Morgunblaðið - 03.12.1963, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐID
Þriðjudagur 3. des. 1963
KULDASKOR
FYRIR
BÖRIM
Stærðir 21 — 29.
>f' > ««
TELPUSKÓR
>f;
DRENGJASKOR Laugavegi 116.
— Á frakka
Frh. af bls. 6
Ég flutti erindið eins og til stóð,
og þegar ég svo kom í gistihúsið,
tók ekkjan glaðlega á móti mér
r
„flrni Mognús-
son — hinn
mihli hondrita-
sofnori“
Á 300 ára ártíð Árna Magnússon
ar kom út hjá G.E.C. Gads for-
lagi í Kaupmannahöfn, bók um
Iíf hans og störf. Nefnist hún
„Ame Magnusson — Den store
handskriftsamler“.
í bókinni skrifa háskólakemn
ararnir Hans Bekker-Nielsen og
Dr. Ole Widding um Áma Magn
ússon, um líf hans, starf sem
prófessors í Kaupmannahöfn og
ferðalög hans á íslandi.
í þessi blaðahverfi vantar Morgunblaðiff nú þegar
unglinga, röska krakka eða eldra fóik til að bera
blaðið til kaupenda þess.
TÓMASARHAGA
KVISTHAGA
Gjörið svo vel að tala við afgreiðslu blaðsins eða
skrifstofu.

Sími 2 2 4 80
BÚKSALAR -
RITFANGASALARM
Við höfum tekið að okkur einkaumboð á ís-
landi fyrir hinar víðkunnu og viðurkenndu
vestur þýzku LINZ ritfangaverksmiðjur. —
LINZ verksmiðjurnar eru þekktar fyrir mjög
VANDAÐA FRAMLEIÐSLU, NÝJUNGAR í
TÆKNI OG NÝSTÁRLEGT ÚTLIT!
Við höfum nú fengið okkar fyrstu sendingu af LINZ ritföngum.
Nefna má: LINZ-Attaché-HERRAPENNANN, glæsilegan kúlu-
penna, sem er sérstaklega framleiddur fyrir karlmenn; tvær teg-
undir af SÉR-FRAMLEIDDUM SKÓLASJÁLFBLEKUNGUM,
LINZ-INFERIOR og LINZ-SUPERIOR; LINZ-TELU-SÍMA-
PENNINN; LINZ-DÖMUKÚLUP ENNINN o. s. frv.
Við óskum eftir útsölumönnum um allt lancL
Enginn, sem verzlar með ritföng veitir full-
komna þjónustu án þess að hafa LINZ ritföng
á boðstólum!
Ó\ .
-— ÓII A. Bieltvedt 3r. & Co.
Höfðatúni 2 Sími 1-91-50 Pósthóif 759 Reykjavík
og þakkaði mér skemmtunina. Ég
flutti öll mín erindi á nýnorsku,
jafnt í borgum sem sveitum, og
nú spurði ég gömlu konuna,
hvort hún hefði skilið mig sæmi-
lega vel. Hún kvað já við og
sagði síðan:
„Eg vart svært glad, nar eg
höyrde, at du ekkje snakka ny-
norsk. Eg skynar ekkje eit ord
av det málet.“
Hún -talaði nýnorsku — og ég
sömuleiðis, og hún hafði ekki hug
mynd um það! En henni var
vorkunn. Hún hafði litla upp-
fræðslu hlotið, og um hana hafði
verið villt í baráttunni milli rík-
ismáls og nýnorsku. En Olafur
Jónsson hefur ekki þá afsökun,
og þess vegna leyfi mér að segja,
að með ummælum sínum hafi
hann bætt fíflhúfunni við búnað
sinn — og lætur ærið hátt í bjöll-
unum! Hann talar um nýnorska
mállýzku, en hún er engin til.
Hins vegar er það svo, að allir
rithöfundar, sem nýnorsku skrifa,
viða að sér snjöllum orðum úr
mállýzkum, og margir nota sem
kjarna ritmáls síns mállýzku
sinna átthaga, þótt ritmál þeirra
hlíti annars flestum þeim lög-
um, sem nýnorsku hafa verið
sett í samræmi við athugun á,
hvað mállýzkunum er flestum
sameiginlegt. En um fvar Org-
land er það að segja, að ritmál
hans er ekki háð neinni ein-
stakri mállýzku.
