Morgunblaðið - 08.04.1964, Blaðsíða 15

MiSvikudagur 8. apríl 1964
MORGUNBLAÐIB
15
Helge Ingstad skýrir mál sitt meff aðstoff landabréfs (lengst t.v. Hinir eru frá. vintri: John W.
Wylder, þinsmaður New York, John Hagen, formaffur „Sona Noregs“, Harry Borgersen, einn
aí stjórnarmönnum félagsins og O.G. Landsverk, formaður Leifs Eiríkssonarfélags Kaliforniu.
Skora á Bandaríkjaþing,
að vi&urkenna Leif heppna
Helge Ingstad og þingmenn af norrænu
bergi á fundi þingnefndar í Washington
—9. okt. sé „Dagur Leifs heppna“
haf. Smám saman héldu Norð
mennirnir lengra vestur á bóg
inn tiL Shetlandseyja, Orkn-
eyja, Færeyja og íslands, en
íslendingaráttu sérstakan þátt
í uppgötvun Grænlands og
Vínlands. Stórir leiðangrar
manna héldu til Grænlands
en eftir no'kkur ár litnaði sam
band þeirra við Noreg og af-
drif þeirra eru óviss. Öll spor
hafa afmáðst.
Frá Grænlandi eru aðeins
200 sjómílur til Norður-Ame-
ríku og óhjákvæmilegt var að
hinir norrænu íbúar Græn-
lands uppgötvuðu þessa nýju
heimsálfu. Sögulegar heimild-
ir okkar um þessa fundi eru
fyrst og fremst fjórar íslend-
ingasögur. Þar er atburðum
lýst nákvæmlega. M.a. segir
frá stærsta leiðangrinum vest
ur um haf, en í honum tóku
þátt 160 menn á þremur skip-
um, fæðingu fyrsta norræna
barnsins vestra, húsbygging-
um landnemanna o.fl.
EINS og skýrt var frá í blaff-
inu fyrir skömmu, bauff félag-
iff „Synir Noregs“ í Bandaríkj
unum norska fornleifafræff-
ingnum, Helge Ingstad, til
Washington. Affal tilgangur
boðsins var, að Ingstad sæti
fund undirnefndar fulltrúa-
deildar Bandaríkjaþings, sem
fjallar um tillögur þess efnis,
að þingið viðurkenni að Leif-
ur Eiríksson hafi fundiff Ame-
ríku meff því aff lögskipa 9.
október ár hvert „Dag Leifs
Eiríkssonar.“
Ingstad flutti fyrirlestur á
fundi þingnefndarinnar til
skýringar óskinni um lögskip-
affan dag Leifs Eirsikssonar.
Frásögn sú, sem hér fer á eftir
af fundinum og öðru viðkom-
andi „Degi Leifs Eiríkssonar",
byggist á fregnum blaðsins
„Nordisk Tidende“, sem gefiff
er út af Norffmönnum í Banda
ríkjunum.
Bandarí'kjamenn í heild
hafa þrisvar viðurkennt, að
Leifur Eiríksson, sé fyrsti mað
urinn, sem fann Ameríku.
• Fyrsta skiptið var 1925,
en þá samiþykkti þingið há-
tíðapening með mynd af vík-
ingaskipi og ártalinu 1000 á
bakhliðinni. Peningur þessi
var gefinn út af Norðmönnum
í tilefni þess að 100 ár voru
liðin frá því að Norðmenn
hófu landnám-í Bandaríkjun-
um í stórum stíl.
• Annað skiptið var 1930,
þegar þingið ákvað að gefa
Islendingum höggmynd af
Leifi Eiríkssyni í tilefni 1000
ára afmælis allþingsins. Á
myndinni stendur, að Leifur
hafi fundið Vínland.
• Þriðja skiptið var 1935, er
þáverandi forseti, Franklín
Delano Roosevelt, lagði til að
9. okt. það ár yrði „Dagur
Leifs Eiríkssonar“. Báðar
þingdeildir samþykktu tillög-
una.
Frá 1935 hafa ríkisstjórar
nokkurra ríkja haldið þeim
sið að lýsa 9. okt. ár hvert
„Dag Leifs Eiríkssonar“, en
ákvæði um þetta hefur ekki
verið í lögum.
