Morgunblaðið - 10.10.1962, Blaðsíða 12

12
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 10‘. okióber 196?
Ctgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir I>órðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og algreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakið.
FRJALS LAUNÞEGA-
SAMTÖK
Fellur svarta goðið af stallinum?
1 ð undanförnu hafa komm-
■**• únistar farið miklar hrak
farir í verkalýðsfélögunum,
þannig að ekki leynir sér, að
þeir eru nú á undanhaldi og
líkur til þess að völd þeirra
og áhrif í verkalýðshreyfing-
unni muni senn á enda, ef vel
er fylgt eftir þeim sigrum,
sem lýðræðissinnar hafa
unnið.
Launþegar eru þannig í
stöðugt ríkari mæli að átta
sig á því að forysta kommún
ista í málefnum þeirra er
ekki líkleg til að færa þeim
kjarabætur, enda er það
mála sannast, að kommúnist-
ar vilja einmitt varast það,
að kjörin batni svo, að erfitt
reynist að fá menn til póli-
tískra verkfalla.
Ekki er fullljóst hver styrk
leikahlutföllin verða á Al-
þýðusambandsþingi. Líklegt
er þó að völd kommúnista í
Alþýðusambandinu séu i
hættu, ef Landssamband ísl.
verzlunarmanna verður
dæmt inn í samtökin, en von
er á dómi í máli því, sem
samtökin hafa höfðað, nú á
næstunni.
Öruggt er hins vegar, að
kommúnistar halda ekki
völdum án stuðnings Fram-
sóknarmanna, og verður fróð
legt að sjá hvaða afstöðuþeir
taka, hvort þeir ætla enn á
ný að reyna að tryggja komm
únistum völd í launþegasam-
tökunum eða taka heilbrigða
afstöðu til mála og velja með
öðrum lýðræðissinnum þá
forystu í Alþýðusambandinu,
sem líkleg er til að gæta hags
muna launþega og fylgja
kjarabótastefnunni.
NÝTT
UPPBÓTAKERFI ?
fT’íminn hefur sem kunnugt
er lýst því yfir, að Fram-
sóknarmenn vilji á ný hverfa
til þeirra stjórnarhátta, sem
hámarki náðu á tímum vinstri
stjómarinnar. Þeir vilja með
öðrum orðum nýtt uppbóta-
kerfi og allt það fargan og
spillingu, sem því fylgdi,
samhliða því sem það beindi
oft og tíðum fjármagninu inn
á rangar brautir óg dró þar
með úr framförum.
■ I gær víkur Tíminn að
samninguni sjómanna og út-
vegsmanna á síldveiðum og
segir að auðvelt sé fyrir rík-
isstjómina að leysa málið.
Hún eigi „að beita sér fyrir
því að ráðið sé á síldarskip-
in samkvæmt gömlu samn-
ingunum, en ríkið taki að sér
að greiða tækjauppbót til
síldveiðiskipanna til bráða-
birgða sem svarar þeirri upp-
hæð, sem tekin var af sjó-
mönnum í sumar með gerð-
ardómnum.“
Þarna er það boðað, að á
ný eigi að fara inn á uppbóta
leiðina. Nú er búið til nýyrð-
ið „tækjauppbót“, sem þeir
segja að eigi að vera tak-
mörkuð og tímabundin og
látið að því liggja að slík ráð
stöfun myndi tryggja það,
að samningar næðust síðar
milli deiluaðila.
Á þennan hátt vilja Fram-
sóknarmenn fara af stað til
að tildra á ný upp vanskapn-
aði þeim, sem uppbótakerfið
var. Ef þeir fengju ráðið yrði
byrjað á uppbótum, sem í
fljótu bragði virtust e.t.v.
ekki hafa úrslitaþýðingu, en
síðan yrði nýjum bætt við
þar til svikamyllan væri
komin í algleyming.
'Svo skammt er um liðið
síðan menn bjuggu við upp-
bótakerfið, að þeir eru ekki
ginkeyptir fyrir því að leggja
á ný inn á þá óheillabraut.
