Morgunblaðið - 22.10.1963, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 22. okt. 1963
Þættir um Ölafíu Jóhannsdóttur
HUNDRAÐ ár eru liðln
frá fæðingu Ólafíu Jó-
hannsdóttur, en hún var
fædd 22. okt. 1863. Vin-
kona hennar mikil, Elísa-
bet Friðriksdóttir, handa-
vinnukennari frá Akur-
eyri, gekk í Kvinnelig
industriskole í Kristjaníu
\1912—1914. Mestan hluta
þess tíma var hún til heim-
ilis hjá Ólafíu. Þekkja hana
fáir af núlifandi íslend-
inguin betur en hún.
Þá sá ég Ólalía lyrst
ÞAÐ var á fögrum haustdegi
í októbermánuði 1912, að ég
var farþegi með járnbrautar-
lest á leið frá Bergen til
Kristjaníu. Ólafía Jdhanns-
dóttir hafði verið beðin að
taka á móti mér, er þangað
kæmi.
Útsýni var svo dásamlegt á
leiðinni yfir fjöll og vötn og
skóga, með óteljandi litbrigð-
um haustsins, að ég gleymdi
mér alveg. En er lestin nálg-
aðist Kristjaníu fór ég að ótt-
ast, að Ólafía kynni að hafa
gleymt íslenzku sveitastúlk-
unni, sem nú var að leggja út
í heiminn í fyrsta skipti.
Ótti minn reyndist ástæðu-
laus. Lestin hafði naumast
numið staðar, þegar ég heyrði
tvær konur tala saman á ís-
lenzku fyrir utan glugga far-
þegaklefans, sem ég sat í.
Þar var Ólafía komin og í
fylgd með henni var Védís frá
Litlu-Strönd. Varð ég fegn-
ari en frá verður sagt og hráð-
aði mér út.
Ólafía var kona minni en í
meðallagi að stærð, þéttvax-
in, ennið bjart og mikið hár.
Hún fléttaði það í tvær flétt-
ur og brá endum undir ís-
lenzku skotthúfuna, sem hún
ávallt bar. Hún var föl yfir-
litum og lítið eitt freknótt.
Blítt bros lék um andlit henn-
ar. Augun voru djúp og blá.
Þeim fær enginn gleymt, sem
einu sinni hefur litið í þau.
Klæðnaður hennar var
þannigi Yzt fata bar hún kápu
hneppta upp í háls og með
hettu, sem hún lét hanga aft-
ur á bak. Þegar vont var veð-
ur dró hún hettuna yfir höf-
uðið. f stað peysu var hún í
svörtum kirtli, mjög líkum
díakonissubúningi. Var hann
rykktur undir berustykki og
tekinn saman með belti um
mittið. Um hálsinn hafði hún
hvítan kraga, sem hún tók
saman með lítilli silfurnælu.
Þessi næla var eina skrautið
sem hún bar og átti. Eitt sinn
hafði hún átt dýra gripi og
falleg föt, eins og þá tíðkaðist
um heldri manna dætur. Enda
var hún vel að heiman búin
af fósturmóður sinni og
frænku, Þorbjörgu Sveinsdótt-
ur, ljósmóður, hinni stór-
brotnustu konu um alla hluti.
En Ólafía hafði losað sig við
alla skartgripi og fínan fatn-
að. Skautbúninginn gaf hún
til heimatrúboðs í Englandi.
Gullúrið sitt sendi hún til
Ameríku. Úrið var gjöf frá
enskum vini henar og nafn
hennar grafið á það.
Þannig hafði, hún látið af
hendi allt, sem hún taldi ekki
nauðsynlegt, eins og t. d. göm-
ul silfurbelti, skartgripi o. fl.
„Ég klæðist aldrei framar við-
hafnarbúningi eða neins kon-
ar skarti“, sagði hún við vini
sína, létu þeir í ljósi undrun
sína yfir að hún hefði látið
allt þetta af hendi. „Það hefði
orðið meira bil á milli þeirra,
sem alls lausir eru og mín,
hefði ég gengið skarti hlaðin,“
ins var fyrir borðstofa heim-
ilisins, síðan kom. setustofa,
en við hliðina á henni var
stórt eldhús og búr. Stigi var
í forstofunni upp á loft. Þar
var stofa Ólafíu að vestan,
gott kvistherbergi. Inn af
stofunni hennar var geymslu-
loft og herbergið mitt.
Á austurloftinu voru þrjú
svefnherbergi, bað og klæða-
skápur. Eitt herbergjanna var
ætlað hjálparstúlku, ef með
þurfti, hin var fyrir farand-
gesti, sem ég kalla svo.
Gestir þessir voru stúlkur
sem komu og fóru. Stundum
kom það í ljós, að þær þurftu
að fara í sjúkrahús. 'Öðrum
var útvegað eitthvert starf að
vinna, enn aðrar voru um
kyrrt 2—3 vikur. Það voru
þær, sem voru verst farnar,
niðurbrotnar á líkama og sál
þegar þær komu, þurftu hvíld
og góða aðbúð, sem þær og
nutu í ríkum mæli.
