Morgunblaðið - 26.10.1962, Blaðsíða 6

6
MORGLNBLAÐIÐ
Fostudagur 26. október 1962

PABLO PICASSO, sem verður 81 árs í þessari viku, er enn-
þá aflvaki nútíma listar. Eins og stendur fæst hann við al-
gerlega nýja tegund stórgerðrar höggmyndalistar og í mál-
verkum sínum er hann ennþá jafn frumlegur og uppfinn-
ingasamur og noKkru sinni fyrr. Picasso hefur dvalizt í vax-
andi mæli í Suður-Frakklandi síðan heimsstyrjöldinni lauk
(hann á þar nokkur hús) og umgengst fáa nema beztu vini
sína. Einn af þeim er listfræðingurinn og gagnrýnandinn
John Richardson, sem á síðasta vori sá um stóra Picasso-
sýningu í New York, og hefur heimsótt hinn mikla mann
reglulega sl. tíu ár. — I þremur greinum, sem birtast hér í
blaðinu, lýsir Richardson Picasso, eins og hann í rauninni er,
og skýrir út, hvernig lífsvenjur hans speglast í list hans.
Jacqueline stundaði áður listdans
gengur að náminu með sínum
cg hér sézt hún kenna Picasso
venjulega logandi áhuga
undirstöðuaitriðin. Hann
ÞEIR sem leita að duldum
boðskap í list Picasso, sóa tím
anum til einskis, því hann
sækir allar fyrirmyndir sín-
air í daglegt líf sitt. Þess
vegna er list hans svo lifandi
og mannleg og þess vegna eru
öll smáatriði í lífsvenjum
hans eftirtektarverð.
Þegar hann máliar mynd
af mínótára, sem dregur þungt
hlass af munum bur*. frá húsi,
er það vegna þess, að Olgu,
fyrstu konu hans, hefur tek-
izt að eyðileggja heimilið. Ef
hann teiknar nautaat, má á-
lykta, að hann sé nýkominn
frá „corrida" eða sé það nauta
atlaus sunnudagur og lista-
maðurinn sé að hugga sig
við að festa minningar sín-
ar á pappírinn. Ef hann ger-
ir mynd af börnum sínum,
eru þau nýbúin að vera heima
hjá honum í fríinu. Ef hann
málar flokk af „Maternités“
(móðurmyndir), er kona hans
eða önnur kona nákomin hon
um, nýbúin að eignast barn.
Ef hann málar ofn, hefur hon
um verið kalt. Hann breytir
nærri alltaf um stíl, liti eða
fyrirmyndir, ef hann flytur
í nýtt hús, eignast nýjan hús-
mun eða hund.
Ég hafði aldrei gert mér fylli
Jega ljóst, hversu nákvæm-
lega einkalíf Pioassos endur-
speglast í myndum hans, fyrr
en ég byrjaði að gera skrá
yfir mannamyndir hans fyr-
ir nokkrum árum. Ég bað
hann að segja mér nafn fyrir-
myndarinnar að konumynd.
Hann svaraði að það væri dá-
lítið erfitt. Hann sagði að
myndii. hefði verið máluð
1936—37, þegar hann var í
þann veginn að hætta að búa
með Marie-Thérese Walter
og fara að búa með Dora
Maar. Þar af leiðandi blönd-
uðust saman andlitsdrættir
nýju og gömlu ástmeyjanna.
„Það hlýtur að vera skelfi-
legt fyrir stúlku að sjá á
myndum mínum, að önnur
sé að koma í hennar stað“.
Þá spurði ég hann urii sér-
lega afskræmdar andlits-
myndir, sem hann hafði mál-
að einu eða tveimur árum síð
ar. Picasso skýrði þær með
því að um það leyti hefði
hann verið búinn að eignast
afganskan hund, Kasbek.
Hann hafði farið að sjá ást-
konu sína sörnu augum og
nýja hundinn og endaði með
þvi að mála langt trýnið og
lafandi eyrun af Kasbek á
andlit hennar. Seinni myndir
sýna, hvernig tilfinningar
Picassos í garð Dora Maar
kólna og lýsa um leið minnk
andi ást hennar og vaxandi
beizkju.
