Morgunblaðið - 02.03.1963, Síða 8

8
MOncVNBLADIB
i Laugardagur 2. marz 1963
Endurskoðun laga um stétt-
arfélög og atvinnudeilur
ALÞINGISMENNIRNIR Matthí-
as Á. Mathiesen, Pétur Sigurðs-
son og Guðlaugur Gíslason hafa
lagt fram á Alþingi svohljóð-
andi tillögu til þingsályktunar:
Alþingi ályktar að skora á rikis-
stjornina að láta fram fara end-
urskoðun á lögum nr. 80, 11.
júní 1938, um stéttarfélög og
vinnudeilur.
Skal að því stefnt, að frum-
varp að nyrri vinnulöggjöf verði
lagt fyrir næsta reglulegt AI-
þingi.
— Þjóðleikhúsið
Fratnh. af bls. 6.
ornas tengdaföður hans í 7. sýn-
ingu og samtal Ögmundar og
xnóður hans í 9. sýningu. Er það
þýðingarmesta atriði leiksins,
því að þar gerir höfundurinn
glögga sálfræðilega grein fyrir-
hvers vegna Ögmundur varð
slíkt þrælmenni sem hann er, en
orsakarinnar er að leita í því
hversu hörmulega var að honum
búið í bernsku hans, bæði and-
lega og líkamlega, svo.að barns-
sál hans fylltist hatri til alls og
allra og minnimáttarkennd, sem
síðar í lífi hans fær útrás í mann-
fyrirlitningu og mannvozku.
Gunnar Eyjólfsson hefur sett
leikinn á svið og farist það mjög
vel úr hendi. Um eitt atriði er
ég honum þó ekki sammála, það,
hversu hann lætur Val litla
bregða við, er Ögmundur hefur
ginnt hann í gildruna og sér
hann með peningaseðlana í hönd
unum. Finnst mér að svo ungur
drengur hefði átt að sýna meiri
barnslegan ótta og jafnvel kjökra
á því voðalega augnabliki þegar
hann er brennimerktur sem þjóf-
ur. Hygg ég að flest börn á hans
pldri hefðu gert það.
Aðalhlutverkið, hinn harð-
svíraða mektarmann, Ögmund
Úlfdal, leikur Ævar R. Kvaran.
Hlutverkið er mikið og erfitt, en
Ævar hefur ekki náð á því rétt-
um tökum. Leikur hans er að
vísu þróttmikill, — of þróttmik-
ill — mætti kannski segja, með
allt of miklum sveiflum og lík-
amstilburðum, en skortir innlif-
un svo að persónan verður yfir-
borðskennd og ósönn.
Hall, hinn gamla félaga Ög-
mundar, serh hlotið hefur fang-
elsi fyrir glæp, sem Ögmundur
hafði framið, leikur Rúrik Har-
aldsson. Hallur er einn af þeim,
sem verða á vegi Ögmundar í
„Dimmúborgum“ huga hans og
kíefur hann reikningsskila. Hlut-
verkið gefur ekki tilefni til blæ-
brigðamikils leiks (nema í fang-
elsinu), en Rúrik hefur gefið
persónunni það yfirbragð og lát-
bragð, sem henni hæfir. — Láru,
eiginkonu Halls, leikur Sigríður
Hagalín. Sigriður hefur á und-
anförnum árum sýnt það að hún
býr yfir góðri leikgáfu. Því varð
hún mér veruleg vonbrigði í
þessu hlutverki. Leikur hennar
var þvingaður og sviplaus, eins
og hún fynndi ekki persónuna,
og geðbrigði hennar þróttlaus,
jafnvel þegar hún gefur Ög-
' K.F.U.M.
Á morgun:
Kl. 10,30 f.h. Sunnudaga-
skóli og barnasafnkoma að
Borgarholtsbraut 6, Kópavogi.