Sérstaklega er ólíklegt að sjó
menn fýsi að stuðla að því,
að nýtt uppbótakerfi komist
á laggimar, því að með því
voru þeir í raun réttri sviptir
samningsrétt. — Ríkisvaldið
samdi við útgerðarmenn, en
sjómönnum var síðan borgað
eitthvað falskt verð og eng-
inn vissi í raun réttri hve
mikinn hluta aflaverðmætis-
ins útgerðin fékk og hve mik
inn sjómenn.
Áreiðanlega er heppilegra
fyrir sjómenn að setjast að
samningum við útgerðar-
menn og sameiginlega eiga
þessir aðilar að geta komizt
að heilbrigðri niðurstöðu,
ekki sízt þar sem hagur
beggja er nú betri.en oftast
áður.
LISTMUNA-
UPPBOÐ
T Tm þessar mundir eru list-
munauppboð Sigurðar
Benediktssonar að hefjast
aftur. Þau hafa um margra
ára skeið vakið athygli og
notið trausts, enda orðið
mörgum að liði, sem þurft
hafa að selja listaverk eða
skipta andvirði listaverka,
sem oft getur komið fyrir.
Listmunauppboðin hafa
, einnig skapað verðgrundvöll
ÞEGAR yfirvöldin í Ghana til-
kynntu, að fresta yrði um óákveð
inn tíma hinni opinberu heim-
sókn Nehrus, forsætisráðherra
Indiands, játuðu þau í fyrsta
sinn, og það ekki af fúsum vilja,
að ástandið í landinu væri ekki
svo gott, sem þau hafa viljað
vera láta, og að Kwame
Nkrumah, forseti, er síður en svo
fastur í sessi.
Mörg orð böfðu verið höfð um
fyrirhugaða heimsókn indverska
forsætisráðherrans, enda hefði
hún sennilega orðið til að auka
álit Nkrumah innanlands — og
utan, einkum í Afríku, þar sem
Nehru er" svo sterk rödd í hópi
óháðu ríkjanna, sem svo kalla
sig. Ghanastjórn aflýsti heim-
sókninni á þeim grundvelli, að
ekki væri unnt að tryggja öryggi
Nehrus, vegna undangenginna
óeirða í landinu. Sú viðbáran er
í sjálfu sér nógu slæm fyrir stjórn
ina — og þó enn verri, þar sem
ljöst er, að pað er ekki líf Nehrus,
sem var í mestri hættu heldur
líf Nkrumah. Hefði Nehru komið
til Ghana, hefði Nkrumah orðið
að koma oft fram opinberlega —
á flugvellinum í Accra, á öku-
ferðum um höfuðborgina, við
veizluhöld og víðar — og það
vogar Nkrumah ekki um þessar
mundir, því að hann veit, að
þótt misheppnazt hafi þær þrjár
tilraunir, sem andstæðingar hans
hafa gert til þess að ráða hann
af dögum, frá því um miðjan
ágúst, þá eru þeir hreint ekki af
baki dottnir.
Um langt skeið hefur forsetinn
ekki farið út úr höll sinni,
Ohristiansborg. Hann situr þar
eins og fangi óttans og lífvarða
sinna. Til að sjá er höllin eins
og vígi. Christiansborg' var
byggð af dönskum á sínum tíma
en frá því Ghana fékk sjálfstæði
fyrir fimm árum hefur höllin ver
ið stækkuð og innréttuð að nýju
með óhófleguin íburði.
I Accra og víðar í landinu hafa
síðustu vikur farið fram fjölda-
handtökur og húsrannsóknir,
fundahöld verið bönnuð og ná-
kvæmlega fylgzt með mönnum,
sem nokkur grunur leikur á að
séu andvígir ríkisstjórninni eða
forsetanum. Þetta uggvænlega
ástand er bein afleiðing af gjörð-
um Nkrumah sjálfs sem ríkis-
leiðtoga. Hann hefur nær þurrk-
að út alla andstöðumenn úr opin-
berum stöðum, fangelsað þá
fyrir listaverk og fágætar
bækur, sem hér var áður
ekki til. Fara nú bókamenn
og safnarar mjög eftir því
verði, sem skapast hefur á
uppboðum Sigurðar, er þeir
meta til verðs fágætar bæk-
ur og söfn. En áður var ekk-
ert við að styðjast í þessum
viðskiptum.
