Morgunblaðið - 19.05.1963, Blaðsíða 3

Sunnudagur 19. mai 1963
M o r c r v n r 4 o r o
3
Árni G. Eylands:
Ferðaþáttur, síðari grein
Rabb um vélar og vandamá!
Hvað skal fleira nefna? At
nógu er að taka. Sláttuþreskir,
tvær staerðir, heybindivél er
bindur úr múgum eða flötu, kart-
öfluupptökuvél, mykjudreifir
einn mikill, sem jafnframt er
flutningsvagn o.s.frv., en slík
upptalning er ófrjó og tilgangs-
lítil. — Að lokum vil ég þó
minnast nánar á eina vél sem
vakti mikla og óskipta athygli
rnína.
V.
Hvað sást þú svo af búvélum
hjá þeim þessum þúfnabana-
smiðum, sem nota mætti hér á
landi? Þannig munu þeir bænd-
ur spyrja sem lesa Morgunblað-
ið. Og hin sama spurning kem-
ur ef til vill í hug stöku Reyk-
víkinga sem þola að heyra og sjá
mig minnast á búnaðarmál. Til
þess er leikurinn meðal annars
gerður að minnast á það, laus-
lega, og þurfa þeir lesendur sem
engan áhuga hafa á slíku nú
ekki að lesa lengra í þessari
grein.
Fyrst er auðvitað að nefna
traktorana, tvær stærðir hjóla-
tre/ktora, dísilvélar 4 strokka,
afl 39,5 og 30,8 hestöfl, nefnast
þeir gerð 500 og gerð 300. Eng-
inn vafi er á að þetta eru tækni-
lega vel gerðir og vandaðir trakt
orar, traustlegir að sjá. Enda er
slíks að vænta er tvö gömul
fyrirtæki á þessu sviði, slík sem
Lanz og John Deere, hafa lagt
í púkk að smíða nýjan traktor,
í slíku landi tækninnar sem
Þýzaklandi óneitanlega er, og
hefir lengi verið. Ég veitti sér-
staklega athygli hinu fullkomna
vökvaþrýsti- og tengingarkerfi
traktorsins. En þetta eru ekki
léttir smásnatt-traktorar, vega
1750—1800 kg. En er það ekki í
þá átt sem þessari tækni miðar,
einnig hér hjá okkur, þótt plóg-
önnin sé lítil og engin? En von-
andi breytist þetta — með plóg-
önnina — líka í höndum ís-
lenzkra bænda, að minnsta
kosti í höfuðsveitum landsins
suð- vestanlands, er þeir finna
sjálfa sig í kornræktinni. Það
verður spái ég þegar korn-skýja
borgir búlausu malarbændanna
eru hrundar, þá tekur veruleiki
búandi ræktunarbænda við. þeir
plægja spildur í sínum stóru túnr
um og rækta korn í nokkurri
skiptirækt, eins og Klemens á
Sámsstöðum hefir fyrir löngu
sýnt að við á, og er stórle'ga
heillavænlegt fyrir túnræktina,
auk þess fóðurbætishags sem það
veitir.
Sláttutætirinn er hið mikla
framtíðartæki sem félagseign eða
á annan hátt í félagsnotkun 3—5
bænda eftir ástæðum, og til fleiri
hluta nytsamlegur. Um það hefi
ég verið sannfærður síðan ég
fyrst sá vél í Ameríku 1954 og
skrifaði um hana eftir heimkom-
una snemma árs 1955. Auðvitað
smíða John Deere Lanz góðan
sláttutæti. Það fer um þá gerð
véla — sem flestar eru æði líkar
að gerð — að ísl. bændur þurfa
endilega að verða ótal verk-
smiðjumerkja aðnjótandi, ekki
hægt að halda sér við fáar góðar
tegundir, eins og t.d. tvær hinar
tegundir slikra véla sem fyrst
voru fluttar inn, og sem áreiðan-
lega eru meðal þeirra beztu sem
framleiddar eru. Svona er það,
samkeppnin lifi, bændurnir-
borga, og að amla á móti þessu
er líklega að trufla framsó'kn og
þróun?
Annars er þess að geta að
John Deere samsteypan er orð-
inn eigandi Lundell fyrirtækis-
ins enska, sem smíðar Lundell
sláttutætinn, en hann er nú, með
norskum endurbótum, sennilega
ein allra bezta vél af því tagi
sem völ er á, enda gerði Lundell
fyrirtækið enska það að skilyrði,
er það keypti leyfi til að eftir-
líkja Serigstad-tætinn norska,
að hinir norsku sláttutætar yrðu
ekki seldir til íslands. Þótti mér
súrt í broti er ég frétti það, því
að ég tel hinn norska tæti að
mörgu leyti þann bezta sem smíð
aður er á Norðurlöndum.