Greinarhöfundur talar oftar en
einu sinni um venjulega lesendur.
Ég hygg, að fæstum muni ljóst,
hvar hann dregur markalínuna
milli venjulegs og óvenjulegs les-
anda, enda býst ég við það kynni
að vefjast fyrir honum að gera
grein fyrir því. En hvort sem
hann með tilliti til Norðmanna á
við alla, sem hafa nokkurn veg-
inn meðalgreind og iðka meira
eða minna lestur bóka, eða miðar
eingöngu við ljóðelska menn, sem
notið hafa meira en lögskyldrar
skólagöngu, verður niðurstaðan
sú sama: Allt þetta fólk skilur
nýnorsku og þar með Ijóðmál
ívars Orgland. Síðan ég ferðað-
ist mest um Noreg og flutti þar
fyrirlestra í hátt á fjórða hundr-
að byggðahverfum í sjö fylkj-
um, hefur bilið milli nýnorsku
og ríkismáls stytzt mjög mikið,
jafnt með tilliti til orðavals, mál-
forma og stafsetningar, en ný-
norsku mína skildu allir — eins
í borg og sveit. En á öllu mínu
flakki hitti ég ekki einu sinni
fimm menn, sem lásu íslenzku
sér að gagni — og sízt ljóð.
Það er og staðreynd, að þeir
menn í Noregi, Svíþjóð og Dan-
mörku, sem hafa góða greind, eru
bókhneigðir og gæddir áhuga á
að kynna sér bókmenntir frænda
og nágranna, geta með tiltölu-
lega lítilli fyrirhöfn orðið á grund
velli móðurmáls síns læsir á hin
þrjú málin, sem töluð eru og rit-
uð í þessum löndum, en hins veg-
ar er íslenzka jafnvel þeim Sví-
um, Norðmönnum og Dönum
mjög erfið, sem hafa áhuga á ís-
lenzkri menningu og hafa lesið
eitthvað af fornum bókmenntum
íslendinga í menntaskóla.
Flestum öðrum en greinarhöf-
undinum mun finnast það næsta
eðlilegt, að norskur bókaútgef-
andi, sem gefur út slíka bók sem
Nordisk poetisk Srbok, leiti til
landa síns ívars Orglands um
val og þýðingu á íslenzku ljóð-
unum, þar eð í þýðingu hans hafa
komið út — ekki eitt eða tvö
kver með ljóðahrafli eftir nokk-
ur íslenzku skáld, heldur stærð-
ar Ijóðabók eftir hvert þessara
merkisskálda: Davíð Stefánsson,
Stefán frá Hvítadal, Tómas Guð-
mundsson og Stein Steinarr — og
framan við hverja þessara bóka
eru langar og rækilegar ritgerð-
ir eftir Orgland um skáldin og
hlut þeirra í íslenzkriOkókmennta
þróun. Enn síður gæti þetta virzt
undarlegt, þar eð þýðingarnar
hafa hlotið mikið lof jafnvand-
látra ritdómara og ríkismáls-
skáldanna Paals Brekke og Eg-
ils Rasmussen, — hvað sem ís-
lenzkum bókmenntamönnum
kynni að hafa þótt glatazt í þýð-
ingunni af töfrum ljóðanna, —
og Orgland hefur auk þess síð-
ustu árin hlotið viðurkenningu I
Noregi fyrir frumort Ijóð sín. Það
mun alls ekki hafa hvarflað að
útgefandanum, að hann gæti
„látið“ Orgland þýða kvæðin á
annað mál en honum er tamast
og hann hefur mest vald á. Út-
gefandanum mun og að vonum
hafa þótt vel séð fyrir hlut ís-
lenzkra skálda, þá er hann hafði
fengið Orgland sem þýðanda, því
að honum hefur ekki virzt það
skipta neinu máli, hvort Ijóðin
væru þýdd á ríkismáli eða ný-
norsku — hefur auðvitað ekki
fundizt íslenzku skáldunum vand
ara um en þeim norsku, sem
yrkja á sömu tungu og Ivar Aa-
sen, Ásmund Vinje, Arne Gar-
borg, Per Sivle, Olav Aukrust,
Olav Nygard og Tor Jonsson, svo
að aðeins séu nefndir nokkrir
látnir snillingar.