Ánægjulegri saga liggur á
bak við myndirnar, sem lýsa
þroska ástar Picaissos á
Jacqueline Roque, sem nú er
kona hans. Ég man að ég
heimsótti Picasso, skömmu
eftir að hann kynntist Jacque
line, og sá þá fyrstu mynd-
irnar, sem hann gerði af
henni. f fyrstunni var erfitt að
hugsa sér að þessar mögnuðu
myndir á léreftinu væru af
hinni blíðlegu Jacqueline, en
eftir því sem tímar liðu fór
Jacqueline smá saman að líkj
ast myndunum, bæði andlega
og líkamlega. Og hún hefur
haldið áfraro að jafnast á við
þær og jafnvel farið fram úr
þeim.
Jacqueline veit þetta sjálf.
Hún segir, að þegar Picasso
eignist nýja konu máli hann
röð af myndum, sem drægju
fram í dagsljósið duldar hlið-
ar á útliti og skapgerð þess-
arar ástkonu eða eiginkonu.
Án þess að nokkur taki eftir,
breytist konan svo og fer að
ástunda þennan nýja persónu
leika, sem Picasso hefur fund-
ið í henni. Þegar lengra kem-
ur sér Picasso oft annað fólk
inn að mála myndir, þar sem
hún er orðin hraustlegri á ný.
Ég skil þetta ekki, ég virðist
alltaf vera á undan atvikun-
um“.
Picasso fylgist jafn nákvæm
lega með sinni eigin heilsu.
Kannski er það þess vegna
að hann er jafn sprækur átt-
ræður og þeir sem eru honum
tuttugu árum yngri. Hann læt
ur lækni sinn skoða sig viku-
lega. „Hann var læknir Mat-
1. grein
isse“, segir Picasso, „enda þó
ég viti ekki, hvort það sé neitt
til að hugga sig við. Ekki
tókst honum að halda Matisse
á lífi“. Hann tekur lika mik-
ið af hómópatalyfjum (hann
segir að sér þyki gaman að
taka alla þessa dropa og pill-
ur eftir föstum reglum), og
s.l. vetur fór hann daglega
til tannlæknis. Mánuðum sam
an sagði hann við vini sína,
ef þeir vildu finna hann:
„Hittu mig við dyrnar hjá
tannlækni mínum, þegar
Picasso að snæðingi
á sama hátt og sína heitt eisk
uðu.
Picasso leggur mikla stund
á hæfileikt. sinn til að skynja
fyrirfram hvað í vændum er.
Til dæmis málar hann oft
hræðslulegar og veiklulegar
myndir af Jacqueline, rétt áð-
ur en hún fær veikindakast.
„Er það ekki skrítið", sagði
Picasso einu sjnni, „að þegar
hún er orðin veik er ég far-
klukkan er tuttugu mínútur
yfir tólf“.
Dag nokkurn, fyrir um það
bil ári, mætti ég stundvísiega
hjá tannlækninum, en Picasso
og Jacqueline biðu þegar úti
á Rue d’Antibes, aðalgötu
Cannes. Það var rafmagns-
laust í borginni vegna verk-
falls og bor tannlæknisins þar
af leíðandi lamaður, en Pic-
asso hafði samt verið búinn
að fá deyfingu ,áður. Hann
stóð á gangstéttinni, kleip í
kinnina á sér og barði hús-
vegginn til skiptis og nö;dr-
aði: „Hvortveggja úr steini".
Annar vinur hans hafði átt
að hitta hann á sama stað,
en var seinn fyrir, og við
biðum á götuhorninu í tíu
mínútur. Picasso ræddi af
miklum krafti, hvar við ætt-
um að borða, lét sér á saroa
standa um dofinn kjálka,
kuldagjóstur og olnbogaskot
frá mannþrönginni. Jacque-
line kom með margar upp-
ástungur, sem hann velti ræki
lega fyrir sér og afneitaði
síðan. Þetta er föst venja.
Eins og vant var urðu úrslit-
in þau, að við fórum eftir
fyrstu uppástungu hennar, á
eftirlætismatstað Picasco.
Yfir matnum töluðum við
um áttræðisafmæli hans, sem
var eftir viku. Picasso-hjónin
vildu endilega að allir vinir
þeirra kæmu. „Þú verður að
koma, maður verður þó að
skemmta sér með strákunum“
sagði hann. „Þú ætlar þó ekki
að mæta sjálfur?" spurði
ég, og minntist þess að Pic-
asso hafði alltaf áður falið
sig á afmælisdögum sínum.
