér og fannst
hlutfallslega miklu meira um
styttur og önnur listaverk úti
við hér en annars staðar. Einn-
ig voru þeir mjög ánægðir með
listasöfnin hér.
hóf starfsemi sína í austursaln-
um í Hótel íslandi, og átt bæði
þar og í öðrum salarkynnum
bíósins margar ánægjustundir.
Ég vil því nota þetta tækifæri til
þess að þakka fyrirtækinu göm-
ul og góð kynni og árna því
heilla á komandi árum.
Lætur af ljós-
móðurstörfum
í Bolungarvík
BOLUNGARVÍK, 7. ágúst. —
Um þessar mundir lætur Hjálm
fríður Lilja Bergsveinsdóttir,
ljósmóðir af störfum hér, eftir
8 ára farsælt starf. Konur í Bol-
ungarvík sýndu Hjálmfríði þakk
læti sitt og færðu henni góðar
gjafir af þessu tilefni.
Hefir Hjálmfríður beðið að
færa konum þessum innilegasta
þakklæti með þessum orðum
hennar: Þegar ég nú læt af störf-
um hér í Bclungarvík eftir 8 ára
starf, færi ég öllum þeim konum
innilegasta þakklæti, sem sýndu
mér vinsemd á ýmsan hátt og
færðu méi rausnarlegar gjafir
af þessu tilefni. Ég mun ávallt
minnast samverustundanna hér
með hlýhug. Guð blessi ykkur
Víst er að Bolvíkingar allir
þakka Hjálmfríði einnig samver
una og biðja henni og Fanneyju
dóttur hennar alls góðs í fram-
tíðinni. — Fréttaritari.
★
s
§
KVIKMYNDIR * KVIKMYNDIR * KVIKMYNDIR

ff ff
★ KVIKMYNDIR
NÝJA-Bíó:
★ SKRIFAR UM: * KVIKMYNDIR ★