Uppboðin eru jafnan fjöl-
sótt og þar kemur í ljós á
glöggan og ótvíræðan hátt,
hver listasmekkur þeirra er,
sem leggja fjármuni sína í
listaverkakaup. Og hér sem
annars staðar er reynslan sú,
að góð myndlist er ekki ein-
ungis augnayndi, heldur líka
örugg fjárfesting, ef vel og
skynsamlega er valið. Þess
vegna eru listmunauppboðin
líka til þess fallin að styrkja
listámenn á hinn heppileg-
asta hátt, þ.e.a.s. að komá
verkum þeirra í verð.
Víðsvegar um Ghana hafa verið
reistar myndastyttur af Kwame
Nkrumah, sumar í líkamsstærð
eða stærri, eins og sú hér á
myndinni. Myndir af forsetan-
um prýða opinbera staði og
hvarvetna er fólkinu gefin sú
hugmynd, að Nkrumah sé allt
að þakka, hann sé hinn eilífi
og alvaldi faðir þjóðarinnar.
hundruðum saman eða gert
óvirka á annan hátt. Hann hefur
komið því fram, að þingið sam-
þykkti, að í landinu skyldi ríkja
eins flokks kerfi og nú vinnur
hann að því ötullega, að hug-
takið „eins flokks stjóm“ fái
sömu merkingu í Ghana sem
hugtakið „eins manns stjórn“.
Hann hefur gert mikið til að
auka áhrif sín í hernum og gera
hann að handbendi sínu — á þar
nokkuð hægt um vík, því að hann
er æðsti yfirmaður herafla lands-
ins alls.
Hvort Nkrumah tekst þetta
skal ósagt látið, en hann er svo
sem ekki iyrsti einvaldurinn,
sem hættir á fjandskap og morð
tilræði til bess að ná sínu æðsta
takmarki í valdastólnum. í fimm
ár hefur hann unnið markvisst
að því að ná fullu tangarhaldi á
þjóðinni með því m. a. að koma
á fót samtökum æskufólks,
öryggislögreglu og fleiri hreyf-
ingum sem nafa verið einkenn-
andi fyrir fasískt og kommúnískt
einræði — og smótt og smátt
grefur hann undan andstöðu
mönnum þar til þeir falla án
þess að að geta rönd við reist.
★—□—★
Nkrumah byrjaði með því að
hefta — og grafa undan starf-
semi andstöðuflokkanna og
þeirra ættflokka, sem hann vissi
sér andstæða. Hann bannaði blöð
þeirra og íet handtaka leiðtoga
þeirra og senda í fangelsi eða
nauðungarvinnu. Hann skipaði
mörgum andstæðinga sinna úr
landi og hóf þar næst hreinsun
í sínum eigin flokki „Conven-
Afli Akranessbáta
AKRANESI 8. dkt. — Þrjár drag-
nótatrillur voru á sjó á iaugar-
dag og þrjár f nótt. Fiskuðu þær
að meðaltali í róðri 1 tonn af
kola og 250 kg af ýsu, þorski og
smálúðu. Þilfarstrillan Ingvi fisk-
aði í gær 1850 kg af ýsu á línu.
Sæljónið aflaði í dag 550 kg.