Á síðari árum hafa margir
öldunga og fulltrúadeildar-
menn lagt fram ályktunartil-
lögur um að „Dagur Leifs Ei-
ríkssonar" verði lögleiddur og
þingið viðurkenni þar með, að
hann hafi fyrstur fundið Ame
ríku. Tillögunum hefur öllum
verið vísað til sérstakrar
nefndar þingsins. í>að var á
fundi hennar, sem Helge Ing-
stad ræddi landafundi Leifs
Eiríkssonar og fornleifafund
sinn í Lance aux Medows á
Nýfundnalandi, sem sannaði
vikingaferðir til Ameríku.
Fund þennan sátu auk Ing-
stad nokkrir bandarískir vís-
indamenn og fulltrúadeildar-
þingmenn, sem hlynntir eru
lögum um „Dag Leifs Eiríks-
sonar.“ Flestir eru þeir, eins
og þingmennirnir, sem flutt
hafa tillögur um málið, af
norrænu bergi brotnir.
í nefndinni, ,sem um málið
fjallar eiga sæti átta menn,
en umræddan fund sóttu að-
eins þrír. Hinir voru fjarver-
andi vegna anna í öðrum
nefndum. Formaður nefndar-
innar E.L. Forrester frá Ge-
orgíu, var meðal þeirra, sem
sátu fundinn.
★
í upphafi gerðu fulltrúar
„Sona Noregs" grein fyrir því,
að þeir krefðust þess ekki að
„Dagur Leifs Eiríkssonar" yrði
almennur hátíðisdagur og
kváðust á engan hátt vilja
kasta rýrð á afrek Kristófers
Kólumbusar, þótt sönnunar-
gögn, sem nú væru fyrir
hendi sýndu, að hann hefði
ekki fyrstur fundið Ameríku.
Meðal þeirra fyrstu, sem til
máls tóku á fundinum var
Joseph Krath, fulltrúadeildar
maður frá Minnesota. Hann
benti á fornleifafundi í heima
ríki sínu, sem sýndu að þar
hefðu víkihgar verið á ferð
og innflytjendur, sem siglt
hafi í kjölfar þeirra barizt
við vandamál frumbyggjanna
og sigrað. Krath skoraði á
nefndina að gangast fyrir því,
að 9. október yrði „Dagur
Leifs Eiríkssonar."
Hugh Carely, sem er full-
trúi Brooklyn, tók einnig til
máls. Kvað hann það minnsta
sem unnt væri að gera Leifi
Eiríkssyni til heiðurs væri að
helga honum 24 klukkustund-
ir á ári, því að hann og afrek
hans væru gott dæmi um hug-
myndaflug og dugnað víking-
anna. Ræðumaður nefndi
nokkra menn af norrænu
bergi, sem getið hafa sér
frægðar á vorum dögum t.d.
Lauritz Norstad, hershöfð-
ingja, Orville Freeman, land-
búnaðarráðherra Bandaríkj-
ánna og flugkappann Charles
Lindbergh.
Fleirri fulltrúadeildarmenn
tóku til máls og voru á einu
máli um, að helga bæri Leifi
Eiríkssyni 9. okt. ár hvert og
skoruðu á þingið að sam-
þykkja það.
John Kaare Hagen, formað-
ur „Sona Noregs,“ þakkaði
þingmönnum ræður þeirra og
Skoraði á nefndarmenn að
hraða álitsgerð sinni um tillög
una, samþykkt hennar í vil.
Að loknu máli Hagens bauð
Forrester, formaður nefndar-
innar, Helge Ingstad velkom-
inn. Síðan hóf fornleifafræð-
ingurinn ræðu sína. Ræddi
hann um ferðir víkinga vest-
ur um haf og sagði m.a.: „Það
leikur enginn vafi á því að
vikingar fóru vestur um haf.