Sumar þessara stúlkna
höfðu það til með að skrökva
sig burt, stundum undir því
yfirskini að þær færu á bæna-
samkomu, þrátt fyrir að guð-
ræknisstundir voru venjulega
tvisvar á dag á heimilinu. Fór
svo oft, að þær komu ekki
heim aftur, en hurfu í sama
svað og þær höfðu komið úr.
Á heimili Ólalíu
sagði hún.
Þegar komið var úr forstof-
unni inn í austurenda húss-
Veturinn sem ég dvaldi hjá
Ólafíu, var hún að skrifa
bókina „Aumastar allra". Það
var mikið andlegt og líkam-
legt átak fyrir hana, jafn
þreytt og heilsulítil og hún þá
var.
Henni farast svo orð í for-
mála bókarinnar: „Oft og
mörgum sinnum hefi ég sagt
við sjálfa mig: Ef hér verður
nokkru bjargað, verður þjóð-
in öll að vakna til baráttu.
Kærleikans brennandi, ótta-
lausu allsherjar baráttu, til
að bjarga börnum sínum,
börnum Noregs. Og þúsund-
um og aftur þúsundum frá
sekt og skömm og þjáningum
og neyð framtíðarinnar. Og
næði maður inn að hjarta
fólksins, svo að það gæti skil-
ið hve mikið er í húfi, mundu
allir taka höndum saman,
hver einasti maður og kona.“
Það var einmitt þetta, sem
henni tókst með bókinni
„Aumastar allra“, — að ná
inn að hjarta fólksins. Þegar
bókin kom út vakti hún ó-
hemjuathygli um öll Norður-
lönd. Peningar streymdu
hvaðanæfa að til heimilisins í
Langgaten.
Þá peninga lagði Ólafía fyr-
ir til að kaupa fyrir þá stærra
heimili, þar eð heimilið í
Langgaten var að verða alltof
lítið.
Ólafía móðguð
Við vorum að ganga yfir
Vaterland í Kritjaníu, þegar
við heyrðum kallað á eftir
okkur drafandi röddu: „Heyr-
ið þið, heyrið þið! Heyrðu
þarna kerling!" — Þá var far-
íð óvirðingarorðum um höf-
Mynd þessi, sem Ólafía Jóns-
dóttir, hjúkrunarkona, sendi
biaðinu, er af ísiendingaboði
á heimili ólafíu Jóhannsdótt-
ur á fellveldisdaginn 1. des.
1918. Því miður er ekki kunn-
ugt um nöfn allra, sem á
myndinni eru.
Fremsta röð: Frú Inga
Björnson, bróðurdóttir Björn-
stjerne Björnson. Inga, sauma
kona, ættuð af Álftanesi,
Gullbringusýsiu. Ólafía Jóns-
dóttir, hjúkrunarkona, frá Bú
stöðum. Ólafía Jóhannsdóttir.
Regina Nordman, rithöfund-
ur. Gunnlaugur Einarsson,
læknir. Kristín Ólafsdóttir
frá Sogni, Ölfusi, húsmóðir á
Lillehammer. Norsk frú.
Anna Guðmundsdóttir, fór síð
ar til Ameríku.
Miðröð: María, dóttir Bjarna
Ásgeirssonar, söðlasmiðs.
María, uppeldisdóttir Ólafíu,
síðar hjúkrunarkona. Tú-
bog, norsk kona Túbogs í öft-
ustu röð.
uðbúnað Ólafíu. „Þú hefur
tekið frá mér stelpuna! —
Komdu með stelpuna!“
Við greikkuðum sporið og
ég sá að léttur roði færðist
yfir kinnar Ólafíu. Skyndi-
lega nam hún staðar og sneri
sér í átt til mannsins, sem kall
að hafði.
Hún gekk rakleitt til hans,
lagði hendur á axlir hans og
horfðist í augu við hann.
Þetta var stór og skeggjað-
ur svoli, þrútinn af vín-
drykkju. Ég stóð dálítið til
hliðar og vildi ekki láta hann
halda að ég væri að hlusta,
en ég heyrði þó að þau voru
að tala um Olgu. Og þegar
Framihald á bls. 15
Aftasta röð: Inga, norsk
húsmóðir á hjúskrunarheim-
ili Ólafíu í Langgaten. Vend-
el stórkaupmaður, sonur
Vendels verzlunarstjóra á
Þingeyri. Ásgeir Bjarnason
frá Siglufirði. Margrét Jóna-
tansdóttir frá Engjadal við
ísafjörð. Túbogi (nafnafbök-
un á Þórarinn). Hanna,
norsk kona Bjarna Ásgeirs-
sonar. Björn, Benjaminsson,
trésmiður í Kristjaníu, ætt-
aður frá Ingveldarstöðum í
Hjaltadal. Norsk kona Ingi-
mundar Eyjólfssonar, ljós-
myndara. Ólafur Ólafsson,
kristniboði. Nikolaj Hansen,
hjúkrunarmaður úr Reykja-
vík. Bjarni Ásgeirsson, söðla-
smiður í Kristjaníu. Svein-
björn Jónsson, forstjóri Ofna-
smiðjunnar. Steinn Emilsson
úr Ólafsfirði. — Nöfn tveggja
ungra manna lengst til hægri
á myndinni vantar.