Bensi G50 og Ingvi hellti honum
I sig aftur í dag, fékk 1850 kg
af þessari lí'ka gómsætu, glimr-
andi ýsu. Þið hefðuð átt að sjá
ánægjuglampann í augum Þórðar
skipstjóra er hann settist við stýr
ið og sigldi til lands. - ■'Mdur.
tional Pepole’s Partý“. Augljóst
var, að Nkrumah var orðinn svo
viss um sinn sess og eigið ágæti,
sem þjóðarleiðtoga, að hann þoldi
hvorki samlteppni veraldlegs né
andlegs valds. Hann hefur reynt
að gera sig að dýrlingi I augum
þjóðarinnar, en það töldu margir
upphaflega, að væri aðeins liður
í einlægri hugsjónabaráttu hans
fyrir sameiningu sundurleitra
íbúa stórrar þjóðar. En með hinni
hatrömmu baráttu gegn kirkj-
unni síðustu mánuðina hefur
hann svipt hugsjónahulinni ræki
lega af fyrirætlunum sínum.
Evangelísk-lúterska kirkjan er
sterk í Ghana og leiðtogar henn-
ar voru farnir að vara fólkið við
að falla fram og tilbiðja Nkrumah
eins og guð, enda þótt hann væri
í sjálfu sér ágætur maður og
hefði margt fyrir þjóð sína gert.
Þeir gagnrýndu æskusamtök
Nkrumah fyrir afstöðu þeirra til
trúarbragða og í sumar, þegar
biskupinn í Accra, Richard Rose-
veare og erkibiskupinn í Vestur-
Afríku Cecil Patterson, sem bú-
settur er í Nígeriu, en var þá
staddur í Ghana, tóku undir þá
gagnrýni, voru þeir reknir úr
landinu með þeim ummælum, að
þeirra biði ekkert annað en fang-
elsi, ef þeir létu sjá sig innan
landamerkja Ghana.
Þegar árásir stjórnarinnar á
kirkjuna hófust, voru margir
þeirrar skoðunar, að fyrir þeim
stæði upplýsi ngamálaráðherrann,
Adamfio, sem er mikill öfga-
maður og heittrúaður marxisti.
Menn leiddu jafnvel getur að
því, að Nkrumah væri aðeins
verkfæri í höndum Adamfios.
En sú hugmynd varð fljótlega
niður kveðin, því að Adamfio
var handtekinn um miðjan sept-
embermánuð ásamt utanríkisráð
herra landsins, Ako Ddjei og
framkvæmdastjóra CPP H. Copie
Crabbe, sem báðir eru fremur
hægrisinna — og voru þeir allir
þrír sakaðir um að standa að
baki einu morðtilræðanna.
Hvert þessi valdastreita
Nkrumah kann að leiða hann í
framtíðinni er enn óljóst, en svo
virðist, sem tíðinda megi vænta
frá Ghana næstu mánuðina.
Vilja sam- j
steypustjórn í
S. — Viet Nam 1
Tókíó 6. okt. (AP). 1
PEKINGSTJÓRNIN lét í ljósl
í dag fullan stuðning við 4
kröfu hinna kommúnísku 7
skæruliða Viet Cong, semj
berjast við stjórn S-Viet Nam, I
um að gerðir verði samkonar k
samningar við S-Viet Nam og (
gerðir voru við Laos og mynd-l
uð þar samsteypustjórn, sernl
í eigi sæti fulltrúar allral
stjórnmálaflokka í landinu. I
Samningurinn um S-Víet |
Nam eins og Pekingstjórnin J
og Viet Cong skæruliðarnir J
I sér að hernaðaraðstoð Banda I
vilja hafa hann myndi fela i
ríkjanna við S-Viet Nam yrði ’
hætt. Bandaríkjamenn hafa *
sent hermenn til S-Viet Nam ^
til að leiðbeina hermönnum >
stjórnar Ngo Dinh Diem í bar- f
áttu hennar við skæruliðana. 1
Einnig fæli hann í sér, að |
Ngo Dinlh Diem og stjórn hans L
haettu tilraunum til að brjóta 7
skæruliðana á bak aftur með |
hervaldi, en semdu við þá 4
friðsamlega og að tryggt yrði, L
að Camibodia, Laos og S-Viet}
Nam yrðu hlutlaust svæði. 1