Morgunblaðið - 28.05.1964, Page 8

8
MORGU N BLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. maí 1964
Eyjólfur Guðmundsson:
SEGJA MÁ að saga fiskiraektar
hér á Vesturlöndum, hefjist um
1750 með því að Þjóðverjanum
Jaoobi tekst að frjógva hrogn
ferskvatnsfiska. Eftir hans dag
barst vitneskjan um þetta út um
Þýzkaland og þaðan til nálaegra
landa svo sem Danmerkur.
f upphafi var eingöngu um að
ræða tilraunir með frjógvun
hroigna, sem síðan voru látin
klekjast út við sem náttúrlegust
skiiyrði. Smámsaman tóku menn
byggja klaklhús, sem gerðu það
að verkum að haegt var að fylgj-
ast með og hirða um hrogn og
klak. Þegar svo langt var komið,
varð næsta skrefið að ala fisk-
inn upp með það fyrir augum
' að nytja sem markaðsvöru, og
þar með urðu eldistjarnir byggð-
ar, ýmist sem náttúrleg vötn og
_Jjarnir, eða sem steyptar þrær og
þá oft innan húss. Freistandi
væri að minnast á nokkrar gerðir
aí eldistjörnum, en þar sem erf-
itt er að gera því full skil í stuttri
blaðagrein, verður ekki farig út
í það að sinni.
Á hinum síðustu árum hefur
þróun á sviði fiskeldismála ver-
ið mjög ör og einn liður í henni
er hið svokallaða sjóeldi. Rétt er
að taka það fram að þar er um
að ræða eldi í sjó eða sjóblöndu.
Er sjóblanda æskileg til að byrja
með, þannig að ungviðið fái að
venjast seltunni stig af stigi.
Hvorki hrogn né ung seiði þola
venjulega sjávarseltu og er álit-
ið að lax og regnbogasilungur
þurfi að hafa náð um 12-20 cm.
lengd til að þola slíkt seltumagn
(35%).
Höfuðkostir sjóeldis eru:
1. Örari vöxtur fisksins.
2. Minni fóðrunarkostnaður.
3. Minni sjúkdómar.
Skal hér vikið að fyrrnefndum
atriðum. Það, að vöxtur bæði
regnbogasilungs og laxins er
mun örari í sjó, en í ferskvatni,
— og eins það að svif og önnur
smááta, berst til hans sem nær-
ing.
í sjó er mun minna um ýmsa
þá sjúkdóma sem herja fersk-
vatnsfiska, beinlínis vegna þess
Eyjólfur Guðmundsson
að vírusar þeir, sem þeim valda,
þola ekki seltuna. Hinn illræmdi
siveppur (saprolegnia) er óþekkt
fyrirbæri á laxfiskum í sjó, en í
eldistjörnum með ferskvatni
gerir hann oft talsverðan skaða,
hið sama er að segja í mörgum
klakhúsunrí.
Sjóeldi er vel framkvæmanlegt
Fiskieldisstöð byggð við sjó.
^— Hemingway
Ýtt undir útgáfu
Malcolm Cowley, gagnrýn-
andi og gamall vinur Ernests,
las handritið að bókinni fyrir
ári og lagði fast að mér að
gefa hana út. Og því var það
að þegar ég gat komið frá mér
öðrum aðkallandi verkefnum,
er fyrir lágu, fór ég yfir bók-
ina, með sömu vægðarlausu
gagnrýninni og ef ég hefði ver
ið að lesa yfir upprunalegt
handrit Ernests eins og ég var
vön að gera heima á Kúbu.
Ég bætti inn í og felldi burt
kommur og greinarmerki, lag-
færði stafsetningu og felldi
niður endurtekningar á stöku
stað þar sem ég þóttist hand-
viss um að þær stöfuðu af
vangá en væru ekki settar af
ásettu ráði vegna hljóðfalls
eða skáldlegra tilþrifa.
Loks fór ég yfir handritið
í samráði við Henry Brague,
aðstoðarmann Ernests hjá
Scribner’s og við styttum enn
á stöku stað og breyttum röð
nokkurra kafla til þess að
halda réttri tímaröð. Hvorugt
okkar jók við einu orði.