Kl. 1,30 e-h. Drengjadeildirnar
Amtmannsstíg, Holtavegi,
Kirkjutegi og Langagerði
Kl. 8,30 e.h. Almenn samkoma
í húsi félagsins við Amt
mannsstíg 2-B, Ólafur Ólafs-
son, kristniboði. talar. Fórn-
arsamkoma.
Allir velkomnir.
Lögin nær aldarf jórðungs
gömul
í greinargerð segir svo: 1
frjálsu nútímaþjóðfélagi er lög-
gjöfin um stéttarfélög og vinnu-
deilur einhver mikilvægasta lög-
gjöfin, sem þjóðfélagsþegnamir
búa við. Með löggjöf um þessi
mál þarf að tryggja, svo sem
kostur er, æskilega samstöðu og
samstarf innan samtaka laun-
þega og vinnuveitenda svo og
skynsamlega meðferð deilumála
þessara aðila. Að öðrum kosti er
mundi kinnhestinn. — Val son
þeirra Halls og Hjördísar, leikur
Stefán Thors. Stefán hefur sýnt
það áður, þótt hann sé enn barn
að aldri, að hann er efni í góð-
an leikara og það staðefstir hann
með leik sínum í þessu hlut-
verki. Hann er eðlilegur og frjáls
legur í allri framkomu, en það
sem ég tel miður fara í leik hans
og ég hef minnzt á hér að fram-
an, skrifa ég algerlega á reikn-
ing leikstjórans. — Láru, hina
geðveiku eiginkonu Ögmundar,
leikur Kristbjörg Kjeld. Hlut-
verkið er ekki mikið en allvanda
samt. Gerir Kristbjörg því ágæt
skil, tekst með svipbrigðum,
augnatillitinu einu að sýna hið
sjúka hugarástand persónunnar.
Tvær persónur aðrar en Hall-
ur verða á vegi Ögmundar í
„Dimmuborgum", þau Guttorm-
ur tengdafaðir hans og Elín móð-
ir hans, er Valur Gíslason og
Bríet Héðinsdóttir leika. Gutt-
ormur er skemmtilegasta per-
sóna leiksins, enda leggur höf-
undurinn honum margt smellið
í munn. Er bersýnilegt að Gutt-
ormur gamli hefur' ekki skilið
eftir „húmorinn" þegar hann
hafði vistaskipti. Valur leikur
þetta hlutverk með miklum á-
gætum, dregur upp ljóslifandi
mynd af gamla manninum og
læðir út úr sér kímniorðum hans
svo að þau hitta beint í mark.
Var þetta tvímælalaust bezti
leikur kvöldsins. Hlutverk móð-
urinnar gefur ekki tilefni til
mikils leiks en rödd Bríetar er
mjög þægileg og framsögn henn-
ar sérstaklega góð. — Dellu og
Ásdísi, skrifstofustúlkur Ög-
mundar, leika þær Bryndís Pét-
ursdóttir og Brynja Benedikts-
dóttir. Er Della ástmey Ögmund-
ar, góð stúlka, sem bæði hatar
og elskar þennan harðsvíraða
mann en er algerlega á valdi
hans. Bryndís nær ekki tökum á
þessu hlutverki og skal henni
ekki láð það, því að það er, væg-
ast talað, illa frá því gengið af
hendi höfundar. Ásdís er mjög
svipað öðrum þeim hlutverkum
sem Brynja hefur farið með til
þessa. Gerir hún því dágóð skil,
en gaman væri að fá að sjá þessa
ungu leikkonu í öðrum, ólíkari
hlutverkum, því að margt bendir
til þess að hún geti leyst vel af
hendi annars konar og meiri hlut
verk en henni hafa verið falin
hingað til. — Jón Sigurbjörnsson
Ieikur blaðamann og Gísli Al-
freðsson fulltrúa Ögmundar, lítil
hlutverk, sem þeir fara vel með.