Sláittuvélarnar leizt mér mjög
vel á, með hálfgrófri greiðu, mið
tengdar á traktorinn. Fingur að
gerð og lögun fyllilega við isL
John Deere — Lanz disiltraktor, með SNÚNINGSVÉL af
nýrri gerð. Hliðiengd sláttuvél sést einnig á myndinni, þann-
ig gerð og tengd að ekki þarf að taka hana af traktornum
þótt hann sé notaður til dráttar.
gróðurhæfi. Mikilsvirði hverjum
bónda sem traktor kaupir að eiga
tryggilega völ á góðri sláttuvél
með honum.
Hjólmúgavélar smíða þeir
ekki í Mannheim né Zweibrúck-
en, bara „venjulegar" múgavélar
af gömlu „góðu“ gerðinni, sem
mest voru notaðar áður en hjól-
múgavélarnar komu til sögunn-
ar en þeir tjáðu mér að John
Deere ætti verksmiðju á Frakk-
landi sem smíðaði hjólmúgavél-
ar, veit ekki meir um það.
Grasknosara-spursmálið höfðu
þeir verið að fást við. Sá ég
nokkra tilrauna-knosara er
hvíldu sig, engin eftirspurn eftir
þeim, var mér sagt, hefði víst
getað fengið einn gefins, ef ég
hefði viljað, en satt að segja
hefði ég ekki mikla trú á þeirri
tækni í sambandi við íslenzka
töðu, smágerða, eins og hún er.
En eitthvað hefir verkfæranefnd
fiktað við þetta.
En svo er það snúningsvélin.
Hin síðustu ár hefir því miður
verið ruglað nokkuð hugtökum
að því er snertir snúningsvélar.
Af þeim eru auðvitað til mjög
margar mismunandi gerðir, alveg
eins og af múgavélunum, og
nýjar gerðir koma sífellt fram.
Við höfum réttilega haldið múga
vélarnafninu sem heildarheiti,
þótt gjörbreyting hafi orðið á
slíkum vélum, t.d. er hjólmúga-
vélin kom til sögunnar, settum
bara einkenninguna hjól- framan
við heildarheitið múgavél. Um
snúningsvélarnar fór ver, hið
vægast sagt klaufalega orð hey-
þeytir kom fram á gerð véla
sem fræðilega og í hagkvæmri
notkun eru ekkert annað en snún
ingsvélar af nokkuð nýrri gerð.
Ég sniðgeng þetta óþarfa og
hálfvillandi nafn. í Zweibrúck-
en smíða þeir snúningsvél, sem
auðveldlega mætti gefa eitt-
hvert nýtt nafn, ef söluvænlegra
þætti, en ég held mér bara við
það faglega. Lízt vel og traust-
lega á vél þessa. En hér kemur
fleira til. Hvað segja bændurnir.
Eru snúningsvélarnar orðnar ó-
þarfar, eftir að góðar múgavélar
komu til sögunnar, er þess þörf
eða er það eyðsla og Óþarfi fyrir
bónda, sem hefir nokkuð mikið
undir að eiga snúningsvél ásamt
múgavélinni? Þessari spurn hefi
ég ekki heyrt svarað. Ef til vill
á snúningsvélin að halda velli,
og þá er John Deere Lanz snún-
ingsvélin stórlega álitleg vél, á
því virðist mér enginn vafi.
Heyhleðsluvélar ruddu sér
nokkuð til rúms um skeið, og
þóttu hið mesta þing, en voru
dýrar bæði í innkaupi og við-
haldi. Nú virðist traktorkvíslin
koma meir og meir í þeirra stað,
eigi síður hálfþurru í súgþurrk-
un, á traktorvögnum (vélvögn-
um), hefir ekki rutt sér til rúms
að neinu ráði við heyskapinn.
Ég er sannfærður um að það er
verkdrýgsta og handhægasta að-
ferðin við að koma töðu að hlöðu
dyrum, sem völ er nú á, og
hentar bezt þorra bænda. Sums
staðar einvörðu, annarsstaðar —
þar sem tún eru mjög víðlend
— af miklum hluta túns. Því eru
minni takmörk sett heldur en
margur hyggur hve langt borgar
sig að vaga hey á þennan hátt.
Því eru bændum ekki sýnd og
kennd slík vinnubrögð, t.d. á
bændaskólunum? Það verða nú
í sumar komandi 10 ár síðan
Klemens á Sámsstöðum keypti
fyTstu traktorvögurnar, sem til lsinn
landsins voru fluttar, og enn
hafa ekki nema tiltölulega fáir
bændur komist upp á að hafa
sslíkra tækja full not. — Ef til
vill á þetta allt við, hvað á sín-
um stað, heyhleðsluvélar, traktor
kvíslar og traktorvögur.