Ótal sinnum höfðum við
Ernest gengið saman um göt-
ur þær í París er hann kvaðst
hafa gengið fyrir fjörutíu ár-
um. Mér fannst þetta hljóta að
vera allt saman rétt hjá hon-
um, en ég var samt hrædd
um að hann kynni kannski að
hafa bætt við einhverri nýrri
götu eða sagt aðra vera þar
sem hún alls ekki var. Minna
máli skipti þó hann hefði
gleymt einhverju.
Einn vinur minn sem stadd-
ur var í París gekk fyrir mig
allar þær götur sem um get-
ur í bókinni og staðfesti að
þar væri allt rétt með farið.
En ég lét mér ekki segjast og
flaug sjálf til Parísar og gerði
slíkt hið sama, fyrst ein og
síðar í fylgd með vini mínum,
Gordon Parks, ljósmyndara
og rithöfundi.
Ernest hafði stafað tvö
götunöfn skakkt. En það var
líka það eina. Á allt annað
hafði minni bans verið óskeik-
ult.
Eldistjarnir í nýtizku stöð.
á landi, en þá þarf að sjálf-
sögðu dæluúbbúnað sem, oft get-
ur verið dýr í rekstri, auk þess
sem hann verður að vera undir
stöðugu eftipliti. Mik’lu ódýrara
er sjóeldi innan vírnetsgirðinga
í sjónum sjálfum (svipað og tíðk-
ast sumstaðar í Danmörku) eða
eldi í fljótandi fiskikistum. Siík-
ar fiskakistur eru nú í notkun í
Noregi og er verið að gera til-
raunir með þær í niO'kkrum
fjörðum Vestanfjalls.
Stór og þýðingarmikill þáttur
er fóðuröflunin, þ. e. a. s. öflun
sem ódýrasts en um leið góðs
fóðurs. Sem fóður er mikið not-
aður ýmisskonar úrgangsfiskur,
sem fengizt hefur með góðu
verði. í mörgum tilfellum er þá
um að ræða smáfisk, sem að öðr
um kosti hefði verið fleygt. Verð
á siíkum fiski hefir í Noregi kom
izt niður í 10 aura norska pr. kg.
Nú á iiinum síðustu árum heif-
ur þróunin víða verið sú að
notkun tilbúins þurrfóðurs hefur
færzt mjög í aukana. Er hér oft
um að ræða fóðurmjöl með mis-
jafnlega grófri kornastærð, allt
eftir því hve stórum fisk er ætl-
að það. Verð á Ewos þurrfóðri,
sem notað er talsvert í Noregi,
pr. kg. — en líkur eru til að
á næstu misserum takist að
lækka framleiðslukostnað þess.
Þrátt fyrir það að þurrfóður sé
um 20 sinnum dýrara en venju-
legt blautt fóður, eru margir
þeirrar skoðunar að notkun þess
sé æskilegri og eru mörg rök
færð fyrir því, t. d. að:
1. Þurrfóður nýtist betur.
2. Vinnusparnaður.
3. Minni sjúkdómar, en þar
sem notað er vott fóður.
4. Sparnaður á stofnkostnaði.
Ástæðan fyrir því að þurr-
fóður nýtist betur er sú, að það
er mjög létt og sektkur seint,
þannig að það verður að miklu
leyti uppetið áður en það nær
að botnfalla. Vott fóður, t. d.
Skóloslif 1
Höfðokuupstað
BARNA og miðskóla Höfða-
kaupstaðar var slitið sunnudag-
inn 3. maí sl. Sóknarpresturinn,
séra Pétur Ingjaldsson flutti hug
vekju og bæn. Skólastjóri, Páll
Jónsson, ávarpaði nemendur og
gesti, Þakkaði starfið í skólanum
og árnaði nemendum, kennurum
og öðrum viðstöddum góðs geng-
is í framtíðinni.
í skólanum voru alls 150 nem-
endur. Við skóiann starfa fimm
fastir kennarar auk skólastjóra,
og einn stundakennari. 18 nem-
endur luku barnaprófi, 16 ung-
lingaprófi og 7 nemendur luku
miðskólaprófi, og enn eru nokkrir
nemendur, sem eru nú að þreyta
landspróf.
Hæstu einkunn við barnapróf
hlaut Bergur Jón Þórðarson, 9,43
sem er jafnframt hæsta einkunn
sem tekin hefur verið við skól-
ann. Hann hlaut verðlaun úr
skólasjóði.