Leiktjöldin hefur Gunnar
Bjamason gert. Eru þau mjög
athyglisverð, einkum þó hinir
skuggalegu klettar í „Dimmu-
borgum", sem anda frá sér dul-
úð og óhugnanleik. Ljósameist-
arinn, Hallgrímur Bachmann, á
einnig veigamikinn þátt í því að
gefa leiknum þá réttu stemn-
ingu.
Leiknum var fremur vel tekið.
Sigurður Róbertsson hefur
með leikriti þessu sýnt að hann
hefur hæfileika til leikritagerð-
ar. Vonandi lætur hann ekki hér
við sitja.
Sigurður Grímsson.
vá fyrir dyrum. Gildandi lög um
stéttafélög og vinnudeilur eru
nær aldarfjórðungs gömul. Frum
varp að þeim lögum var samið
af hinni svokölluðu vinnulög-
gjafarnefnd. Var frumvarpið lagt
fyrir Alþingi 1938 og samþykkt
á því þingi. Eru lögin ennþá nær
óbreytt. Aðeins tvær smávægi-
legar bréytingar hafa verið á
þeim gerðar.
öllum, sem fylgzt hafa með
þróun þess'ara mála, er Ijóst, að
löggjöfin um stéttafélög og vinnu
deilur er að mörgu leyti orðin
úrelt og í ýmsu ábótavant, og
er endurskoðun löggjafarinnar
því orðin aðkallandi.
Við öðru er ekki heldur að
búast. Hér var um frumsmíð að
ræða, en nú, 24 árum eftir gildis-
töku laganna, eru gerbreyttar
aðstæður og viðhorf í þjóðfélag-
inu.
Semjendur frumvarpsins gerðu
sér ljóst, að löggjöfina þyrfti að
endurskoða, áður en langt um
liði. Segir svo í áliti nefndar-
innar m. a.
„Engum mun þó ljósara en
henni (þ. e. nefndinni), að ekki
má við því búast, að hér sé um
neina frambúðarlausn að ræða.
Annars staðar hefur hin fyrsta
löggjöf af þessu tagi yfirleitt
þarfnazt endurskoðunar, lagfær-
ingar og viðbótar eftir skamm-
Á FUNDI neðri deildar s.l.
fimmtudag voru töluverðar um-
ræður um frumvarp ríkisstjóm
arinnar til staðfestingar bráða-
birgðalögum um hámarksþókn-
un fyrir verkfræðistörf, sem
gefin voru út 2. maí 1962. Vom
skiptar skoðanir um frumvarp-
ið og tókst ekki að ljúka umræð
um, þegar venjulegur fundar-
timi deildarinnar rann út.
Aðdragandi laganna.
Einar Ingimundarson (S),
framsögumaður meirihluta alls-
herjarnefndar, kvað nefndina
hafa athugað frumivarpið og
rætt á nokkrum fundum sínum.
Nefndin hefuf ekki orðið sam-
mála um afgreiðslu frumvarps-
ins. Leggur meirihlutinn til, að
frumvarpið verði samþykikt með
þeirri viðbót, að ákvæði grein-
arinnar skuli
gilda, þar til
nýir samningar
um kaup Oig kjör
verkfræðinga,
sem starfa hjá
ríkisstofnunum,
hafa tekið gildi.
Aðdragandi
þess, að bráða-
birgðalögin voru
gefin út, var 1
stuttu máli sá, að í júlímánuði
1961 sögðu launþegar í verkfræð
ingastétt og þar á meðal þeir,
sem störfuðu hjá ríkisstofnunum,
upp samningum um kaup og kjör
og kröfðust verulegra kauphækk
ana. Töldu vinnuveitendur sig
með engu móti geta gengið að
þeim launahækkunum, sem kraf
izt var, en ríkisstjórnin bauð
vgrkfræðingum, sem starfa við
ríkisstofnanir, óbreytta samn-
inga með sömu hækkun og aðrar
stéttir fengu frá 1. júlí 1961, þ.e.