Bandarískir sagnfræðingar
fjölluðu ekki um þessar ferð-
ir fyrr en 1892 og var það
Jóhn Fiske, sem reið á vaðið
Sænsku víkingarnir héldu í
austurveg, en þeir dönsku
vestur til Englands. Norskir
sjóræningjar heimsóttu einn-
ig England, Skotland og ír-
land, og auk þess Miðjarðar-
Ingstad gerði síðan grein
fyrir rannsóknum sínum í Ný
fundnalandi og niðurstöðum
þeirra. Hann sagðiirt að vísu
ekki halda því fram að Leifur
Eiríksson hefði búið í víkings
bústöðunum, sem hann fann
slíkt væri of mikil óskhyggja,
en hann gæti hafa komið þar
og staðreynd væri að þar
hefðu víkingar átt aðsetur.
Ingstad kvaðst að lokum
vilja skora á Bandaríkjalþing
að viðurkenna þá staðreynd,
að Leifur Eiriksson hefði
fundið Nýfundnaland og sam-
þykkja lögin um Leifs Eiríks
sonardaginn.
★
Einn fulltrúi nefndarinnar
bað um skýringu á því hvers
vegna 9. október skyldi vera
„Dagur Leifs Eiríkssonar".
Ingstad hefur látið í ljós þá
skoðun, að Leifur Eiríksson
hafi komið til Bandaríkjanna
að hausti og Hagen benti á,
að fyrstu innflytjendur nútím
ans frá Noregi hefðu komið
til Bandaríkjanna 9. okt. 1825.
Að fundi nefndarinnar lokn
um sagði Forrester fréttamönn
um, að heimsókn Helge Ing-
stads hefði verið mjög mikil-
væg. Hann kvaðst hins vegar
ekki geta skýrt frá því hve-
nær nefndin skilaði áliti.
Nokkrir mánuðir gætu liðið
þangað til. Benti Forrester á
að fyrir nefndinni lægju nú
200 önnur mál liks eðlis,
þ.e.a.s. tillögur um að vissir
dagar á árinu væru helgaðir
mönnum eða málefnum.
Austfirzk rödd um Hall-
grímskirkju og fleira
MÁNUDAGINN 17. febr. flutti
Pétur Benediktsson, bankastjóri
Landsbankans, þáttinn „Um dag-
inn og veginn". Eins og öllum er
kunnugt, er á hlýddu, fjallaði
hann um tvö málefni, sem nú
eru mjög umrædd — fjárglæfra-
Starfsemi og byggingu Hallgríms-
kirkju.
Til að ná einnig til þeirra, sem
misstu af útvarpserindinu, fær
hann inni hjá Morgunblaðinu
með erindi sitt og bætir þá við
myndum, annarri af Hallgríms-
kirkju en hinni af honum sjálf-
um.
Bankastjórinn fór að vonum
ellhörðum orðum um þá menn,
sem uppvísir hafa orðið að fjár-
málaóreiðu og hvatti menn til
að taka sér reku í hönd og moka
flór okkar viðskiptalífs, sem
hann telur vera orðinn allljótan
©g það er einmitt meiningin með
þessum línum, að hjálpa Pétri
að moka.
Bankastjórinn virðist vilja
ckera upp herör gegn allri fjár-
málaspllingu í landinu, en hætt
er við að bæði bankastjó.rar
Landsbankans og fleiri, sem hafa
með að gera útlán á fé almenn-
ings slyppu ekki alveg ósærðir
undan þeirri ör. Hverjir eru það,
sem opna svona vel leiðina fyrir
braskarana, t.d. þann veitinga-
mann og fyrrverandi lögreglu-
þjón, sem bankastjóranum varð
tíðrætt um? Þessi umtalaði mað-
ur er aðeins eitt dæmi af hundr-
uðum manna í okkar þjóðfélagi,
sem allt í einu spretta upp eins
og gorkúlur á haug og eru orðn-
ir, áður en nokkur veit af, stór-
keðju sjoppueigendur og annara
álíka þjóðþrifafyrirtækja, sem
engum tilgangi þjóna nema æra
og soga peninga af æskunni.
Hvaðan kemur bröskurunum fé
til þessara fyrirtækja?
En þið, góðir bankastjórar —
eigið þið engan þátt í þessu?
