Morgunblaðið - 01.09.1962, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 1. sept. 1962
Get ekki ort á sumrin
Spjallað við Guðmund Frímann, skáld
GUÐMUNDUR Frímann, skáld,
flutti tvö kvæði á aðalhátíðinni
í sambandi við aldarafmæli Akur
eyrarbæjar. Annað kvæðið,
„Kvæðið um Kofahiíð“ hefur
ekki verið birt fyrr en hér í
iolaðinu og er það í dag-bók. Hitt
Ijóðið, „Fiðlarinn í Vagnbrekku“
kom fyrir augu Iesenda í næst-
siðustu bók höfundar.
Blaðamaður Mbl. hafði tal af
Guðmundi að heimili hans og
spjallaði við hann litla stund og
auðvitað byrjuðum við á að ræða
nm Ijóð.
Skáld og málari.
— Hvenær byrjaðir þú að
yrkja, Guðmundur?
— Ég hafði hina mestu ótrú
á öllu ,sem hét ljóð fram eftir
aldri. Ég var orðinn 13 ára, beg
ar ég setti það fyrsta saman. Það
er undaríegt með mig. Af öllum
þeim rúmlega átta hundruð Ijóð
abók sem þú séfð hér í hill-
unum fyrir ofan mig, mætti ætla
að ég væri geysimikill ljóða-
unnandi en það er hrein og klár
sannleikur, að af öllum bókun
um, eru það ekki nema í mesta
lagi 20, sem ég get lesið mér til
ánægju.
— Hvað iestu helzt?
— Án þess að hugsa mig um
tvisvar þá eru það ljóðaþýðing
ar Magnúsar Asgeirssonar.
— Ég sé af þessum myndum,
sem hanga hér uppi á veggjum,
að þú hefur fengizt við fleira en
skáldskap.
— Ég var einn vetur i teikni
kennslu hjá Brynjólfi Þórðar
syni, iistmálara. >að var dásam
legur : íaður, enda dó hann á
bezta aldri. Ég hef fengizt við að
mála allt fram undir þetta, en
geri mér hins vegar fulia grein
fyrir þvi, að á því sviði er ég
fullkominn skussi. Annars hafa
þessar myndir mínar komið mér
að góðu gagni, varðandi þá, sem
þykjast hafa stundað málaralist
met. _inhverjum árangri. Ef þeir
koma hingað og fara að hæla
mér sem málara og dásama mynd
irnar, þá veit ég samstundis, að
lítið er í þá spunnið sem lista
menn. Það kom hér einn um dag
inn sem ég ætla ekki að nafn
greina, en ég hafði alltaf haft
lítið álit á honum sein málara.
Þegar hann fór að hæla dótinu,
vissi ég, að ég hafði rétt fyrir
mér.
Annars finnst mér bað grát
legt, hvað ég er illa að mér og á
flæð: :eri staddur í þessari list
grei.. sem að mínu áliti er hin
stórbrotnasta og fegursta af öll
um listgreinum.
* Fjöllyndur listamaður
.— Ú því að þú heldur ' -m
thjá ljóðlistinni með myndUst,
ertu þá ekki nógu fjöllyndur til
að fást við enn fleira?
— í Lesbók Mbl. í marz í vet
ur las ég grein eftir Sigurð A.
Magnússon, þar sem hann ræðir
um hið litla gengi smásögunnar
hér á íslandi, sem er hvað mest
af öllum bókmenntagreinum með
öðrum þjóðum. Þetta vakti mig
til umhugsunar, já, olU mér
miklu hugarangri. Mér fannst
ég fá köllun án i>ess að ég geti
sagt um hvort ég sé neinnar köl!
unar verður, og einn morguninn
vaknaði ég um kl. 5 og hugsaði
mikið. Ég sagði við sjálfan mig,
'hvort ég gæti gert mitt til að
reyna að hefja smásöguna til
brots af þeirri virðingu, sem hún
á skilið. Ég hafði oft hugsað um
þetta, en aldrei þorað að reyna
og að lokum gaf þessi grein
hans Sigurðar mér byr undir
báða vængi. Ég náði mér í blöð
og ritföng og á tímabilinu frá 7.
marz til 27. apríl skrifaði ég 12
sögur. Ég hef reynt að fara ekki
troðnar slóðir, en mér er þó um
og ó að bjóða þetta fram, því það
er óhugnanlega satt, sem Sigurð
ur segir um fálæti íslendinga á
smásögum.
— Hvernig heidurðu að Islend
ingar séu á vegi staddir með
skáldsagnahöfunda?
— Við þurfum engu að kvíðá.