13,8% en því hafnaði Stéttar-
félag verkfræðinga.
an tíma, enda þótt lengur Og við
betri skilyrði hafi verið að henni
unnið en hér hefur verið gert.“
Þegar svo er komið, að þýðing
armikil löggjöf fullnægir ekki
lengur hlutverki sinu vegna
breyttra aðstæðna, verður lög-
gjafinn að endurbæta hana, til
þess að hún nái tilætluðum ár-
angri.
Með þessar staðreyndir í huga
og að fenginni langri reynslu er
ofangreind tillaga flutt til þess
að freista þess, að með nýrri og
bættri vinnulöggjöf megi m. a.
firra launþega og vinnuveitend-
ur og þjóðarbúið í heild þvi
tjóni, sem þessir aðilar verða nú
fyrir hvað eftir annað og virðist
sumpart stafa af úreltri og ófull-
kominni löggjöf.
Endurskoðunin beinist
að þessum atriðum:
Flutningsmenn tillögunnar
benda sérstaklega á eftirtalin
atriði, sem m. a. þarf að taka til
athugunar við endurskoðun
vinnulöggjafarinnar:
1. Leitazt verði við að setja sann-
gjarnar peglur um beitingu
verkfalls- og verkbannsréttar-
ins, sem miði að því að minnka
iþað tjón, sem þjóðarbúið hef-
ur einatt orðið fyrir og yfir
því hefur vofað vegna deilna
um kaup og kjör. Reglur þess-
ar verði grundvallaðar á þeim
skilningi, sem aðilar vinnu-
markaðsins munu almennt við
urkenna, að verkfalls- og verk-
bannsrétturinn sé neyðarrétt-
ur og skuli aðeins beitt sem
slíkum. Sýnist ekki óeðlilegt
að tryggja, að þessum rétti
verði beitt þannig, að fórnað
sé minni hagsmunum fyrir
aðra meiri, eins og gildir al-
m'ennt um neyðarrétt.
Vorið 1962 gaf Verkfræðinga-
félaig íslands út nýja gjaldskrá,
sem sett var upp eftir flóknum
reglum, en samkvæmit henni
skyldi tímakaup verkfræðinga
hækika mjög verulega og í ein-
stökum tilfellum yfir 300%. Til
að fyrirbyiggja, að þessi nýja
gjaldskrá tæki gildi, gaf ríkis-
stjórnin út þau lög til bráða-
birgða, sem með frumvarpinu er
leitað staðfestingar á.
Blandast mjög saman
Margir kunna ef til vill að
spyrja, hvað komi málinu við í
deilu ríkisvaldsins við verkfræð-
iniga hjá ríkisstofnunum um kaup
þeirra og kjör, ný gjaldskrá, sem
gilda skuli um laun og kostnað
við starfsemi þeirra verkfræð-
inga, sem starfa sjálfstætt. Þegar
betur er að gætt, mun þetta þó
mjög blandast saman, vegna þess
að frá því verkfræðingar hjá
ríkisstofnunum sögðu upp samn
ingum um kaup og kjör í júlí
1961 hafa greiðslur fyrir flest
verkfræðistörf, sem unnin hafa
verið á vegum ríkisins síðan af-
lýst var verkfalli vérkfræðinga
haustið 1961, miðast við gjald-
skrá Verkfræðingafélagsins frá
1955 og má ætla, að ef hin nýja
gjaldskrá hefði tekið gildi, hefðu
þessar greiðslur til verkfræðinga
hjá ríkisstofnunum hækkað svo
mjög í samræmi við ákvæði
hinnar nýju gjaldskrár, að þær
hefðu orðið, a.m.k. að því er
varðar tímakaup, hærri en það
mánaðarkaup, sem Stéttarfélag
verkfræðinga krafðist f.h. verk-
fræðinga hjá ríkisstafnunum.
