Morgunblaðið - 14.07.1963, Qupperneq 12

12
TUORCVNBZIDIB
T Sunnuðagur 14. Jfllí 1963

Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðs.lstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakió.
LEYNDARDÓMAR
SNÆFELLSJÖKULS
¥ fornum sögum og sögnum
greinir frá því, að í Snæ-
fellsjökli byggju margvísleg-
ir vættir. Yfir þessu fagra og
sviphreina fjalli hefur í gegn-
um aldimar hvílt hula leynd-
ardóms og töfrablæí þjóðtrú-
arinnar. Erlendir rithöfundar
hafa heimsótt Snæfellsnes og
fyllzt lotningu frammi fyrir
tign og leyndardómum jökuls
ins. Einn þeirra var hinn
frægi franski rithöfundur
Jules Verne, sem ritaði bók-
ina „Leyndardómar Snæfells-
jökuls“. Hann lýsti för sinni
til íslands og frá Reykjavík
vestur á Snæfellsnes. Síðan
kleif hann jökulinn og sleppti
beizlinu fram af sínu auðuga
hugmyndaflugi. Þegar hann
hafði náð tindinum hófst hin
furðulegasta för. Hann fór
niður um jökulopið, allt niður
í iður jarðar. Segir eigi hér af
þeirri för, en söguhetjan kom
upp með eldgosi suður í Mið-
jarðarhafi!
Leyndardómshulan og ævin-
týrin um Snæfellsjökul sæta
engri furðu. Hann er fegurst-
ur fjalla. Tign hans er stór-
brotin og óræð. Hann er hinn
mikli og þögli útvörður Faxa-
flóa í vestri. Allt frá upphafi
íslandsbggðar hefur hann
staðið þögull og skínandi,
kaldur og óbifanlegur, dular-
fullur í mikilleik sínum, tákn
þróttar og óforgengileika.
Fjallahringurinn við Faxa-
flóa er fjölbreytilegur og stór-
brotinn. En greinir' menn á
um það, að Snæfellsjökull sé
konungur þessara fögru
fjalla? Er hann ekki tignastur
allra og göfugastur?
Fjarlægðin gerir fjöllin blá.
En Snæfellsjökull er hvítur.
Stundum slær á hann roða
kvöldsólarinnar. Stundum
sést hann í hillingum, en
stundum er hann sveipaður
skýjum eða hríðarkófi. Þegar
hann sést héðan frá Reykja-
vík á björtum sólardögum
sumarsins eða í kaldri heið-
ríkju haust og vetrar, þá lítur
Faxaflói upp. Fólkið á strönd
og í dal, sjómennirnir á haf-
inu, horfa í lotningu til hins
hvíta áss. Hann er í senn hið
mikla augnayndi fólksins við
Faxaflóa og hinn óræði leynd
ardómur, tákn þess krafts
sem aldrei þverr og þeirrar
fegurðar sem aldrei dvín.
ÓVISSA
í MOSKVU
¥ Tmræðufundur rússneskra
og kínverskra kommún-
ista í Moskvu hefur nú staðið
í rúma viku og mun í þann
mund að ljúka. Þegar þetta
er ritað eru horfur ekki tald-
ar vænlegar á að leiðtogum
kommúnista takist að sam-
ræma sjónarmið sín og kom-
ast að niðurstöðu um þann
hugsjónalega ágreining, sem
ríkt hefur milli Moskvu og
Peking undanfarna mánuði.
Margt bendir til þess að djúp-
ið milli þessara tveggja for-
ystuflokka hins alþjóðlega
kommúiíisma haldi áfram að
dýpka með hverjum mánuð-
inum sem líður, að á bak við
hinn hugsjónalega ágreining
séu hreinir hagsmunaárekstr-
ar, sem fyrst og fremst
spretta af því að Sovétríkin
ráða yfir geysimiklum lands-
svæðum í Asíu, sem Kínverj-
ar telja gamalt kínverskt
land, er þeim beri nú að end-
urheimta.
