Morgunblaðið - 28.05.1964, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ
75nwntudagur 18. mai 1964
Ján Ogmundsson fyrrum
bóndi Vorsabœ - Mianing
Á Pálsmessu var til grafar
borinn að Kotstrcind í Ölfusi, Jón
Ögmundsson fyrrimi bóndi í
Vorsabæ.
Jón var fæddur að Öxnalæi í
ÖJíusi hinn 19. júlí 1874, o.g var
því kominn á 90. ár, er hann
Jézt hinn 15. janúar s.l.
ForeJdrar Jóns voru: Ögmund-
ur Ögmundsson frá Bíldsfelli í
Grafningi og Guðrún Ingimund-
ardóttir frá Króki, einnig í Grafn
ingi. Þau hjón voru ólík að svip
og eðli, höfðu bæði einkenni sinn
ar ættar: Ögmundur fijóthuga, en
Guðrún lundföst, svo sem títt
var í Ásgarðsætt. Mun Jón meira
hafa borið svip sinna föður-
írænda, en margir þættir skaps
hans voru úr móðurætt. Jón var
eiztur systkina sinna, sem voru
7 og hann þvi, ejns og títt var
þá, reynt krafíana til vinnu jafn
skjótt og þeir komu. Þegar Jón
komst á legg er vaknandi mennt-
unarþrá meðal þjóðarinnar. Vor-
hugur með nýfengnu frelsi. Skóli
stofnaður i Ölfusi þegar um 1880
þó að fræðslulög væru enn ekki
komin. Jón gekk í barnaskóla
íyrir fermingu 2 vetur. Náms-
greinar voru aðeins lestur, skrift,
reikningur og kristinfræði. Áhugi
ríkti við námið, því á þeim stutta
tíma, part úr tveim vetrum,
skyldi heyja sér þekkingu til
aefinnar. í það minnsta leggja
grunninn og byggja síðar ofan
á. Jón mun hafa náð góðum náms
árangri, því hann hafði góðar
námsgáfur, sérstaklega var hon-
um reikningur auðskilinn. Bók-
vísi og hverskonar fróðleikur
befur verið iðkaður á æskuheim
iJi Jóns, og systkini hans vel gef-
in. Sérstaklega var Þórður bróð-
ir hans afburða námsmaður, svo
að sóknarpresti fannst sérstök
ástæða til að hvetja hann til
náms. Hann andaðist úr lungna-
bólgu eftir tvo vetur á náms-
braut. Ögmundur bróðir hans var
vel sjálfmenntaður, stundaði
kennslu og verzlunarstörf. Hann
dó af slysíörum tæplega fertug-
ur.
Þ-egar Jón var 16 ára gamall
fór hann til sjóróðra í Herdísar-
vík, eins og margir ungir menn
þá, sem fengu þar sína fyrstu
sjómannsreynslu. Ýmislegt kunni
hann að segja frá vist sinni þar,
um vinnubrögð og aðbúð. Þátt-
ur úr islenzkri atvínnusögu, sem
einkenndi veiðistöð og lítið hef-
ur verið ritað um. Á þeim sjó
mannsárum Jóns fékk bóndinn í
Herdisarvík hann fyrir heimilis-
kennara, ef á milli var um sjó-
mannsstörfin, til að kenna heima
sætunum bókleg fræði. Sýnir það
best hvers álits hann naut, þegar
á unga aldri. Vorið 1897, 22 ára
gamall gengur hann að eiga Jeik
systur sína Sólveigu Nikulásdótt-
ur í Vorsabæ. Hún' var einbirni
og tóku þau fljótíega við búi þar.
