Morgunblaðið - 19.04.1964, Blaðsíða 13

MCRCUNBLAÐIÐ
13
Sunnudagur 20. apríl 1964.
—rnn > mr i n i —m—m~~~‘M*~~~"*^*M”'***M*MM*M*~^*~~**~MMa*~*M**rM>“-“^**"*1
Borg bronskatla Salómons konungs
Merkur fomleifafundur
LANDIÐ Gíleað, sem Biblían
neínir, Iiggur á austurbakka
árinnar Jórdan. f þessu landi
er 46 metra hár haugur ílat-
ur að ofan, sem nefnist Tell
es-Saidiyeh, eða Hæð kvenna
Said-ættbálksins. f hlíðum
hans eru leirkeraleifar á við
og dreif og æít auga getur
greint merki um forna veggi.
Fornfræðingar hafa lengi
haft grun um að þessi staður
eigi sér merka sögu, en hafa
aðeins getað gizkað á hana,
unz hinn frægi fornleifafræð
jngur James B. Pritchard frá
háskólanum í Pennsylvama
byrjáði uppgröft fyrir tveim
ur mánuðum. Hnífur Pritc-
hard, komst svo fljótt í feitt,
að hann hefur tæplegá haft
tíma til að átta sig. Hann á-
lítur nú að á tímum Biblíunn
ar hafi Jórdandalurinn verið
auðugasti og ménningarríkasti
hluti Palestínu. Eizta borgin
við Tell es-Saidiyeh hefur ef
til vill verið orðin mörg þús-
und ára gömul, þegar Abra-
ham rak fyrst hjarðir sínar
inn í Kanaansland.
Dr. Pritchard réði til sín
130 verkamenn úr þorpunum
í kring og gróf síðan 30 holur
í norðvestur hluta haugsins.
Yfirborðslagið, sem orðið er
mjög illa farið af völdum höf
uðskepnanna er sennilega leif
ar síðustu borgarinnar, sem
stóð á þessum stað og virðist
hafa verið yfirgelin um það
bil 700 f. Kr. Undir yfirborð-
inu voru götur, húsastæði og
gólf eldri borgar, sem hafði
eyðilagzt í eldi. Alls staðar
var grá viðaraska, stundum
blönduð koluðum bitum og
leðju af föllnum þökum.
Eitt húsið hlýtur að hafa
verið fullt af eldfimu efni.
Eidurinn inni fyrir hafði orð-
ið svo heitur, að leirveggir
þess höfðu breytzt í rauð-
leita keramik. 72 kljásteinar,
sem lágu í einu horninu, voru
dr. Pritchard visbending um,
að þarna hefði verið ,um að
ræða frumstæða klæðaverk-
Dr. Pritchard með rýting.
smiðju fulla af eldfimum dúk
um. Þegar grafararnir skófu
burt moldina í kring, fundu
þeir regluleg stræti vel
skipulagðrar borgar með stóru
brauðgerðarhúsi. íbúðarhúsin
höfðu verið reist með veggj-
um úr óbrenndum múrstemi
og súlur í miðjunni höfðu hald
ið uppi þakbitum úr timbri,
Innan um rústirnar var mikið
um allskonar forn búsáhöld,
skálar, flöskur, suðupotta,
frumstæðar öryggisnælur,
smástyttur og ílát undan fegr
unarlyfjum.
Dr. Pritchard álítur að
þessi brennda borg sé senni
lega Zereda, sem Biblían get-
í Jdrdandal
ur um, vegna þess að þar lét
Salómon steypa hina miklu
bronskatla fyrir hofið i Jerú-
salem. (Og Húram gjörði katl
ana; eldspaðana og fórnarskál
árnar. Og lauk svo Húram
við að vinna að starfi því, er
hann leysti af hendi fyrir
Saiómon konung í musteri
Guðs: tvær súlur og tvær kúl
ur á súlnahöfðunum, og fjög
ur bundruð granateplin á
bæði netin, tvær raðir af gran
ateplum á hvort het, er hylja
áttu báðar kúlurnar á súlna-
höfðunum, enn fremur undir
stöðupallana tíu og kerin tíu
á undirstöðupöllunum, og
hafið og tólf nautin undir haf
inu, og katlana, eldspaðana,
soðkrókana og öll tilheyrandi
áhöld gjörði Húram-Abi fyrir
Salómon konung til musteris
DrottinS, úr skyggðum eiri.