Kínverjum fjölgar eins og
kunnugt er um milljónatúgi á
ári. Þeir eru nú nær 700 millj.
manna og fjölgar hraðar en
nokkurri annarri þjóð. Þeir
gera sér áreiðanlega ljóst, að
þeir geta ekki fengið aukið
landrými með sókn á hendur
Indverjum, sem sjálfir búa
við mikil landþrengsli. Þess
vegna beinast augu kínversku
kommúnistastjórnarinnar í
stöðugt ríkari mæli að hinum
miklu, strjálbýlu, rússnesku
landssvæðum í Asíu.
ORLOF
HÚSMÆÐRA
/\hætt er að fullyrða, að fá-
" um eða engum sé eins
nauðsynlegt að fá . orlof frá
daglegum störfum og önnum
og húsmæðrunum. Það eru
þær sem vinna allan ársins
hring frá morgni til kvölds á
heimilum sínum. Það eru
þær, sem eru framkvæmda-
stjórar þeirra fyrirtækja, sem
allt líf og örlög ungra og gam-
alla snýst um, heimilanna,
þar sem börnin alast upp, þar
sem störfin verður að vinna
hvernig sem á stendur. Hús-
mæðurnar gera aldrei verk-
fall. Móðirin heldur áfram að
hlúa að börnum sínum og
fjölskyldu hvað sem gerist.
Lögin um orlof húsmæðra
eru merkileg nýung, sem þeg-
ar hefur átt verulegan þátt í
að veita mörgUm konum tæki
færi til nokkurrar hvíldar og
orlofs f jarri ónn hins daglega
lífs. Þetta er vissulega vel far-
ið. Húsmæðurnar eiga þetta
orlof skilið og þær konur eiga
þakkir skildar, sem hafa
beitt sér fyrir þvú
ÁRIÐ 1962 varð vitni að
miklum og stórum framför-
um á lækningasviðinu jafnt
sem á öðrum sviðum. Samt
sem áður heldur krabbamein-
ið, mesti ógnvaldur mann-
kynsins, ennþá velli gegn hin-
um stóra herskara lækna og
vísindamanna, sem ekkert
spara til þess að leggja mein-
valdinn í fjötra.
Hringurinn þéttist þó um
óvininn ár frá ári.
Líkt og við ljónaveiðar er
hann umkringdur á alla vegu,
og eins og ljónaveiðararnir,
sem ekki vita meira en að
ljónið sé „einhvers staðar“
inni í hringnum og hljóti því
að lokum að verða lagt að
velli, vita krabbameinsveiðar-
arnir, að óvinurinn getur ekki
sloppið, jafnvel þótt taka megi
tímana tvo að veiða hann.
I Hvernig hann svo lítur út,
er annað mál. Hvort þeir séu
að eltast við ljón eða mús,
hest eða tígrisdýr, eða jafn-
vel fíl, er nokkuð sem þeir
vita ekki.
Hérna er ef til vill heldur
sterkt til orða tekið. í raun
og veru hafa læknar nú orð-
ið allgóða hugmynd um,
hvernig og hver óvinurinn sé,
jafnvel þótt skoðanir séu
töluvert skiptar.
• KRABBAMEINS-
YALDAR
KRABBAMEIN er álitið
stafa af breytingum í erfða-
genunum eða af völdum
krabbameinsvaldandi vírusa.
Þriðja kenningin, sem hefur
verið endurvakin af Dr. G.T.
Okita við háskólann í Chic-
ago, gerir ráð fyrir, að súr-
efnisskortur * í frumunum
hleypi krabbameini af stokk-
um. Með tilraunum á mús-
um sannaði Dr. Okita, að
kenningin hefði stoð í veru-
leikanum. — Mýs hafa einnig
verið sýktar með því aðeins
að fæða þær eingöngu með á-
kveðnu kolvetnisefnasam-
bandi, svo að sjá má, að or-
sakirnar geta verið fjölmarg-
ar.
Þetta er ef til vfll ekki svo
undarlegt, þegar tekið er með
í reikninginn, að orðið krabba
mein er samheiti á fjölmörg-
um sjúkdómum, sem að vísu
hafa þó eitt sameiginlegt:
myndun túmora.
• TÚMORAR
Túmor er það, sem krabba-
mein er venjulega skilgreint
með: þykkildi, sem myndast
hefur við það, að frumurnar
hafa misst stjórn á sér og
byrja að skipta sér og fjölga
hemlunarlaust. Þetta er þó
ekki alltaf þannig. Túmorar
valda ekki all'.af krabbameini.
