Morgunblaðið - 04.02.1964, Qupperneq 6

0
MORCU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 4. febr. 1964
Um meðferð netafisks — Nýja skreiðarhjalla
með plastþaki veggi og gaflhlífar úr sama efni
Vindur leikur gegn um hjallinn, en vatn kemst
ekki á skreiðina — Þjóðin þolir ekki lengur
hin stórskaðlegu vinnubrögð aðalatvinnuvegarins
fluttur, niður9oðinn, eða á bvern
annan hátt, sem þeir verka þorsk
inn. ó. J. bætir við: „Persónu-
lega er ég sannfærður um að
sama sagan gæti gerst hér á
íslandi.“ Og dæmið, sem ég
nefndi hér að framan er óræk
sönnun bess“.
EFTIR blaðaskrifum að dæma
um hag útgerðarinnar, sem og
frystihúsa, sem sögð eru óstarf-
hæf vegna kostnaðar, er nú upp-
bótakerfið að halda innreið sína
á 'ný, samanber forsíðugrein
í Morguinblaðinu í dag 24. jan.
1964: „Söluskattur tii að létta
byrðar útflutningsfraraleiðslunn-
ar“. Þetta er næsta alvarleg —
og ég vil segja, sorgleg saga, þar
sem vitað er og viðurkennt að
hvergi er betri fisk að fá en
í hafinu umhverfis ísland.
Árið 1957 skrifaði ég fyrst um
þessi efni — og lagði áiherzlu á
að fara bæri innan í fiskinn jafn
óðum og fiskurinn er greiddur
úr netunum og ísa í stíum lestar
innar, (þegar búið væri að landa
mæfti taka ísinn sem jafngóður
væri, í land og þvo, og nota í
íiskinn í vinnslustöðvum), en
hirða að sjálfsögðu lifur og hrogn
og setja í tunnur, sem bundnar
væru á hagkvæmum stað á dekki.
Til þessa starfs væri sjálfsagt að
nota þá menn, sem annars vinna
þetta verk í fiskmóttökuhúsum.
Þetta er mjög mikilvægt fyrir
því að verja fiskinn skemmdum.
Ég fullyrti að þetta atriði er
mjög mikilvægt. Alloft er fiskur
inn 2ja nátta þegar gefur á sjó
til að draga netin og því 3ja
nátta, þegar til vinnslu kemur.
Aðgerðinni líkur oftast ekki á
einum degi, þó að mjög rösklega
sé unnið.
Er flökun netafiskjar arðbær-
asta verkun sem völ er á? Ég
svara hiklaust neitandi. En neta-
fiskur sem ekki er hæfur til flök
unar, getur orðið góð Ítalíu-
skreið, ef rétt er að farið.
Skýrsla yfir kostnað
við flökun þorsks
Eftir athugun af mjög hæfum
manni í einu stærsta fyrirtæki
landsins, sem hefur að aðalstarfi
að athuga hag allmargra frysti-
húsa, gaf mér skýrslu um nýt-
ingu á hausuðum þorski. Niður-
stöður þessarar skýrslu er, að
hausaður þorskur (innanífarinn)
gefur aðeins 50% flök. Úrgangur
við flökun, þ.e. beinagrind með
þunnildi, ásamt hreinsun flak-
anna, þ.e. morkur, roð og blóð,
nemur 50%.
Niðurstöður þessarar skýrslu
sanna svo greinilega það, sem ég
um árabil bef skrifað um, að
skreiðarverkun er langsamlega
arðbærust. Vinnulaun (þ.e. flök-
un) pr. smálest kr. 1033,00, um-
búðir fyrir sama magn í 7 lbs.
pakk kr. 281,50 eða samtals kr.