Loks virðist mér, að engan veg-
inn sé óeðlilegt, að ljóðin íslenzku
séu einmitt þýdd á mál þeirrar
fylkingar í Noregi, sem um hundr
að ára skeið hefur sótt fram
undir því merki þjóðlegrar reisn-
ar, sem skáldið og vísindamaður-
inn Ivar Aasen dró á stöng, þvl
innan þeirrar fylkingar hefur svo
að segja hver maður meira en
veizluáhuga á íslenzkum efnum.
Þess eru engin dæmi, fyrr eða
síðar, að maður hafi — og það
á fám árum — kynnt íslenzka
ljóðlist eins 'og Ivar Orgland hef-
ur gert með þýðingum sínum og
hinum greinargóðu formálum, og
það er engin tilviljun, að maður
sá er einn af liðsmönnunum í áð-
urnefndri fylkingu. Fróðlegt
væri að vita, hvort nokkurt ann-
að útgáfufyrirtæki, ekki aðeins á
Norðurlöndum, heldur um víða
veröld, fengizt til að gefa út slík
söfn þýddra íslenzkra Ijóða en
einmitt Fonna forlag, sem þessi
fylking stendur að. í hópi ljóða
þessara manna var einnig Hana
Hylen, sem þýddi margt íslenzkra
kvæða og fékk þau gefin út í bók
arformi. Sama er að segja um
ívar Eskelund, sem skrifaði bók
um Halldór Kiljan Laxness, hef-
ur skrifað ritgerðir um íslenzkar
bókmenntir og einstaka höfunda,
þýddi eina af skáldsögum Lax-
ness og hefur þýtt og fengið út-
gefnar margar íslenzkar barna-
og unglingabækur — fyrst og
fremst í þeim tilgangi að vekja
áhuga hjá uppvaxandi kynslóð á
íslandi og íslenzkum bókmennt-
um. Loks má minnast þess, að
í engri alfræðiorðabók hefur
öllu, sem íslenzkt er, verið helg-
að jafnmikið rúm og í Norsk al-
kunnebok, sem Fonna forlag gaf
út.
Það er alkunna, að fslendingar
verða yfirleitt mjög uppveðraðir,
þegar þeirra er að góðu getið er-
lendis, hvort sem lofuð eru and-
leg afrek þeirra eða einungis á-
skapað andlitsfall og líkamsvöxt-
ur! En það er síður en svo, að
hér hafi mjög verið rómaður sá
áhugi á íslenzku þjóðinni og
menningu hennar, sem ég hef nú
farið um nokkrum orðum. Það
hefur hins vegar ekki verið fá-
gætt, að ýmsir íslenzkir menn-
ingarsnobbar hafi beinlínis reynt
að óvirða þá alþýðlegu og þjóð-
legu mál- og menningarreisn
Norðmanna, sem hófst með Ivari
Aasen og hefur haft ómetanlegt
gildi fyrir andlegt líf norsku þjóð
arinnar síðustu hundrað árin,
auk þess sem hún hefur haft í
för með sér meiri og almennari
vinsemd og virðingu í garð okk-
ar íslendinga en dæmi eru til
annars staðar.
Það er svo raunar ekki nema
að vonum, að ungir og upprenn-
andi sölvar helgasynir haldi sig
vaxa af að veifa frakkalöfunurn
framan í þessa norsku vini okk-
ar og troða þeim um tær á sín-
um blankskóm.
En ráðamenn- Alþýðublaðsina
mættu vita, að skoðanabræður
þeirra í Noregi kunna að meta
starf hinna þjóðlegu málreisnar-
manna í þágu alþýðunnar og hafa
aftur og aftur sýnt það í verki
með vali menntamálaráðherra
sinna þá áratugi, sem verka-
mannaflokkurinn hefur farið með
stjórn.
Guðm. Gislason Hagalinu