Morgunblaðið - 10.10.1962, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐ1Ð
Miðvikudagur 10. október 1902
T ryggingamál
fiskiskipa
Asgeir Þorsteinsson ritar grein í
Morgunblaðið 29. sept. sl. og ger-
ir athugasemdir við grein eftdr
mig í Vísi um trygginigaviðslkipti
við útlönd og endurtryggin'gu
fiskiflotans. Hanm er óánaegður
imeð grein mína og teluir, að ég
munii neyðast tii að skrifa aðra
grein. Hefur hann orðið sannspár
um það i>ó að óvíst sé að honum
þyki meira koma til þessarar.
Ásgeir finnur að því, þegar ég
segi í grein minni, að bent hafi
verið á, að vátryggingariðgjöld
af fiskiskipum séu mikdu hærri
hér en í Noregi og að iðgjöid af
íslenzíkum togurum séu meira en
helmingi hærri en af brezkum
togurum, án þess að gera grein
fyrir því hve mikil tjón verði á
Bkipunum í hverju landi.
Þessi ummæli rnin voru til
skýringar því, að máiið væri á
dagskrá, en ekiki ætluð til að nið-
urlsegja ísenzku tryggingafélög-
in, eins og Ásgeir Þorsteinsson
lætur liggja að.
í greta minni var ekki um það
fjaliað, hversu mdlkil tjón verðí
ó skipum hér eða í öðrum lönd-
um. Þar var eingöngu rætt um
erlendu endurtryggingaroar, en
inær ölll áhætta af tjónum á skip-
um yfir 100 lestir að stserð,
en það er meirihluti fisikiflotas
að verðmæti, er endurtryggð er-
lendis. Komst ég að þeirri niður
stöðu, að þetta væri óhagbvæmt
fyrir sjávarútveginn og þjóðar-
búið og benti á því til stuðnings,
að ólíkt mætti telja, að erlendir
endurtryggjendur væru svo ó-
(hagsýnir að taka að sér þessa
þjónustu við íslenzka fiskiflot-
ann, án þess að hafa nokkuð eft-
iir í sinn hlut, þegaæ tjónin hefðu
verið greidd. Enn frermur vakti
ég athygli á, að trygginavið-
skiptin við útlönd á árunum 1951
til 1960 hefðu í heild sinnd orðið
ökkur óhagstæð um rúmleiga 300
milljónir króna, og þótti mér
það ekki benda til þess, að er-
lendir endurtrygjendur væru
eins óhyggnir og menn annars
kynnu að ætla. Að lokum benti
ég á færa leið til að losa fiski-
flotann við hina erlendu endur
tryggingu að mestu leyti.
Meðan Samábyngð íslands á
fiskiskipum endurtryggði sinn
flota að verulegu leyti í London
var það venja endurtryggjand-
ans að heimta haekkun á iðgjöld-
unum, þegar honum þótti sinn
hlutur minni en æskilegt var, og
var hann aldred tiltakanlega
naegjxisamur. Samábyngðin mun
ekki hafa orðið þess vör, að
Breta skorti vit á fjármálum.
Það er rétt, sem Ásgeir Þor
steinsson segir, að í sumuim höfn
um hér verða mdkil tjón á bát-
unum. f öðrum höfnum og jafn-
vel heilum landshlutum verða
ekki mjög mikil tjón. Saman-
burð við önnur lönd er ekki
hægt að gera, þar sem upp-
lýsingar vantar um tjón í er-
lendum höfnum. Ekki er mér
kunnugt um, hvort mikil tjón
verða á íslenzkum togurum í
íhöfnum inni og enn síður um
tjón á jrezkum togurum í höfn-
um í Bretlandi, en þessu mun
Ásgeir Þorsteinsson vera kunn-
ugri, þar sem hann hefur um
langt árafoil verið einn helzti
forvígismaður um vátryggingu
togaranna, og þykir mér það
ekki réttlótt af honum að krefja
mig upplýsinga varðandi þetta
atriði.