1314,50. Kostnaður við skreiðina
þ.e. að spyrða tvo fiska saman,
sem nú er gjört með hring úr
bindigarni, og snúa verður öðr-
um fiskinum nokkrum sinnum,
mætti spara með hagkvæmari að
ferð, þ.e. að gera spennu með
sterkum gorm, sem héldu tveim
fiskum saman. Eftir er að finna
hagkvæma aðferð til að hengja
skreiðina upp í 3ja hæða hjall,
eins og ég hefi hugsað hina nýju
þurrkhjalla. En ef ég hefði farið
til Þýzkalands eða annars tækni
lands til að láta gjöra nýja hjalla,
hefði ég leitað ráða tæknimanna
um þetta atriðL
Lýsing á hinum nýja
skreiðahjalli.
Stærð 18x12 m. með þrem
þurrkhæðum. Greinargóður mað-
ur taldi að slíkur hjallur mundi
taka allt að 40 smálestir. Núver-
andi skreiðarhjallar geta vart
borið það heiti, þar sem þeir að
gerð líkjast í engu fyrrverandi
skreiðarhjölum. Á þeim er ekk-
ert húslag, heldur eru þeir opið
svæði, þar sem fiskurinn hrekst
og verður dökkleitur, í bezta til-
felli ljósgrár, oft mikið til aðeins
svartifiskur.
(Ó.J.).
Vitnað í merka grein
Hugsanlega getur það sannað
álit mitt og reynslu að taka hér
á ný upp nokkur atriði úr grein
hr. fyrrverandi formanns skreið-
arframleiðenda óskars Jónsson-
ar, sem hann reit í Morgun-
blaðið 6. desember 1960. Ég held
að óhætt sé að fullyrða, að eng-
inn efast um sannleiksgildi orða
þessa mæta manns. Óskar getur
þess, að þetta ár (1960) hafi verið
vætusamt. „ítalíuvaran hefur
farið minnkandi ár frá ári og er
illt til þess að vita og var s.l.
ár um 124 lestir . . .. Ég skal t.d.
taka ein framleiðanda hér sunn
anlands, sem hafði 39 lestir 350
kg. af „Italíener". Hann fær bæði
í fob-söluverði og með uppbótum
(útgerðin stóð þá ekki á eigin
stoðum) ca. kr. Tvö hundruð og
tíu þúsund meira fyrir þessar
tæpar 40 lestir, heldur en ef
skreiðið hefði lent í Afríku-
skeirð".
Til viðbótar þessari sönnu sögu
vil ég bæta við, að ég tel — og
fullyrði — að enn þá hefur ekki
verið flutt út skreið með hinum
rétta roðlit. Ég verkaði skreið
í Vestmannaeyjum í smáum stíl.
Sú skreið var með upprunalegum
roðlit, enda kom aldrei vatns-
dropi á skreiðina. Ég vakti yfir
Páll Oddgeirsson
þessum litla skreiðarhjalla og
varði hann með sama efni og not-
aðar voru yfir fiskstakka, batt
yfir verjurnar og setti á þær
þunga staura að neðan. I»að eru
hin réttu vinnubrögð, sem gefa
góðan árangur við hvað sem unn
ið er.
„Óskar Jónsson segir enn frem
ur í fyrrnefndri grein, og ég end
urtek það hér, að á þessu þarf
að vera breyting. Ég var nýlega
að lesa í norsku blaði um nýtingu
og sölu norska aflans, ög var þar
rætt um þorskinn alveg sérstak-
lega. Þar er fullyrt, að enginn
verkunaraðferð skili meiri pen-
ingum heim fyrir þorskframleið-
endurna en það magn, sem íer
á Ítalíumarkaðinn, hvorki salt-
fiskur, freðfiskur, nýr fiskur út-
Mér er sönn ánægja að birta
þennan þátt úr hinni gagnmerku
grein óskars Jónssonar, enda er
hann einasti maðurinn á íslandi,
auk mín, sem hefur skrifað um
skreiðarverkun, og skilur nauð-
syn þessa mikilvæga þjóðmáls,
þótt hann hafi ekki minnzt á að
bæta verkun á skreiðinni né fara
að fordæmi fyrri kynslóða að
verka skreiðina í hjöllum, þar
sem vatnsdropi kemst ekki að
skreiðinni og skilar verðmeiri og
þyngri skreið.
Lýsing á nýrri gerð skreiðar-
hjalls.