Eignuðust 12 börn, og komust 11
tíl fullorðinsára. Eftir 50 ára bú-
skap í Vorsabæ tók sonur þeirra
við jörðinni, en Jón byggði sér
hús við nýbýii sona sinna og
nefndi Lágafell. Áttu þau hjón-
in þar sín síðustu ævisp>or. Þetta
er ramminn í ævisögu Jóns. Uppi
staða án ívafs. Vorsabær er í
þjóðbraut og margir komu og
þáðu gistingu og annan greiða,
áður en bílaöldin kom og á fyrstu
árum hennar. Hann er síðasti bær
áður en Jagt er á HellisheiðL
Margur mun hafa lagt á heiðina
hressari bæði andlega og líkam-
lega, eftir að hafa notið gistivin-
áttu þeirra hjóna Jóns og Sól-
veigar, og aðrir hraktir notið
þar aðhlynningar. Jafnan munu
þau hafa haft nægilegt að miðla,
þó að margir væru munnarnir,
því að með dugnaði og ráðdeild
fjöJskyldunnar var nægilegt til
að metta alla, sem þurftu hjálp-
ar.
átti hann sæti í hreppsnefnd og
gegndi oddvi'.astörfum. Því starfi
fylgdi þá sú kvöð, að á heimili
oddvita dvöjdu nefndarmenn
þegar þeir unnu sameiginleg
störf, og var það oft þung kvöð
á heimilunum. Jón tók ekki að
sér *lík störf, og var það oft þung
kvöð á heimiiunum. Jón tók ekki
að sér slík iturí lengur en ó-
hjákvæmilegt var, því að það
var sameiginlegur skiiningur
[ byggði sér húsið Lágafell, þar
j sem þau hjón;n áttu hlýtt og
gott heimili ásamt Guðrúnu dótt
ur sinni, sem átti sinn mikla þátt
í að gera þeim æfikvöldið nota-
legt. Hann „áíti kindur“ eins og
hann orðaði pað. Þær voru ekki
fé, sem fyrst og fremst áttu að
gefa arð, heldur einstaklingar
og vinir hans, sem hann um-
gekkst með gieði. Þá gafst og
tækifæri til þess að sinna þeim
hugðarefnum, sem önn æfinnar
bannaði. Lestur bóka. Ég út-
vegaði honum oít bækur til lestr
ar, og var vel kunnugt um hvað
hann mat mest. Helzt viidi hann
lesa ýmiskonar mannfræði og
lögfræði. Einu sinni ræddi hann
við mig þann mun á skoðunum
tveggja landyfirréttardómara.
Annar vildi dæma eftir Jaganna
bókstaf, en hinn vildi jafnan taka
tillit til mannsins og af hvaða
toga verknaðurinn var spunn-
inn. Því sjónarmiði fylgdi hann.
Sjónarmiði hins góða manns,
sem skilur- og íyrirgefur.
Ein af mínum kæru bernsku-
minningum er frá því, þegar Jón
kom að heimsækja aía og ömmu,
sem dvöldu á æskuheimili mínu.
Þau lifðu fram á þá tið, er ég
komst til vits og man ég þau
bæði. Þegar hié varð á önn dags
ins hjá Jóni, kom hann oft og
ræddi við þau og systur sína
(móður rthna). Mér er enn í
minni, þegar rökkrið færðist yíir
og ég hlustaði hugfanginn á um-
ræður fullorðna fólksins, ,sem
mér fannst skemmtilegar. Þegar
vit og þroski elföist lærðist mér
að skilja að þær voru skynsam-
legar. Þessi gamia minning ylj-
aði mér jafnan þegar ég ræddi
á seinni árum við Jón. Minni
hans var frábært og mörgu hafði
hann kynnst, svo að æfinlega fór
ég af fundi hans ríkari en ég
kom. Ríkari af þekkingu á lið-
inni tið og skilningi á lífinu og
lífsviðhorfum íyrr og nú.
Sú kenning er eftir spekingum
höfð, að þá skuii gæfuna meta
er æfin er öll. Jón frá Vorsabag
var mikill gælumaður. Dagsverk
ið var stórt og oft á tíðum erfitt.