Af háilfu triyggingafélaganna
(hér hefur verið bent á, áS trygg
ingaskibnálar íslenzku skipanna
séu jnun víðtækari en gengur
og gerist í* nágrannalönd’unum
jafnvel hinir víðtækustu í heimi,
og að í því meðal annars sé
að leita skýringar á hinum háu
iðgjöldum. Eitthivað mun vera
til í þessu, en ekki held ég,
að heimsmet í víðtækum trygg-
ingaskilmálum hafi orðið út-
gerðinni til framdráttar. Hitt
mun sönnu nær, að bilið milli
iðgjalda og tjónibóta breifcki því
meir, sem dkilmiálarnii verða
víðtækari, tjónaibætur aukast að
vísu, en iðgjöMin 'hækka þó
enn meir. En einnig er hætt
við, að skilmálum, sem eru víð-
tækari en góðu hófi gegnir, fylgi
meiri tjón, því óvíst er að menn
gæti eins mikillar varkárni, ef
vátryggjendur greiða öll tjónin.
Svo víðtækir eru skilmálarnir
nú, að viátryggj andinn greiðir
(hverja smáskrámu, sem skip
verðúr fyrir, og verður þá oft
þras um, hvað sé tjón og hvað
ekki.
Sú þjónusta, sem tryggingafé-
lög veiia, er yfirleitt dýr, og
þess vegna ber hvorki einstak-
lingum né fyrirtækjum að kaupa
hana í ríkari mæli en þörf er
á. Fyrir útgerðina er það eng i
síður nauðsynlegt að gæta hófs
í kaupum á vátryggingum
(heMur en í mannahaldi eða öðr-
um útgjöMum. Utgerðarfélag,
sem á 5 togara, svo að tekið
sé dæmi, hefur enga þörf fyrir
tryggingu gegn smátjónum á
skipunum, t.d. tjónum, sem
nema undir 100 þús. kr. hvart.
Að kaupa tryggingu, sroi bætir
smátjónin, er álíka skynsamlegt
fyrir 'útgerðarfélagið eins og
það væri fyrir einstaklinginn að
kaupa sérstaka tryggingu á vasa
hnífnum sínum. Þegar allt kem-
ur til alls, þá kemst félagið ekki
hjá því að greiða smátjónin,
með því að kaupa tryggingu
gegn þeim. Munurinn er aðeins
sá, að greiðslan getur orðið eitt-
hvað jafnari frá ári til árs, og
hún er í öðru formi, h.e. ið-
gjald til tryggingafélagsins.
Tryggingafélagið hér tekur 5%
af iðgjaMinu til skrifstofuhaMs,
ef um er að ræða Samtrygg-
ingu íslenzikra botnvörpunga, en
ann^rs sennilega talsvert meira.
Þaðan fer iðgjaldið til erlends
miðlara, sem fær 5% í um-
boðslaun. Þá loks kemst bað til
endurtryggjandcins í London,
sem greiðir tjónin, en hann tek-
ur ekki þátt í þessum leik ó-
keypis eða lætur útgerðina hafa
sig að féþúfu. Útgerðarfé 1 ag:ð
hefur ekkert upp úr krafsinu
annað en það, að kostnaðurinn
verður miklu meiri en verið
hefði, ef það hefði látið gera
við þessi tjón, án þess að nokkr
ir vátryggjendur kæmu þar
nærri, og svo örlítið jafnari út-
gjöid, en mismunurinn á heiM-
ar up^-hæð smá' anna frá ári
til árs er svo lítill, að hans gæt-
ir ekki í rekstri félagsins. Trygg
ingafélög eru yfirleitt ebki
nein peningauppspretta, og ber
mönnum að hafa það hugfast.
Það er áiitamál, hvort rétt-
mætt er að gera þá kröfu til
allra tryggingafélaga að þau
holl ráð um það, hvaða trygg-
ingar þeim er rétt að kaupa og
hverjar ekki.
En slíka kröfu ber að gera
til Samtryggingar íslenzkra
botnvörpunga, sem er gagn-
■kvæmt félag skipaeigenda og
hefir ekki annara hagsmuna að
gæta en þeirra.