Munurinn á skaðlegum og
skaðlausum túmorum kemur
fram í því, að hinir skaðlegu
vaxa inn á milli aðliggjandi
fruma og vefja, þrengja að
þeim, kæfa þá og drepa, með-
an hinir skaðlausu ýta um-
hverfinu aðeins til hliðar.
Vörtur eru gott dæmi um
skaðlausa túmora.
• AUKNAR LÍKUR
FYRIR tuttugu árum voru
líkurnar að lifa af krabba-
mein ein á móti fjórum. Nú
hefur það hlutfall verið aukið
upp í einn á móti þremur, og
hefur þekktur læknir sagt,
að ef hægt væri að fullnýta
þá þekkingu, sem vísindá-
menn hafa nú þegar á krabba
meini, væri hægt að minnka
hlutfallið enn meira, eða nið-
ur í einn á móti tveimur.
Þetta ber fyrst og fremst
að þakka aukinni þekkingu á
meðhöndlun sjúkdómsins og
svo auðvitað því, að meira
er gert til þess að koma upp
um hann á byrjunarstigi, þótt
enn meiri ráðstafanir á því
sviði þyrfti að gera.
Með skurðlækningum og
geislunarmeðhöndlun er oft
hægt að hindra útbreiðslu
sjúkdómsins og nú er farið
að nota geislavirk efni í stór-
um stíl í sama tilgangL
• KRABBAMEINSLYF
Leitin af lyfjum, sem lækn-
að geta krabbameinið eða gert
menn ónæma fyrir því, líkt
og bóluefni Salks gegn löm-
unarveikinni er þó það sem
mestri orku er ,-ytt í. Fyrsta
lyfið til þess að eyða föstum
túmor hefur nú verið fram-
leitt.
Dr. Roy Hertz við krabba-
meinsstofnun eina í Banda-
ríkjunum hefur tilkynnt lækn
ingu allmargra sjúklinga á
sjaldgæfri tegund krabba-
meins sem kölluð er choriocar-
cinoma. Hið nýja lyf hefur
fengið nafnið methotrexate.
• VÍRUSAR
MARGIR tilraunamenn, sem
unnið hafa að krabbameins-
rannsóknum undanfarin 5 ár,
hafa látið í ljós þá skoðun
sína, að flestir krabbameins-
sjúkdómar séu settir af stað
af vírus.

1
i
I
I
I
I

Þetta má segja að sé gleði-
efni, því gegn vírus má venju-
lega framleiða lyf, sem gerir
menn ónæma fyrir honum.
Margt bendir til þess, að
þetta sé einmitt það sem Dr.
James Grace frá Buffalo (ekki
Bill) hafi tekizt. Það sem
hann gerði er þetta:
1. Hann sprautaði heila-
frumum úr látnum blóð-
krabbasjúklingum í mýs.
Mýsnar sýktust.
2. Sams konar efni spraut-
aði hann í smáum skömmt-
um í mannlega sjálfboðaliða.
3. Úr blóði þessara sjálf-
boðaliða bjó hann til lyf, sem
gerði mýsnar ónæmar fyrir
blóðkrabbanum. ^
4. Sjálfboðaliðarnir fengu |
engin slæm eftirköst, og bend- I
ir það til þess, að þeir hafi i
myndað mótefni gegn blóð- (
krabbanum líkt og gegn
venjulegum vírussjúkdómum.
Þetta er eitt af vopnunum,
sem vísindamenn beita gegn
óvininum í sameiginlegum á-
tökum þeirra að vinna bug á
honum. Hvenær það verður,
vita þeir ekki. Að það verði
að lokum, er þó þeirra full-
vissa.
Á MYNDINNI má sjá áhafnar
meðlimi kjarnorkuflugvéla-
móðurskipsins „Enterprise“
mynda fána Bandaríkjanna og
ártölin 1776 og 1963. á
hátíðardag Bandaríkjanna. 4.
júlí sl. Það tók 1144 menn
mynda fánann, oig 208 til ti
anna. Að auki má sjá 55 fiug
vélar.