Morgunblaðið - 11.12.1962, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagtir 11. desem!5er 1962
FYRIRLIGG JANDI:
Korkeinangrun í 8 mm þykkum plötum
fyrir gólf með GEISLAHITUN.
Múrhúðunarnet, lykkjur, saumur,
Gaddavír, garðanet, sísalpappi,
snowcem, undirlagskork fyrir dúk
og flísar.
Þ. Þorgrímsson & Co
Suðurlandsbraut 6 - sími 222 35
E.A.BERG
Berg’s sporjárn með sivala
Verkfærin
sem endast
BAHCO framieiðsla
•M-f*
m
m

BERG’s
SL&TURHNIFUH
Umboðsmenn: Þórður Svelnsson & Co. h.f.
SAMVIIVNUTRYGGIINGAR
Framtíð manns og heims
Fierre Rousseau: Framtíð
manns og heims. Broddi
Jóhannesson íslenzkaði. trt-
gefandi: Almenna hókafé-
lagið. — Bók mánaðarins.
Október 1962.
VIÐ þekkjum öll nokkur deili á
þýðandanum, Brodda Jóhannes-
syni, sem er mikilsvirtur rithöf-
undur og sálfræðingur, og einn
af kunnustu skólamönnum
landsins. En hinn franska höf-
und, Pierre Rousseau, kannast
almenningur á íslandi sjálfsagt
lítið við, því að mér vitanlega er
þetta fyrsta bókin sem þýdd hef-
ur verið eftir hann á íslenzku.
Hins vegar mun hann vera vel
þekktur í föðurlandi sínu og
miklu víðar fyrir alþýðleg rit
sín um vísindaleg efni og heim-
speki, en það er einmitt á mörk-
um þessara tveggja greina, sem
hann virðist njóta sín bezt. (Ég
sé í þessari bók, að hann vitnar
oft í eða vjsar til fyrri bóka
sinna, til þess að koihast hjá að
endurtaka sig).
„Framtíð manns og heims" —
Saga framtíðarinnar — ’eins og
bókin heitir á frummálinu og
víðar þar sem hún hefur verið
þýdd, er, svo sem nafnið bendir
tU, óvenjuleg að því leyti, að hún
fjallar að meginhluta um það
sem enn hefur ekki gerzt. Eng-
inn skyldi þó halda að hér sé á
ferðum ný opinberunarbók eða
völuspá í þeirri merkingu sem
alkunn er úr bókmenntunum.
Rousseau þessi leitast sem sé við
að vera ekki skáld né heldur
spámaður, þó hann sé að vísu
mjög greinilega hvort tveggja,
heldur kappkostar hann að .nota
fullsönnuð vísindi, ný og gömul,
sem fótfestu og haldreipi í hinni
stórkostlegu rannsóknarför sinni
um tíma og rúm alheimsins. Við
skulum líta ögn nánar á vinnu-
brögð hans, til dæmis í þeim
þætti bókarinnar, þar sem ferill
mannkynsins er rakinn. Hann
byrjar á upphafinu, í svarta-
myrkri forsögunnar, þar sem
aðeins einn og einn beinafundur
varpar kringum sig glætu, svo
að vísindamennirnir þykjast
grilla í einhver manndýr og mis-
munandi þroskaða frummenn.
Rousseau hafnar að talsverðu
leyti þróunarkenningu Darwins,
en telur að stökkbreytingar
vegna geislavirkrá áhrifa náttúr-
unnar á „genin“ valdi því að
fram komi frábrugðnir einstakl-
ingar, sumir fullkomnari gerðar,
aðrir ófullkomnari en þeír sem
fyrir voru, en þá fyrst komi til
skjalanna „úrval náttúrunnar",
þannig að einungis hinn hæfasti
haldi velli, en hinn veikari líði
smátt og smátt undir lok. „Nú
orðið er ljóst“, segir hann á ein-
um stað, „að órofin framþróun
gerist hvorki í mannkynssögunni
né ríki náttúrunnar------Fram-
farirnar gerast skyndilega og á
afmörkuðum tíma“. Samkvæmt
fornleyfafræðinni og öðrum
skyldum vísindagreinum nátt-
úrufræðinnar kemst höfundur að
þeirri niðurstöðu, að á undan nú-
verandi mannkyni hafi lifað á
jörðinni og aftur dáið út þrjú
mannkyn hvert fram af öðru á
síðustu milljón árum og hafi
ferillinn verið þessi: frá dýri til
formanns, frá formanni til frum-
manns, frá frummanni til homo
sapiens. Núverandi mannkyn —
homo sapiens — er ef til vill
orðið þrjú til fjögur hundruð
þúsund ára gamalt og alveg er
fertll þess óþekktur lengra en
20 þúsund ár aftur í tímann.
Ekki treystir höfundur sér til að
spá hversu langt inn í framtíð-
ina hann muni ná, en með viss-
um útreikningum og línuritum
um ofsalega öra þróun á tækni-
sviðinu þykir mega sjá fram á
leiðarenda, og þá muni homo
future — framtíðarmaðurinn —
leysa homo sapiens af hólmi.