„Hvað get ég annað gert?“
Hann yppti öxlum með ör-
væntingasvip. „Þegar maður
er á leiðinni að verða hundr-
að ára, sérðu til. ..“. Hann
fór að velta þessu fyrir sér:
„Tíræðisafmæli Picasso". Allt
sem minnzt var á hafði skeð
fyrir eitt til tvö hundruð ár-
um, jafnvel fyrir mörgum öld
um. Elztu vinir hans voru all-
ir þúsund ára gamlir. Ég hafði
sterkan grun um, að sjálfs-
hæðnin, sem er bezta vörn
hans gegn feimninni og
dýrkun almennings, væri líka
eina vörn hans gegn ellinni.
En hann var ekki bitur,
Picasso þarf ekki annað en
athuga sjálfan sig og getur
þá verið rólegur, því að hann
getur að sjálfsögðu ekki verið
orðinn áttræður, hann getur
staðið við málaragrindina alla
nóttina, lífsiöngun hans er ó-
þrjótandi og ímyndunarafl
hans jafn fjörugt og óður.
Hann segir sjálfur: „Aldur-
inn skiptir aðeins máli, þeg-
ar maður er að eldast. Nú er
ég orðinn eldgamall og gæti
alveg. eins verið tvítugur".
Síð: - fór hann að minnast
Etienne de Beaumont sem var
mikill listavinur, og áhrifa
hans á listamenn. Parísar á
þriðja tug aldarinnar. Hann
hafði einnig haft mikil áhrif
á Cocteau, sem hafði stælt
alla kæki hans og verið orð-
inn sáralíkur honum.
„Það er skrítið, hvað per-
sónu- og þjóðerniseinkenni
eru smitandi", sagði Picasso.
„Eftir að ég var búinn að vera
með Diaghileff ballettinum
um nokkurt skeið, hélt rak-
ari nokkur að ég væri Rússi.
Hann fann nefnilega Rússa-
lykt af mér“. Pioasso sagðist
ekki geta talað rússnesku, en
hann gat hermt nákvæmlega
eftir hljóðunum í málinu.
Sama máli gegnir um ensku,
sem hann kann ekki heldur.
Hann staðhæfir, að þannig
haldi hann uppi löngum sam-
ræðum við ameríska mál-
verkasafnara og villi þeim al-
gjörlega sýn með fullkomn-
um framburði. „Hvorugur hef
ur minnstu hugmynd um,
hvað hinn er að segja“.
Enn einu sinni lýsti hann
því yfir, að eftirlætisbækur
hans á ensku vcmu „Leiðbein-
ingar fyrir þjónustufólk" eft-
ir Swift og „Moll Flanders**
eftir Defoe, og hann lýsti bók
unum nákvæmlega. Þótt ó-
trúlegt sé geðjast honum ]:ka
vel ð „Tjaldræður frú Cau-
die“, eftir Douglas Jerrold.
Picasso heldur því frarn, að
hin þunglamalega viktoriska
kímni í þessum greinum í
Punoh svari nákvæmlega til
'hugmynda hans um lífið í
Engiandi.
Þegar leið að lokum mál-
tíðarinnar tók Picasso eftir
því, að ég hafði verið tattó-
veraður.. Hann minntist þess,
að Braque hafði viljað láta
hann tattóvera bak sitt og
bringu, þegar þeir voru lags
bræður á kúbista árunum,
„Hugsaðu þér hvernig hann
hefði litíð út með stóran kúb-
istíska kyrralífsmynd á bring
unni, gítar, ávaxtaskál og orð
in „Ma Jolie“. Verst er hvað
það befði verið sárt. Ég
mundi hafa gert það, eins og
þeir gera i útlendingahersveit
inni, með því að stinga húð-
ina með nál og nudda blek-
inu inn jafnóðum".
Hann bauðst til að tatíó-
vera mig, ef ég gæti hugsað
til þess, og hann sagði að -g
gæti sýnt sjálfar. mig í
ramma hjá listaverfkasalan-
um Knoedler eða selt amerísk
um safnara húðina af mér.
Hann sagðist hafa átt bók,
sem væri víst týnd, en hefði
verið bundin í skinn af konu
brjóstum.

ef&ir JoSin Richardsson