Það er mikið dagsverk að skila
11 góðum þjóðfélagsþegnum til
næstu kynslóðar. Til þess naut
hann góðrar hjáipar. Styrk góðr-
ar eiginkonu, sem átti sinn stóra
hlut í helgidómi æfinnar, þar
sem heimilið var. Hann átti ekki
einungis sonu og dætur, heldur
og góð börn, sem réttu honum
hlýja hönd hvenær sem færi
gafst. Þau áttu sitt vé á æsku-
heimilinu, þó að fjarlægðin væri
um hálfan hnöttinn. Stærstur er
hlutur Guðrúnar, sem veitti hon
um beztu aðhlynninguna þegal
Elli sótti fast að. Mega njóta
þeirra krafta fram á síðustu
stund, að finna sig þátttakanda í
starfi og fylgjast með öllu og
auðga anda sinn. Þurfa ekki að
heyja langt og erfitt stríð hinnar
síðustu stundar. I^ini skugginn
var sá að missa eina dóttur á
blómaskeiði æfinnar.
En hann kunni að mæta því,
sem að höndum bar með ró og
æðruleysi hins stillta manns,
sem trúir því og treystir að guð
er góður hvort sem hann gefur
eða tekur. Sú guðstrú hefur bezt
hjálpað þjóð okkar gegnum ald-
irnar. Þá trú varðveitti Jón alla
æfi. Arfinn frá kynslóðunum.
Jón frændi. Ég átti svo margt
eftir að ræða við þig. Það var
svo handhægt að leita til þín
þegar ýmsan vanda bar að hönd-
um. Ég átti eítir að spyrja þig
um svo margt, sem hvergi er á
bækur skrifað og gjarna hefði
mátt geymast. Við því er ekkert
að segja. Sá stóri aðili, sem þar
á hlut að mali minnir okkur á
að gera það í dag, sem hægt er.
Á morgun er það orðið of seint.
Minningin jifir um manninn,
sem bæði hafði vilja og getu til
að leysa vanda samferðamann-
anna. Jafnan boðinn að rétta
hjálparhönd, an þess að alheimta
daglaun að kveldi. Ef til vill er
það, þegar rök öll eru rakin, sem
gefur mesta uppskeru hamingj-
unnar.
Þ. Ö. 3.
Þegpr kjósa þurfti mann til
-starfa fyrir samfélagið var Jón
f Vorsabae oft til nefndur. Þegar
á íyrstu búskapaiárum sinum
þeirra hjóna ó verðmætum lífs-
ins, að fyrst væru skyldurnar við
börnin og heimilið, svo kæmi
samfélagið, og einn maður annar
ekki nema takmörkuðu starfi.
Þegar eldri börnsn þroskuðust
gafst meira tóm til að sinna störf
um fyrir samfélagið, gegndi hann
þeim fiestum og er óþarft að
telja þau upp. Lengst mun hann
hafa gegnt störfum sáttanefndar-
manns, Iengi í ölfusi og síðar
í Hveragerði til dauðadags. Á
þeim vettvangi munu hans góðu
hæfileikar hafa notið sín bezt.
Víðsýnn skilningur á viðhorfum
deiluaðila. Skörp athugun á leið-
um til sátta og seigla mólfylgju-
mannsins að ieiða deiluaðilum
fyrir sjónir að deila leiðir sjald-
an til góðs, en sátt er beggja
hagur.
Jcn átti lengi sæti í sýslu-
nefnd fyrir Öifusinga, allt til
þess að Hvergerðishreppur er
stofnaður og heimili hans verð-
ur þar. Þegar forseti íslands
kemur í heimsókn í fyrsta sinn
haustið 1944, fói sýslunefnd Jóni
að halda móttökuræðuna. Þótti
honum farast það vel, því sú
gáfa var houura gefin í vöggu-
gjöf að kunna að flytja vel sitt
mál, vit og lífsreynslu sunn-
lenzka bóndans hefur forsetinn
kunnað að meta.