VI.
John Deere TRAKTORGRAFA. Gröfuna er hægt að tengja
við þverbjálka framan á traktornum, fyrlr miðju, eða til hlið-
ar eftir vild. Tengd sem lengst til hliðar getur grafan unnið
þvert tii hliðar ef vill, og má þá, með breiðri skóflu, nota
gröfuna til að hreinsa skurði og dýpka þá.
við að hlaða grasi og heyi á
vagna. Þykir hverjum sinn fugl
fagur bæði þeim sem mest hafa
notað heyhleðsluvélarnar og
hinum, sem nota traktorkvíslina.
í Zweibrúcken sá ég nýja gerð
heyhleðsluvéla sem mér þótti at
hylgisverð, einfaldari að gerð og
traustari heldur en „gömlu“
amerisku vélarnar, sem hafa
verið notaðar hérlendis. Teldi ég
þess vert að sú vél væri reynd til
samanburðar við aðra tækni.
Traktorkvíslar smíða þessar verk
smiðjur auðvitað einnig. Um ieið
og ég minnist á þessi tæki sem
notuð eru við að hlaða vagna
og koma heyi í garð, get ég
ekki stillt mig um að geta þess,
sem ég raunar hefi margsinnis
bent á áður, að það hljóta að
vera mistök og skortur á sýni-
kennslu og góðum leiðbeiningum
sem veldur, að sú tækni að aka
heim heyi bæði fullþurru, og
Svo langt er um liðið að það
var árið 1955 sem ég tók fyrst
að rita um og benda á að traktor
gröfur væru eitt af því sem reyna
þyrfti, og sennilega mætti nota
til nytja hér á landi, enginn vildi
þá sinna þessu, og og í Búnaðar-
ritinu var ég látinn vita að „aðr-
ir vissu betur“ og að þess vegna
hefði tillaga mín verið „að engu
höfð“. Svo var nú það. Ef litið
er í Handbók bænda 1962 og
Frey um svipað leyti, má sjá að
nú keppast um að auglýsa slíkar
gröfur, Dráttarvélar og Globus,
enda er nú röskur maður í Eyja-
firði búinn að vinna með slíkri
gröfu í 3—4 ár, og braut þannig
án samráðs við ráðamenn
á þessu sviði.
Jafnframt þessu kemur annað
til. Um alllangt skeið er Véla-
nefnd búin að hafa uppi ráða-
gerðir, stundum mi'klar, um að
fá til landsins vél eða vélar til
þess að hreinsa upp úr skurðum.
Er þess mikil þörf, en ekki væn-
legt að halda úti dýrum og viða-
miklum vélakosti til þeirra
hluta. Sumarið 1961' var, að því
er segir í Frey, reynt traktór-
tæki til að hreinsa skurði, frem-
ur ómerkilegt. Mál þetta virðist
því vera óleyst enn. •
Dohn Deere Lanz smíða meðal
annars beltatraktor, sem ég hefi
ekki getið að neinu, á því sviði
eigum við svo ærna og góða
kosti. Caterpillar og Internation-
al, að ekki þarf öðru til að
dreifa. Margt smíða þeir John
Deere roenn auðvitað annað í
verksmiðjum sínum, bæði í Am-
eríku og annarstaðar, sem ekki
er smíðað í Mannheim né Zwei-
brúcken. f Mannheim sá ég að
verki John Deere Lanz belta-
traktor með gröfu — ræsagröfu.
Samskonar gröfu er einnig hægt
að setja á John Deere hjóla-
traktora ameriska. Nú er þetta
ekki neitt sérstakt, að öðru en
því, að hægt er að festa graf-
tækin framan á trakorinn hvort
er vill fyrir miðju eða til hliðar.
Séu graftækin t.d. fest framan
á traktorinn lengst til hægri er
hægt að grafa með þeim alveg
hornrétt út frá hlið traktorsins.
Þannig er hægt að aka traktorn-
um langs með skurði, hafa skurð-
inn á hægri hönd, fika sig áfram,
í færum, og grafa upp úr skurð-
inum. Fæ ég ekki betur séð en
að með tækjum þessum sé feng-
in fullgóð lausn á þvi vandamáli
að hreinsa upp úr gömlum skurð
um, svo sem rætt hefir verið um.
Hið eina sem þarf að breyta,
frá því er ég sá, er að setja
breiðari skóflu á graftækin, er
auðvelt að gera það. Ekki tel ég
mig hafa fundið upp neitt púður,
þótt ég bendi á þetta, sem ég
Framhald á bls. 14
John Deere — Lanz dísiltraktor, með heyvagn og HEY-
HLEÐSLUVÉL í eftirdragi. Hleðsluvélin er af uýrri og athygl-
isverðri gerð, einföld og traustleg.