Það er til nóg af góðu fólki. Mér
eru sennilega efst í huga tvær
konur, þær Ásta Sigurðardóttir
og Hanna Kristjánsdóttir. Lýsing
ar Ástu eru raunhæfar og sann
ar og Hanna er mjög ,intelligent“
og ritfær. Það er nú raunar önn
ur saga, en hún hefur alveg ó-
viljandi „stolið“ frá mér nafninu
á bók, sem ég var með í hugan
um. Hún átti að heita „Yfir á
rauðu ljósi“ og mér varð illa við,
þegar Hanna gaf út „ástina“
sína. Eiginmaður Hönnu, Jökull
Jakobsson er að sönnu miklu
lærðari rithöfudur en hún en
það finnst mér valda því, að
stíll hans verður þvingaðri og
þyngri. Það er öfugt við það,
sem margir segja, en mér finnst
að Jökull gæti lært mikið á því
að ganga í skóla hjá konu sinni.
Taka sig of alvarlega
— Hvað með þessa sígildu
spurningu um rímuð og órímuð
Ijóð?
— Við henni færð þú sígilt
svar. Það skiptir engu máli,
hvort Ijóð er rímað eða ekiki. Ég
ætla ekki að þreyta þig með þvi
að fara að telja upp þá marg-
tuggnu rullu, sem mér finnst
styðja mál mitt og mér finnst
það öllu nær að við ræddum
örlítið um atómskáldin svoköll-
uðu. Annafs finnst mér heitið
„atómskáld" Ijótt og alls ekki
eiga við þessa ungu menn, sem
mikið er í spunnið og við eigum
efalaust mikils að vænta af. Gall
inn /ið þá er einfaldlega sá, að
þeir taka sig allt of alvarlega.
Þeir fara nýjar leiðir og slíkum
mönnum mætir alltaf hörð mót
spyrna. Því meiri mótspyrnu
sem peir mæta, þeím ósveigjan-
legri og stífari verða þeir og
baka sér enn meiri andúð. Ég
efast ekki um, að úr þessum hópi
munu koma miklir spámenn en
þeir verða bara að gæta þess að
taka sjálfa sig ekiki of alvarlega
Seinna meir, þegar þeir hafa
raunverulega fundið sig, munu
þeir sjá, að sú óvild, sem þeir
hafa bakað sér með stífni sinni,
á eftir að verða beim erfiður ljár
í þúfu. Ég veit það með sjálfan
mig. Mér finnst ég alltaf vera að
gjalda fyrsta Ijóðakversins sem
ég gaf út og myndi núna ekki
láta nokkurn mann sjá, ef ég
ætti þess kost. Skáld verður
fyrst og fremst að vera fágað
og kurteist. Ekki aðeins vegna
lesendanna, heldur miklu frem'
Guðmundur Frímanu
ur sjálfs sin vegna. Glettni og
gamansemi er jafnvel miklu
betri en þessa leiða hugsjón um
að maður beri ábyrgð á öllum
heiminum. Á bví sviði gætu sum
ungskáldin lært töluvert af skáld
inu ykkar í Morgunblaðinu, hon
um Jobba
Get ekki ort á sumrin
— En svo að við snúum nú
aftur að sjálfum þér. Hvenær
yrkirðu mest?
— í skammdeginu. Ég get
'hreint alls ekki ort á sumrin.
Þegar þeir komu til mín úr há-
tíðarr.. Indinni og báðu mig að
yrkja hátíðarljóð sagði ég þeim,
að það væri því miður ómögu-
legt, en hins vegar gæti ég lesið
upp eitthvað sem ég hefði ort
áður. Það varð úr. Ég get alls
ekki ort, ef einhver kemur til
min >g biður mig um það. Maður
er enginn aubomat, sem hægt er
að stinga gkilding í og fá út ljóð.
Fyrir utan það, þá á ég ákaflega
erfitt með að ríma og gæti ekki
kastað íram vísu, þótt ég ætti
lífið að leysa, en með því að
þurfa að glíma við rímið og velta
iþví fyrir sér í rólegheitum ’ á
Kemur maður niður á það bezta.
Framhald á bls. 19.
• VEL BÚI® AÐ UNGU
1 YNSLÓÐINNI
S. skrifar:
Þann 23. ágúst sl. birtist
hér í blaðinu „Opið bréf til
þjóðarinnar" frá Ólafi Þ. Krist
jánssyni á Akranesi. Bréfið
fjallar um ýmiskonar missmíði
á siðum og háttum ungu kyn-
slóðarinnar hér á landi nú á
dögum. Bréfritarinn telur frétt
ir í blöðum varðandi þessi mál
og þá sérstaklega varðandi
drykkjuskap ungmenna vera
ýktar og í sumum tilfellum ó-
sannindi.
í þessu sama bréfi er farið
hörðum orðum um framkomu
eldri kynslóðarinnar gagnvart
þeirri yngri og að litið sé á
unga fólikið sem algert núll.