Margur kom til Jóns ef hann
þurfti á styrk eða góðum ráðum
að halda og flestir fengu góð er-
indislok. Ótaldar munu þær
svefnstundir, sem hann notaði á
fyrri árum meðan annirnar voru
mestar, til að leysa ýmis mál
fyrir sveitungana, semja skatt-
skýrslur og þvl., því allt slíkt
lá honum ljóst fyrir. Mörg og
margvísleg voru þau mál, sem
hann var beðinn að leysa. Oft-
ast leystust þau vel, því að Jón
var hverju máli trúr, sem hann
tók að sér og naut fyllsta trausts,
hvort sem erindi þurfti að sækja
til samherja eóa andstæðings í
stjórnmálum.
Stundum er það mælt, að þeir
sem afkastað hafa miklu dags-
verki hafi til þeu unnið að setj-
ast „í helgan stein". En víst
hefur það sína miklu ókosti. Sá
sem dregur sig ú( úr ölJu starfi,
en hefur þó starfskrafta, hon-
um finnst tíminn langur, og lít-
ur á sig sem aflóga grip, sem
bíður þess eins að verða úr
heimi kastað. Þessa staðreynd
skildi Jón mætavel. Hann settist
aldrei í helgan stein. Hann var
alitaf í tengslum við iífið og starf
ið. Aðeins slakaói á eftir því sem
EIIi heimtaði meira. Þegar hann
hætti búskap i Vorsabee og
Kristjana Heigadótfir
Isafirði - Minning
F. 27/8 1902 — D. 30/1 19S4.
KRI'STJANA var fædd að Skarði
í Ögurhreppi, dóttir hjónanna
Helga Einarssonar, Hálfdánar-
sonar frá Hvítanesi og Karitasar
Mariu Daðadóttur frá Borg í
Skötufirði. Á Skarði bjó Helgi
allan sinn bóskap, og þótti jafn-
an góður bóndi, og farnaðist vel,
enda maður sériega vel verki far-
inn með allra mestu snyrtimönn-
um í búskap og allri umgengni
við þau störf. Kona hans var
fríðleikskona, vel mennt og
hin myndarlegast húsmóðir, en
hún dó eftir fárra ára sambúð
þeirra hjóna. Þau eignuðust 2
dætur, Kristjönu, er hér verður
lítillega getið og Kristínu konu
Þórðar Ólafssonar, útgerðar-
manns og formanns í Ögurvík
um nokkurra ára bil, en nú starfs
maður við verksmiðjustörf í
Reykjavík um alllangt árabil.
Eru þau vel metin dugnaðar-
hjón og eiga nokkur uppkomin
börn, myndar- og manndómsfólk.
Eins og áður er getið ólst Krist-
jana sál. upp sín ungdómsár hjá
foreldrum sínum á Skarði. Eftir
andlát móður sinnar, stóð Svan-
hildur systir Helga fyrir búi hans
meðan hann bjó, með sama
snyrti- og myndarbrag, sem bróð
ir hennar.
Var jafnan ánægja að koma á
heimili þeirra, Helgi áhugasam-
ur og vel menntur, hafði hlotið
búfræðimenntun á skóla Torfa
í Ólafsdal og gerðist fljótt braut-
ryðjandi ásamt Vernharði bróður
sínum hreppstjóra á Hvítanesi,
um ýmsar nýjungar í búnaði er
þeir kynntust á þeim tíma í
Ólafsdal og fluttu með sér í sveit
sina. Var þar einkum garðrækt
stunduð af miklum myndarbrag
svo og önnur ræktunarstörf er
þá fóru að breiðast út. Var oft
viðbrugðið garðrækt þeirra
bræðra og allri umgengni og
hirðusemi í öllum búskaparhátt-
um. Þó skýra mætti frá ýmsu
istarfi þeirra sem til fyrirmyndar
var, verður ekki lengra út í það
farið. Vissr»Iega hafa heimilis-
hættir þeirra í föðurgarði haft
sin á-hrif til vaxandi þroska og
lærdóms, sem þeim að gagni
kom.