Þegar ég las grein Ásgeirs
Þorsteinssonar í Morgunblaðinu
6. desember 1961 um reynslu
Samtryggingarinnar af vátrygg-
ingu allmargra af togurunum þá
saknaði ég talna ársins 1960,
sem hlutu að liggja fyrir, þegar
greinin var skrifuð. Ekki þótti
mér heldur vera tekið nógu
mikið tillit til þeirra 10% -f
iðgjöldum, sem fóru í kostnað,
5% til félagsins sjálfs og 5%
til erlends miðlara. Þessi síðar-
nefndu 5%, sem eru nú um 50
þús. kr. á skip á ári, hefði mátt
taka með, þegar athugaður var
árangurinn af viðskiptum félags
ins við útlönd, og hefði niður-
staðan þá orðið talsvert önnur.
En þó svo kunni að vera, að
Samtrygging íslenzkra botnvörp
unga hafi haft hag af viðskipt-
um sínum við Bretland á árun-
um 1047—1050, þá er þess að
gæta, að sá sigur á brezkum end
urtryggjendum er ekki loka-
sigur. Andstæðingurinn miu.i
’hyggja á hefndir, og ef að lík-
um lætur vinnur hann tapið
upp aftur og fer með sigur af
hólmi að lokum.
Jón E. Þorláksson.
Skyndihappdrætti
Sjál f s tæ 5isf lokksins
Miðar fást í Austurstræti (i
happdrættisbílunum sjálfum) og
í skrifstofu happdrættisins I
Sjálfstæðishúsinu við Austur-
völl. —
gefi viðskiptamönnum sínum
VABNARLIÐIÐ á Keflavíkur-
flugvelli hefur nú fengið orrustu
þotur af nýrri gerð, F-102A, mun
hraðfk ’gari en þær þotur, sem
áður voru í notkun hjá Varnar-
liðinu, og því færari um að
þjóna vörnum hér á landi. Þet' i
eru mjög nýtízkulegar þotur -g
er m.a. hægt að búa bær litlum
flugskeytum til notkunar gegn
cT---a flu0v-f. — n — og þev :i
skeyti er hægt að hlaða kjarn-
orku.
Flugskeyti þau er hér um ræð
ir nefnast GENIE, og eru fra i-
leidd af Douglas flugvélaverk-
s aið'unum fyrir Varnardeildir
bandaríska flughersins (U.S.A.F.
Air ' ifence Command) til notk
unar gegn öðrum flugvélum. Á-
stæðan fyrir smíði skeytisins er
sú, að með tilkomu hraðfleygra
sprengjuiþatna búnum kjarnorku
sprengjum, kom það vandamál
upp, að jafnvel þótt sprengju-
vélinni sjálfri væri grandað,
væri hætta á að kjarnorku-
sprengja hennar félli ósködduð
til jarðar og gæti hún þá vaMið
miklu tjóni. Til að útiloka þenn
an möguleika, bað flugherinn
Douglas verksmiðjurnar að
smíða hraðfleygt flugskeyti búið
lítilli kjarnorkusprengju, sem
gæti tryggt það, að um leið og
sprengj uflugvéónni væri grand
að eyddist kjarnorkuspréngja
hennar einnig, því bezta aðferð
in til að granda kjarnorkuvopni
er að nota annað kjarnorkuvopn
til þess. Sprengjumáttur GENIT
-jiskeytisins er tiltölulega mjög
lítill, eða tvö ílótonn en til
samanburðar má nefna að Hiro
shima sprengjan var tuttugu kíló
tonn, eða tíu sinnum öfiugri og
hin rússneska 50 megaton a
sprengja var 2500 sinnum öflugri
en Hiroshima sprengja. Eyðilegg
ingarsvið 2 kílótonna sprengju
er einnig tiltölulega lítið, en
geisli þess er um 300 metrar.