Heldur er mynd höfundar af
mannkyni framtíðarinnar óljós
sem von er, en hitt efast hann
ekki um og færir að því senni-
leg rök, að loks hverfi einnig
homo future af jörðinni. En
hvert? Ef til vill ofan í mold-
ina, en hitt er líka hugsanlegt
að hann taki sig upp og flytji til
annarra hnatta í himingeimnum,
bjargi sér á flótta. Og undan
Broddi Jóhannesson
hverju? Til dæmis einhverjum
óvinveittum ofjarli úr dýrarík-
inu, og eru skordýrin þar einna
sigurstranglegust. Enda mun
jörð okkar ekki um aldur og
ævi verða lífvænldg bújörð,
hvorki mönnum né skepnum, né
heldur jurtagróðrinum, því að
örlög hennar hljóta í fyllingu
tímans að verða hin sömu og
plánetunnar marz, þar sem
vatn og andrúmsloft er nú að
mestu til þurrðar gengið og
ekkert líf lengur til, utan
kannski úrkynjað og fátækilegt
plöntulíf, sem „innan skamms"
mun þó veslast upp með öllu.
Náttúrlega yrði of langt mál
að endursegja hér hinn nokkuð
flókna og vísindalega rökstuðn-
ing höfundar fyrir tilgátum og
kenningum sínum um örlög lífs-
ins á jörðinni og framtíð þess-
arar plánetu, en látið við það
sitja að drepa til viðbótar á fá-
ein eftirminnileg atriði: Á seinni
árum hefur ótti mannkynsins
um bráð og yfirvofandi ragna-
rök eða heimsslit vegna hætt-
unnar á kjarnorkustríði orðið að
þrúgandi andlegri áþján, sem
orkar mjög neikvætt á daglegt
líf og samskipti allra þjóða. og
einstaklinga á jörðinni. Pierre
Rousseau, sem virðist allra
manna raunsæjastur, telur að
vísu snöggan kjarnorkud%uða
mannkynsins hugsanlegan, en
með því að allir stjórnmála-
menn heimsins vita nú orðið ná-
kvæmlega hvað af mundi leiða
styrjöld með slíkum vopnum, þá
hljóti það að teljast nálega ó-
hugsandi, að nokkur þeirra
hefji viljandi atóm- eða vetnis-
stríð — aðeins fyrir slysni kynnu
þau fim að dynja yfir. Nei, það
eru miklu meiri líkur fyrir elli-
dauða mannkynsins en slysa-
dauðanum, álítur hinn franski
hugsuður, og verður hann þó sízt
sakaður um neina tilfinningalega
eða trúarlega óskhyggju.
Sama er að segja um framtíð
þessa hnattar og sólkerfisins í
heild: slys eru ekki alveg úti-
lokuð (árekstrar hnatta), en
langmestar líkur eru fyrir ár-
milljarða ævintýralausu hvers-
dagslífi plánetu okkar, og að
lokum útslokknunar ellinnar,
óralöngu eftir að lífsins dægur-
fluga er orðin að dufti.
Eitt er það sem höfundur og
vísindi homo sappiens virðast
ekki ráða við: það er upphaf og
endi. Enn hefur nefnilega ekki
fundizt nein viðhlýtandi skýring
á því, hvernig líf kviknar, hvað*
an það kemur og hvert það fer.
Höfundur sniðgengur þetta at-
riði, sem er auðvitað mikilvæg-
ast af öllu frá mannlegu sjónar-
miði. Hann gengur einnig ger-
samlega fram hjá trúarbrögðun-
um, sálinni sem sjálfstæðri eind,
alheimsskapara. Það er enginn
guð í þessari bók nema orsaka-
lögmálið, sem er gott svo langt
sem það nær, en endist vissulega
ekki til alls.
Mér er ókunnugt um, hver er
sérgrein Pierre Rousseaus, en ó-
hætt virðist að fullyrða að hann
gerþekki sögu vísindanna, því að
hann reisir þetta verk sitt á
henni og notar hana sem stökk-
pall, eða kannski öllu heldur sem
flugbraut fyrir rökvísi sína og
hugmyndaflug. Höfundar hinna
svonefndu science fiction eða
staðleysuskáldsagna hafa löng-
um þótt hugkvæmir, en liðlétt-
ingar mega þeir þó flestir kall*
ast í hugarflugi miðað við þennan
heiðna materíalista og afneitara
alls þess sem ekki hefur þegar
verið sannað eða líkindi eru til
að eftir eigi að sannast.
Ég vil lýsa yfir aðdáun minni
á þýðingu Brodda Jóhannessonar
því að hún hefur hlotið að vera
hið mesta vandaverk, vegna
þess hvað efnið krefst óvenjulegs
orðaforða. Hins vegar rakst ég á
nokkrar pentvillur og einn rang-
lega notaðan talshátt: að berast
á banaspjótum, í staðinn fyrir að
berast á banaspjót. Á bls. 223 er
lýsingarháttur þátíðar af sögn-
inni að lykja prentaður lukið i
staðinn fyrir lukt.
Framtíð manns og heims er
258 síður. Atli Már hefur teikn-
að skemmtilega kápusíðu.
Guðmundur Daníelsson.
Vönduð,
nákvæm,
sterkbyggð,
fjölbreytt,
heimsfræg.
LONGINES úr á
hversmanns
hendi.
Fylgist
címanum!
með
Guðni A. Jónsson
úrsmiður.
Símar 12715 — 14115.
Reykjavík.
öm Clausen
Guðrún Erlendsdótti*
héraðsdómslögmenn
Málflutningsskrifstofa
Bankastræti 12. Sími 18499.