Þið hvetjið okkur landsmenn til
að sýna ráðdeild og sparsemi og
við trúum ykkkur fyrir því fé,
er við kunnum að eiga, en þið
eruð ekki þessa trausts verðir
þar sem þið eruð sannir að því
að afhenda það bröskurum til
meðferðar, eða gætið þess svo
illa, að braskaralýðurinn afgreið
ir sig sjálfur í bönkunum með
það fé, sem hann þarf á að halda
til sinnar starfsemi. Lánastofn-
anirnar afgreiða þessa brasakra
eins og fjandinn Húsavíkur-Jón.
Þær fá þeim fyrstu taðflöguna
og síðan ávaxta þeir hana sjálfir
á sinn smekklega hátt.
Mér finnst það stangast illa á,
að bankastjórinn vill betra þjóð-
félagsþegnana, en svo horfir
hann votum augum á eftir þeim
krónum, sem koma til með að
renna til byggingar, sem einmitt
á að verða til að flytja okkur
boðskap fagnaðarerindisins. —
Hvað skyldi vera líklegra til
manngöfgi, en einmitt sá boð-
skapur. Veit ekki bankastjórinn,
að ekkert er líklegra til að bæta
hugarfar ógæfumanna, en ein-
mitt sá boðskapur, sem við verð-
um aðnjótandi í húsum andans
og kærleikans — kirkjunum.
Það er merkilegt til þess að vita,
að fullorðnir og lífsreyndir menn
skuli vera svo ruglaðir í rím-
inu, að sjá ekki, að það er ein-
mitt það, sem okkur vantar í
dag — lifandi trú á það sem gott
er, en ekki peninga.
Hann sér ekkert við kirkjuna
annað en kostnaðinn og „skötu-
börð“ og vill ekkert til hennar
leggja, en sem betur fer eigum
við marga menn, sem vilja vinna
að því að þetta musteri íslenzku
þjóðkirkjunnar komist upp og
það sem fyrst.
Það þarf að moka flórinn, og
það verður ekki gert með að lána
fé til byggingarhalla yfir brask-
ara og í sjoppur þeirra. Það verð-
ur fyrst og fremst gert með því
að efla hið góða í manninum
sjálfum og að því verkefni mun
einmitt kirkjan vinna bezt með
þeim ágætu mönnum, sem hún
hefur á að skipa — og með sem
veglegustum guðshúsum.
Það moldviðri, sem nokkrum
efnishyggjumönnum hefur tekizt
að þyrla upp um byggingu Hall-
grímskirkju mun brátt hjá líða.
Eftir það kemur logn og — Hall-
grímskirkja.
Herbert Jónsson
Neskaupstað.
Samvinna kvenfélaga og
Krabbameinsfélagsins
AÐ undanförnu hefur skapazt
merk samvinna milli ýmissa
kvenfélaga landsins og Krabba-
meinsfél. viðvíkjandi fræðslu
um heilbrigðismál. Hefur sá
háttur verið hafð,ur á, að kven-
félögin hafa boðað konur til
fræðslufunda í samráði við við-
komandi héraðslækni, sem venju
lega flytur þá ávarp eða stutt
erindi um heilsuvernd og skýrir
efni fræðslukvikmynda, sem
Krabbameinsfélagið leggur til og
sýndar eru á fundunum. Ernnig
leggur það félag til fræðslurit
um viðkomandi efni og er þeim
úbhlutað ókeypis til fundarfólks.
í dag, kl. 10 e.h. býð-
ur kvenfélag Keflavíkur kon-
um þar til eins slíks
fræðslufundar í félagsheimilinu
að Tjarnarlundi. Þar mun héraðs
læknirinn, Kjartan Óiafsson,
mæta og Krabbameinsfélagið
leggur til fundarefnið að öðru
leyti.
Saigon, 3. apríl AP-NTB.
• STJÓRNIN í S-Víetnahm
hefur fariff þess á leit viff
stjórn Frakklands, aff hún geri
nánari grein fyrir stefnu sinni
I málum Asíu. Herma áreiff-
anlegar heimildir i Saigon, að
Nguyen Klian, forsætisráff-
herra, hafi í huga aff slíta
stjórn.niá'^samhandi 'úff Frakk
land.