En auk þess sem Genie skeyt
ið er eingöngu varnarvopn gegn
sprengjuflugvélum, eru Convair
F-102A Delta Dagger orrustuþot
urnar eingöngu varnarþotur
(fighter interceports), sers
notaðar um víða veröM af varna
deiMum flughersins til að upp-
fylla varnasáttmála Nato- og
Seato bandalaganna. Þær hafa
verið í notkun síðan sumarið
1906, en fyrsta sveitin sem fékk
þessar vélar í hendurnar var
327 orrustuflugsveit varnardeilda
flughersins, á Georges flugstöð-
inni í Bandaríkjunum. Síðan
hafa varnardeiMirnar fengið af
henta 875 Delta Dágger vélar og
eru þær staðsettar á flugstöðvum
umhverfis stórborgir og iðnað-
arsvæði Bandaríkjanna. í Alaska
' og Hawaii, einnig í Japan. Okin
1 awa, Grænlandi, íslandi, Bret-
landi, Hollandi, Belgíu og Þýzka
landi.
Mikilvægast útbúnaður F-102A
| vélanna er Hugl_MC 10 ra.’.ar
miðunarkerfið, sem er í nefi
vélarinnar og vegur um 850 kg.
Þessi flókni rafeindaútbúnaður
finnur óvinavélina í um 50 km
fjarlægð, „festir augun á hana“,

og fylgir hreyfingum hennar
sjálfvirkt. Radarloftnetið sendir
rafeindaheila vélarinnar upplýs
ingar um hraða og stefnu vélar
innar, sem granda á, heilinn
reiknar síðan út hagkvæmustu
stefnu vélarinnar, sem granda á
heilinn reiknar síðan út hag«
kvæmustu stefnu til að ná henni
og síðan tekur hann við stjórn
F-102 vélarinnar. Á meðan hef
ur flugmaðurinn áfcveðið hvaða
flugskeyti á að nota til að granda
óvininum, og á réttu augnabliki
opnast dyrnar á flugskeytahólf
inu og skeytið þýtur af stað að
skotmarkinu.
Delta Dagger getur flogið f
allt að 54,000 feta hæð, eða tals
vert hærrt. en eldri orrustuþot-
ur. Hún er 3 mínútur og 54 sek.
að ná 40,000 feta hæð og getur
flogið þar með 825 mílna (1340
km) hraða á klukkustund, en í
þeirri hæ£ fer hljóðið með um
660 mílna (1056 ’--n) hraða. Flug
drægi hennar er um 1000 mílur
(1600 km).
Auk þess má benda á það, að
bandarísi flue' .. num er 9kipt
niður í deildir, eftir því hverju
•hlutverki þeim ætlað að gegna
ef til styrjaldar kæmi. Helstu
deiMirnar eru þessar: Varnar-
deildirnar (Air Defence Comm
and). Orrustusprengj uf lugdeild-
irnar (Tactcal Air Command)
og LangflugssprengjudeiMirnar
(Strategic Air Command.) Þeim
fyrst nefndu er ætlað að verja
lofthelgi þeirra landa, sem þeim
er ætlað að verja, fyrir árás 6-
vinveittra sprengju- og árása-
flugvéla. Til þess að geta bezt
uppfyllt þetta hlutverk eru
sveitir pessar búnar orrustuþot
um, sem sérstaklega eru smíðað
ar, með þetta fyrir augum, og
miðast vopn og útbúnaður við
það. Helztu vélamar sem smiðað
ar eru með þetta fyrir augum
eru Convair F-102A Delta Dagg
er og Oonvair F-106 Delta Dart.
OrrustusiprengjrMeiMiwniar Ihafa
hins vegar það hlutverk að ráð
ast gegn landlherjum óvinarins
og r’. Ija vinveiV.j heri. Þær vél
ar sem notaðar eru af þessum
deiMum eru útbúnax til að bera
mikið af sprengjum og rakettum
og er allur þeirra rafeindaút-
búnaður miðaður við að gcra
þær sem hæfastar til að granda
skotmörkum á jörðu niðri. Vél
Framhald á bls. 17.