Lét konungur steypa þau á
Jórdán-sléttlendinu í leirmót-
um, milli Súkkót og Zereda.
II. Kronikubók, 4, 11—17).
Fornfræðingurinn Nelson
Glueck hafði þegar fyrir tveim
áratugum ályktað af leirkera-
brotunum, sem fundizt höfðu
á yfirborði haugsins, að
Zereda hefði verið við Tell
es-Saidiyeh. En aðrir sérfræð
ingar töldu ólíklegt að þarna
hefði verið sfeypt brons.
Næstu koparnámur á þessum
tímum voru sunnan Dauða-
hafsins.
Dr. Pritchard hefur stutt mál
Gluecks með því að grafa
upp talsvert af bronsi, þar á
meðal stóran suðuketil, ásamt
krukku.og síu. Verið getur að
bronssteypuverkstæði hafi
risið þarna upp sökum þess að
eldiviður var nægur í fjöllun
um í kring. Hafi þessi borg í
rauninni verið Zereda er auð
velt að skýra bruna hennar.
Áletrun á stóra Ammonshof-
inu í Karnak í Egyptalandi seg
ir frá þvi, að Sheshonk I
Faraó hafi herjað í þessum
hluta Palestínu, nokkrum ár-
um eftir dauða Salómons.
Dr. Pritcþard álítur að
Zereda hafi verið borg Kan-
verja undir stjórn ísraels-
manna í Jerúsalem, en hann
er ennfremur sannfærður um
að þarna hafi verið borg löngu
áður en ísraelsmenn hernámu
landið, því þarna var gnægð
af vatni, en það er sjaldgæft
í Jórdandalnum. Lindir fund
ust sem ennþá renna við ræt-
ur haugsins og dr. Pritchard
vissi af reynslunni, hverju
hann átti að leita að næst.
Hann gróf upp 86 þrepa stein-
rið, sem lá niður hlíð haugs-
ins með veggjum á báðar hlið
ar og í miðjunni. Áður en
veðrunin eyðilagði efri hlut-
ann var þarna leynigangur til
að sækja vatn þegar setið var
um borgina.
Undir hinni auðugu borg
frá tímum Salómons (961—
922 f. Kr.) liggja margar eldri
borgir. Þegar dr. Pritchard
gróf dýpra í hauginn til
reynslu, gerði hann af tilvilj
un eina helztu uppgötvun sina
á staðnum. Grafhýsi, sem inni
hélt beinagrind göfugrar konu
sem ef til vill hefur verið
drottning í borginni. Ennþá
lá mikið haugfé með henni:
fimm hundruð perlur úr
karneól (hárautt afbrigði af
glerhöllum, öðru nafni drauga
steinar) og 75 úr gulli, silfur
prjónar, silfurkeðja, 4 fíla-
beinsöskjur, íílabeinsskeið
með útskornu mannshöfði og
margskonar hlutir úr brehnd
um leir og bronsi Hún hlýtur
að hafa dáið um það bil 1200
f. Kr., ekki löngu eftir að Jós
úa hertók fyrirheitna landið.
Þar eð sumar var i nánd i
Jórdandalnum fór dr. Pritc-
hard heim til Philadelphiu
til að skipuleggja uppgröftinn
á næsta misseri. Jórdandalur
inn er nefnilega 250 metrum
undir sjávarmáli og hitinn er
hræðilegri e-n nokkurs staðar
annars staðar á jörðunni.
Hann er viss um að haugur
Said-kvennanna er að öllu
leyti mannaverk, og hann lang
ar til að grafa til botns í hon-
um. Þegar hann er búinn að
grafa upp borg eftir borg,
kemur hann kannski niður á
þorp frá frumsteinöld, jafn-
gamalt og Jerikó hinum meg
in við Jórdan, sem nú er tal-
in elzta borg jarðarinnar.
Lind arstiginn.
Beinagrind drottningarinnar í gröf sinni.

MAX
Sjó- og
rcgnfatnoður
Traustur og endingargóður
Rafsoðinn soumur