Hefði, þegar svo var komið, ver-
ið til lítils að neita lengur að
ganga að kröfum Stéttarfélags
verkfræðinga óbreyttum. Eftir
þeim upplýsingum, sem allsherj-
arnefnd hefur aflað sér, mun
tímakaup verkfræðinga hjá ríkis
2. Stefnt verði að því að setja
fastar reglur um hagstofnun
launþega og vinnuveitenda.
Skal stofnun þessi m. a. starfa
fyrir aðila vinnumarkaðarins
að hagfræðilegum útreikning-
um og öflun annarra upplýs-
inga varðandi breytingar á
lífskjörum atvinnustéttanna
svo og breytingar á högum
atvinnuveganna og þjóðarbú-
skaparins í heild. Slíkar upp-
lýsingar um efnahagslegar
staðreyndir ættu að auðvelda
mjög alla samninga um kaup
og kjör.
3. Settar verði reglur til að fyrir-
byggja, að þjónusta við börn
og sjúklinga verði hindruð
með verkfalli eða verkbanni.
Ákveðin fyrirmæli verði sett
til að koma í veg fyrir eyði-
leggingu þegar framleiddra
vara eða framleiðslutækja at
völdum vakfalla eða verk-
banna.
4. Settar verði reglur, sem tryggl
ríflegan tíma milli kröfugerðar
og verkfalls- eða verkbanns-
boðunar, svo að sáttaumleitan-
ir geti farið fram með nægi-
legum fyrirvara, áður en verk-
falil eða verkbann skellur á.
5. Nánari reglur verði settar um
boðun verkfalls eða verk-
banns, þannig að tiltekinn
hluta félagsmanna í viðkom-
andi starfs- eða atvinnugrein
þyrfti, til þess að slík boðun
sé lögmæt.
4. Nánari reglur verði settar um
félög launþega og félagssam-
bönd svo og félög og félaga*
sambönd vinnuveitenda.
Þess verði gætt sérstaklega,
að leikreglur lýðræðisins verði
ekki fyrir • borð bornar, og
pólitísk misnotkun útilokuð.
stofnunum nú vera um kr. 90 á
klst. og er það að sjálfsögðu mið
að við gjalöskrá Verkfræðinga-
félags íslands frá 1955 að við-
bættum lögleyfðum uppbótum.
Gildir þar til samningar.
hafa tekizt.
Stéttarfélag verkfræðinga er
ekiki aðili að Bandalagi starfs-
manna ríkis og bæja og verða
laun verkfræðinga í þjónustu
ríkisins því ekki ákveðin af kjara
dómi.
Eins og fyrr segir leggur meirl
hluti allsherjarnefndar til, að
bráðabingðalögin haldi gildi sínu,
þar til nýir samningar hafa tekið
gildi um laun verkfræðinga 1
þjónustu ríkisins. Hafi slíkir
samningar tekizt, áður en kjara-
dómur hefur fellt sinn úrsikurð
um kaup og kjör annarra opin-
berra starfsmanna ríkisins, er
það sjálfsagt vel. Fari hins veg-
ar svo, að samningar hafi enn
ekki tekizt milli yíkisvaldsins og
Stéttarfólags verkfræðinga þegar
úrskurður kjaradóms fellur,
verðum við að ætla, að í ljósi,
þeirra viðhorfa, sem þá skap-
ast, verði lausn þessa ágreinings-
máls auðveldari.
Að frumvarpið verði fellt
Gunnar Jóhannsson (K), fram
sögumaður 1. minnihluta alls-
herjanefndar, kvað það mang-
yfirlýsta stefnu Alþýðubanda-
lagsins og samtaka verkalýðsfé-
laganna, að ófært væri að leysa
vinnudeilur með löggjöf, heldur
bæri að leysa slíkar deilur á lýð
ræðislegan hátt. Með þessu
kvaðst hann enga afstöðu taka
till gjaldskrárinnar, enda ekki
haft tíma til að kynna sér hana.
Kvaðst hann því leggja til, að
frumvarpið yrði fellt.
Framhald á bls. 13.
Bráðabirgðalög gildi þar
til samningar nást