Hæstu einkunn við unglinga-
próf hlaut Sólveig Georgsdóttir,
9,28. Lionsklúbbur Höfðakaup-
staðar veitti henni verðlaun, en
Framhald á bls 17.
hak'kaður fiskúrgangur, sekkur
hinsvegar mun örar og fer oft
furðu mikið til spillis.
Auk þess vex fiskur sem fóðr-
aður er á þurrfóðri örar, og það
þarf færri kíló af því til að
framleiða 1. kg. fisks, heldur en
við notkun votfóðurs.
Við notkun þurrfóðurs sparast
mikið vinnuafl, auk þess sem
hægt er þá að komast hjá að
nO'ta frystigeymslu, en slí'kt hús
krefst bæði stofnkostnaðar og
rekstrarfjár.
Fjárhagsafkoma fiskeldis-
stöðva, víða um heim, er og hef-
ur verið mjög mismunandi og
ráða þar aðstæður ýmsar svo
sem landfræðilegar staðhættir,
fjármagn, rekstiarfyrirkomulag,
markaðsmöguleikar, svo nokkuð
sé nefnt.
ÞESSA dagana er haldin hér í
Reykjavík sýning á trésmíða-
vélum frá útflutningsmiðstöð
fyrir slíkar vélar í Austur-Þýzka
landi.
Sýningin er á vegum WMW-
Export í Austur-Berlin, en það-
an hafa komið hingað slíkar vél
ar undanfarin ár.
Á sýningunni eru um 20 vélar
af ým6um gerðum. Er sýningin
Samkvæmt því sem yfirmaður
fiskiræktarmála í Noregi hefur
tjáð mér, hafa margar af eldis-
stöðvunum þar í landi barizt I
bökkum fjárhagslega. Þetta skeð-
ur á sama tíma og eldisstöðvar
víða annarsstaðar t. d. í Dan-
mörku og Þýzkalandi dafna við
fjánhagslega velmegun. Ástæð-
urnar fyrir þessu eru meðal ann
ars þær, að í Danmörku og Þýzka
landi hefir fiskeldi verið stund-
að í lengri tíma, og eins það að
þar er hægt að fá örari fisk-
vöxt (vegna lengri sumanveðr-
áttu), og svo síðast en ekki sízt,
eldisstöðvar í þessum löndum
'haifa aflað sér góðra markaða,
bæði fyrir frjóvguð hrogn og
fisk dauðan og lifandi.
Rétt er að geta þess að Danir
selja árlega talsvert af lifandi
regnbogasilungi til eldistöðva
í Noregi. Þeir flutningar fara
fram með tankbílum, en flutn-
ingur á hrognum mun aðallega
eiga sér stað með flugvélum.
Freistandi væri að taka til
umræðu þá möguleika, sem við
íslendingar höfum á sviði fisk-
eldis, en hér verður aðems að
sinni bent á eitt atriði. Árlega
mun mikið magn af ýmiss konar
smáfiski, bæði aif bátum o gtog-
urum, fara í súginn, þ e. a. s.
ýmist fleygt, eða selt úr landi
sem ódýr úrgangur. Mikill hluti
þess fisks er án efa fyrsta flokfcs
fóður fyrir eldisfisk — og mætti
bæði nota sem vott fóður eða
breyta í verðmeiri þurrfóður-
blöndur. Örugglega hafa mörg
fis'kiðjuver hérlendis góða að-
stöðu á þessu sviði, þar sem fyrir
hendi eru ódýrt hráefni, frysti-
geymslur og markaðssambönd.
í vélasal Húsasmiðjunnar við
Súðarvog. Fyrstu þrjá dagana
komu á fimmta hundrað fag-
menn að skoða hana.
Trésmíðavélasýningin er opin
daglega klukkan 5—10 e.h. laug
ardaga og sunnudaga kl. 2—7 og
lýkur henni næstkomandi sunnu
dagskvöld.
Heildverzlun Hauks Björns-
sonar hefir söluumboð fyrir vél
arnar hér á landi.
Sjóeldistjörn
mun nú vera um 2.20 n. kr.
Söluforstjóri WMW „Bredo“ við eina véla sinna, fræsara, ,
Sýning á trésmíðavélum