Stærð hjallsins 18x12 m. með
þrem þurrkhæðum, þak úr plasti,
þannig að sól hefur áhrif á skreið
ina svipað og þaklaust væri. —
Sama efni í hliðar og göflum. En
hjallurinn verður þannig gerð-
ur, að vindur leikur undir
mæni, og fær skrciðin því vind-
straum að ofan, sem og frá hlið-
um og göflum. Eftir fróðs manns
athugun tekur slíkur skreiðar-
hjallur allt að 40 smálestir af
blautfiski. Úr hinum svokölluðu
hjöllum, sem enn þá eru illu
heilli notaðir, fæst ca. skreið 6%
af hráefnisþunga. Hæsta verð á
Italíuskreið er nú & 365 cif eða
kr. 43.800,00. En eftir því sem ég
hef nú fengið upplýst, fæst að-
eins 35 þús. kr. pr. smálest, sem
seld hefur verið á ftalíu á sið-
ustu og verstu tímum. É„ þykist
vita að fyrir skrtiíi verkaða í
fyrirhuguðum plasthjöllum feng-
ist að minnsta kosti S, 25 meira.
Því dreg ég mjög í efa að Ítalía
hafi fengið skreið verkaða úr full
gildum fiski, sem ekkert hefur
hrakizt. Fyrir rétt verkaða skreið
fengist £ 390,00 eða kr. 43.800,00.
Fyrir Nígeríuskreið hefur feng-
izt að sögn sama manns kr.
Eitthvað fyrir okkur?
f BREZKU dagblaði sá ég nú
um helgina, að brezka heil-
brigðismálaráðuneytið væri að
láta gera litkvikmynd um reyk-
ingar og krabbameinshættuna
— og væri sú myrd ætluð börn-
um á aldrinum 9—12 ára. Ráðu
neytið er líka að dreifa auglýs-
iragaspjöldum um allar Bret-
landseyjar, spjöldum, sem vara
við reykingahættunni á eftir-
minnilegan hátt. Verða þau
fest upp í skólum, sjúkrahúsum,
skrifstofum — og víða annars
staðar þar sem mikið er um
mannaferðir.
En væri ekki tilvalið fyrir ís
lenzk heilbrigðisvöld að tryggja
sér eintak af kvikmynd Bret-
anna? Mætti ekki setja í hana
íslenzk tal og sýna í skólum
landsins? Vafalaust verða siík
ar myndir gerðar í mörgum
löndum — og ættu ekki að vera
vandræði fyrir > kkur að fá
nokkrar góðar.
Fyrirmyndar göngu-
garpar
í sömu frétt sagði, að prófess-
or einn í læknisfræði við há-
skólann í Birmir.gham hafði á
læknaþingi rætt mrkið um of-
fituna og hreyfingarleysið, sem
þjáði fólk. Sagði hann, að ágætt
væri fyrir börn að ferðast milli
hæða stórhýsann- í lyftum, en
foreldrarnir ættu að ganga upp
og niður alla stiga.
Ég hef einmitt verið að velta
þessu mikið fyrir mér að und-
anförnu, af því að ég hef verið
ráð til að neyða sjálfan mig til
að reyna að finna upp eitthvert
ráð að hreyfa mig örlítið meira
en ég og mínir líkar gera. Það
segir sig sjálft, at enginn hefur
gott af að sitja inni allan dag-
inn, ganga nokkra metra út í oil
sinn eða strætisvagn — og sitja
síðan heima allt kvöldið við
lestur eða eitthvað annað.
Kvöld efir kvöld ákveður
maður að taka upp reglulegar
gönguferðir, en svo gefur eng-
inn sér tíma til • líks — neima
Gunnar Böðvarsson og Jónas
Haralz, sem fara gangandi úr
Kópavogi fyrir allar aldir — og
stika hressir og sprækir í gelj-
andanum með Hafnarfjarðar-
veginum á sama tíma og aðrir
líða hálfsofandi í strætisvagni
25.000,00 sennilega cif eins og
ævinlega er nóterað, og dregst
því nokkuð af andvirði skreiðar-
innar, því flutningsgjald er eðli
lega mikið svo langa leið (un»
skipun m.m.).