Það er sagt -að aðaluppeldis-
stöðvar unglinganna nú til dags
séu sjoppurnar svonefndu. Ég
fyrir mitt leyti álít að hér sé
ekki rétt með málin farið. Það
er óherkjanleg staðreynd að
meira hefir verið gert og bet-
ur búið að ungu kynslóðinni
nú í dag en nokkurri annarri
ungri kynslóð, sem lifað hefur
á þessu landi. Á síðustu áfra-
tugum hafa veriC reistir skól-
ar, stórar og veglegar bygg-
ingar með margs konar þæg-
indum nútímans. Það hafa ver-
ið byggð hús til heimavistar fyr
ir námsfólk, veittir styrkir af
opinberu fé il náms erlendis,
ágæt samkomu- og skemmtihús
sprottið upp í bæjum og sveit-
um. Bömum hefur verið séð
fyrir sumardvöl í sveitum,
barnaheimili hafa verið sett á
stofn. Það hafa verið gerðir
leikvellir, iþróttahús, sundlaug
ar, íþróttasvæði, og enn fleira
mætti telja sem hið opinbera
hefir vel gert til unga fólks-
ins. Meðal ráðandi manna rik-
ir velvild gagnvart hinni upp-
vaxandi kynslóð og eitt virðast
allir stjórnmálaflokíkar vera
sammála um — og bað er að
stuðla að hamingju og auk-
inni menningu ungu kynslóð-
arinnar.
• NÚTÍMINN HEFUR FÆRí
FLEIRI GÆÐI
Þetta eru þau skil, sem hið
opinbera hefir gert æskunni í
landinu, og tel ég að hún megi
vel við una. En nútíminn hefir
fært unga fólkinu fleiri gæði
en þau sem áður hafa verið
ta-lin. Engin ung kynslóð á
þessu landi hefir áður átt eins
rúm fjárráð, eins gott húsnæði,
föt og mat. Sama má segja um
skemmtanir og munað. Sæl-
gæti, tóbak, vín, dans og bíl-
ferðir. Þó að undantekningar
megi eflaust finna, og einhverj
ir einstaklingar hafi hér orðið
útundan, tel ég, að ekki sé á-
stæða til að kvarta fyrir hönd
ungu kynslóðarinnar, eins og
gert er í „Bréfi til þjóðarinn-
ar“. Mér finnst það óviðeig-
andi.
En því miður finst mér að
unga fólkið hafi ekki alltaf
kunnað að meta góðan viðgern
ing. Svo að segja daglega birta
blöðin hér heima fréttir af alls
konar ómenningu ungra
manna, jafnvel unglinga á
barnsaldri. Þessi ómenning jaðr
ar oft við hreinar. glæpafarald-
ur, en drykkjuskapur unglinga

<• 72

með til'heyrandi aumingjaskap
er að verða plága á þjóðinni.
Drukknir unglingar veitast að
manni á götu og hóta öllu illu,
barsmíðum, jafnvel lífláti. Það
er kastað að manni grjóti,
naglarusli skotið úr gervibyss-
um og svo framvegis. Og mað
ur hefir ekkert gert á hluta
þessa unga fólks annað en eiga
leið framhjá því á götu eða
biða eftir strætisvagni.
• ALLS STAÐAR GILDRUR
í „Bréfi +il þjóðarinnar“
er sagt að gildrur hinna full-
orðnu séu alls staðar spenntar
fyrir unglingana. Jú, þá veit
maður það. En skyldi ekki lífið
vera ein alls herjar gildra, þeg
ar lingert og ístöðulaust fólk á 1
hlut. Svo að segja daglega höf-
um við öll tækifæri til þess að
gera alls konar axarsköft og
vitleysur t.d. drekka frá okk-
ur allt vit, lesa klámrit, erta
annað fólik til reiði, stela, eða
„rúinera" og plata náungann.
En það er ósköp auðvellt að
forðast þessar gildrur, sem l,fið
leggur fyrir mann, sem sé að
nota ekki gefin tækifæri. Það
er óréttmætt, eins og höfund-
ur áðurnefnds bréfs gerir, að
ásaka blaðamenn okkar fyrir
það að flytja fréttir af ýmis
konar leiðinda ástandi á sam-
komum, þar sem mikið er nú
af unglingum. Flestar fregnir
blaðanna eru í þessum tilfell-
um fengnar frá lögreglu og ó-
eðlilegt ef enginn léti orð falla
um að þessi mál æskunnar séu
ekki í lagi. Bréfritarinn bendir
ekki á nein ráð til
úrbóta. Það er líka erfitt og
þó einhver góð ráð væru til,
myndi hvorki eldri né yngri
kynslóðin vilja leggja á sig þá
fyriihöfn, eða þau óþægindi
sem myndu verða því satnfara
að fjariægja þetta þjóðfélags-
böl. Það er sagt og er gamalt
máltæki að sjaldan launi kálfur
ofeldi, og má vera að unga fólk
ið núna hefði reynzt betur ef
minna hefði verið dekrað og
gælt við það.