Dætur Helga og þeirra hjóna
voru fljótt settar til mennta er
pær höfðu aldur tii. Fór Krist-
jana sál. til náms í Kvennaskól-
ann í Rvík og útskrífaðist þaðan
með góðum vitnisburði og næstu
ár var hún við ýmisleg störf er
nutu menntun hennar og þroska
ffún stundaði á tímabili barna-
fræðslu hér í inndjúpinu, sem
þóttu hin hollustu fyrir börn
þau er hún kenndi og hafði um-
sjón með, og þekki ég til um
góðan árangur af þessum störf-
um, og þakklæti barna og for-
eldra þeirra sem hún hafði um-
sjá með, og töldu áhrif öll hin
hollustu af starfi hennar.
Hinn 14. okt. 1932, giftist Krist
jana sál. eftirlifandi eiginmanni
sínum, Óskari t>órarinssyni, skip
stjóra og útgerðarmanni frá Ögur
nesi ,og dvöldu þau fyrstu árin
nokkur í Ögurhreppi bæði á
Skarði og Ögurnesi, en fluttu
fljótlega til ísafjarðar og átti þar
heimili síðan. Óskar maður henn-
ar stundaði jafnan sjómennsku
hér i inndjúpinu og síðar á
ísafirði um mörg ár. Eignuðust
þau þar fallegt heimili, og fram
aðist vel. Ekki áttu þau hjón
börn saman en tóku til fósturs 2
börn á ungum aidri og ólu þau
I upp sem.sín börn. Þau eru Hauk-
I ur Helgason skipstjóri á ísafirði
og Ásgerður, er þau gerðu að
kjördóttur sinni og er símamær
á Isafirði. Bæði manndómsfólk
og vel mennt, er nutu hins mesta
ástrikis foreldra sinna. Kristjana
sál. var fríðleikskona vel á sig
komin á allan hátt, glaðvær og
skemmtileg i viðkynningu, gest-
risin og myndarleg húsmóðir, ög
bjó við mikla heimilisprýði og
snyrtimennsku á allan hátt.
Hún háði erfitt og langt dauða
stríð, en bar það með æðruleysi
og þolgæði. Leitað var allrar
þeirrar hjálpar sem hægt var að
ná til, til lækningar sjúkdóms
hennar sem náði þeim yfirtök-
um fljótlega, að læknar og vís-
indi þeirra réðu ekki við.
Eiginmaður hennar og börnin,
sem hún fóstraði svo myndar-
lega, þakka henni lífsstarfið.
Fjöldi vina hennar hér við Djúp
þakka henni sambúðina, og
biðja henni allrar blessunar á
landi lífenda er hún hefir nú
flutt til.
þær, sem hér fara á eftir,
Biessuð sé minning hennar.
Páll Pálsson.
Rætt imi mjólk-
ursamla"
Þúfum, N. ís., 13. maL
SÍÐAN fyrir’ sumarmál hefur
verið hér norðan stormur oftast
og heldur kalt í veðri. Nú síð-
ustu daga hefur heldur hlýnað
í veðri. Búið er víða að sieppa
fé að mestu, en ær eru venju-
Iega hafðar í haldi um sauð-
burð, en hann er ekki almennt
byrjaður ennþá. Gróður er held
ur lítill enn, en þó konainn dá-
lítill fyrir sauðfé.
Rætt er um stofnun mjólkur-
samlags meðal bænda og aðkall-
andi byggingu nýrrar mjólkur-
stöðvar á ísafirði, Mjólkurfram-
leiðslan vex árlega í héraðinu
og sú mjólkurstöð, sem er fyrir,
er orðjn of lítil. Fundur um þessi
mál verður væntanlega á Isa-
firði næstu daga. — PP.