Þegar ég fyrst sá
skreiðarhjall.
Það var aldamótaárið seinni-
part maímánaðar, að faðir minn,
sr. Oddgeir Guðmundsson, þáver
andi sóknarprestuir Vestmánna-
eyja, þurfti að hafa tal af svo-
nefndum landsetum sínum : Land
eyjum, en afgjald nokkurra jarða
heyrði undir Ofanleitis-presta-
kall, og var hluti af launum
prestsins. Við lentum austarlega
í Landeyjum og fengum hesta
í sandinn. Brátt vorum við komn
ir heim áð bæjunum. Allir bæirn
ir voru með torfþaki nema lítið
smáhýsi, sem allt var úr timbri,
og ég spurði pabba livað menn-
irnir gerðu við bessi hús. „Þeir
þurrka þarna þorskinn, sem þeir
fá á færi, þegar loðnan gengur
upp að sandi. Þá er oft mikill
fiskur, þeir nefna þetta skreið",
Ég fór fljótt að skoða þessi , Jiús“,
úr plægðum borðum, rimlar á hlið
um og göflum. Ég lcit inn í hjall-
ana, alls staðar var þorskur, gul-
ur á lit, þótt farinn væri vel að
þorna.
Þetta eru fyrstu kynni mín af
rétt gjörðum skreiðarhjalli. En
þótt 63 ár séu nú liðin verður
maður að segja að meiri þekking
var þá á þessu sviði en nútíma
menn sýna í verki.
Alvarlegt viðhorf.
Ég mun ekki dvelja lengi við
þessa yfirskrift. Blöðin hafa
skýrt frá því viðhorfi, sem nú
blasir við. Uppbætur á aflann.
Stuðningur við togaraútgerðina,
Talað um 3% milljón á togara,
Iíraðfrystihúsin óstarfhæf án
hjálpar. Og ölum þessum kröfum
er ríkisstjórninni ætlað að full-
nægja eins og hún réð: yfir nýj-
um „gullfossi", sem gysi gulli eða
öðrum gjaldmiðli. Nei, það ev
fólkið, sem landið byggir, það
fær að greiða, útgerðarmenn, sjó
menn og allir, sem starfshæfir
eru.
Ámælisverð framkoma banka-
stjóra Framkvæmdabankans,
hr. Benjamins Eiríkssonar
Fyrir tveim árum kom ég að
máli við ofangreindan banka-
stjóra Benjamín Eiríksson. Ég
hafði með mér teikningu af hinni
Frh. á bls. 27
í bæinn — eða úrillir í upp-
hituðum einkabíl. Eg er visa
um að flestir vegfarendur öf-
unda þá yfir dugnaðinum. Og
tvímenningarni r gera sér sjálf-
sagt enga grein fyrir hve um-
talaðir þeir eru í Hafnarfjarð-
ar og Kópavogsvögnunum á
morgnana — og margur bíl-
stjórinn segir seniáleiga við sjálf
an sig um leið og hann ekur
fram úr göngugörpunum:
„Fjandans aumingi er maður að
skilja ekki bílinr eftir heima
— og ganga þennan spöl, fá sér
hreint loft í lungu.i".
Ég held. að hreyfingarleysið
sé vandamál, sem veldur mörg-
um áhyggjum. Ekki. hæfir út-
varpsleikfimin öllum. Fæstir
fullorðnir hafa tök á að stunda
æfingar i íþróttahúsum. Hins
vegar hljóta að vera til mörg
einföld æfingakerfi fyrir fólk i
heimahúsum — og býð ég öll-
um, sem vilja gefa góð ráð, rúm
fyrir nokkrar línur hér. Löng
bréf eru leiðinleg — en stutt
bréf yfirleitt skemmtileg.
ÞURRHLÖDUR
ERL ENDINGARBEZIAR
BRÆÐURNIR ORMSSON hf.
Vesturgötu 3.
Simi 11467.