Morgunblaðið - 10.07.1964, Blaðsíða 13

Föstudagur 10. júlí 1964
MORGU N BLAÐIÐ
13
Drykkjuskapur ungling-a
1 — Eru bjórdrykkjur ung-
i linga hættulegar? Eru þær
1 gróðrarstiía fyrir tilvonandi
1 ofdrykikjumenn?
! — Flestum unglingum er
í þar engin hætta búin. En við
l verðucn að hafa í huga, að um
! 10% allra drykkjusjúklinga
i verða áfen/ginu að bráð þegar
I við fyrsta staupið — það er
I að segja, þeir drekka úr hófi
I í fyrsta sinn sem þeir smakka
I það og æ síðan.
! Sá sem tilheyrir þessum
I 10% veit það ekki. Hann veit
I ekki að hann er tilvonandi
I drykkjusjúklingur, vegna
I þess að hegðun hans er í
I fyrstu ekki svo ýkja frábrugð-
! in hegðun hinna. Og hann
l heldur eflaust áfram að
I drekka bjórinn sinn, og getur
|l vel drukkið sterkari drykki
H um árabil áður en ljóst verður
i! að hann er orðinn drykkju-
'I sjúklingur. Sjúkdómurinn hef-
ur þá fengið að þróast í næði
! ailt of lengi. Og í því er fólg-
1 in mikil hætta.
! — Hversu lengi getur
! drykkjusýki dulizt? Er ekki
1 heldur auðvelt að sjá það á
I manni, hvort hahn er drykkju
•' sjúklingur eða ekki?
! — Það þarf meira en bara
! að horfa á menn til þess, það
I þarf gagngera rannsókn, heið-
1 arleik og nákvæmni í svörum
! og helzt aðstoð fjölskyldunnar
I líka. Mönnum er gjarnt að
! gefa loðin svör við spurning-
I um um drykkjuskap, að vilja
I ekki svara greiðlega og oft ber
1 svo mikið í milli hjóna um frá
í sögn af drykkjuskap annars
i þeirra að enginn skyldi ætla
í að uppistaðan væri hin sama.
1 -— Eru hugmyndir almenn-
J Ings um drykkjusjúklinga þá
' alrangar?
i — Flest fólk hugsar sér
i drykkj usj úkling í líki „Hafn-
1 arstrætisróna“ og gera sér
( þess ekki grein að „rónarnir“
eru ekki nema 3% aí drykikju
I sjúklingum þjóðfélagsins. Hin
I 97% er fólk, sem það sér á
! hverjum degi, það er fólkið á
l götunum, í samkomuhúsunum,
í það eru vinir og kunningjar
! þeirrá, sem ekki ski.lja þetta.
i Menn verða að gera sér ljóst
I að drykkjusýki fer otftast leynt
! í fyrstu og það er erfitt að
þekkja hana á byrjunarstigi.
Þessvagna er það hverjum
manni mikilvægt, að íhuga
drykkjusiði sína og aðgæta
vandlega, hvort hann sé farinn
að drekka úr hófi.
I
Og dauðinn bíður
— Hvað skeður ef drykkju-
ejúklingur kemst ekki undir
læknishendur?
— Sérhver drykkjusjúkling-
ur, sem engar ráðstafanir ger-
ir vegna sýkinnar, deyr atf
hennar völdum eða fylgikvilla
hennar. En það þarf ekki endi-
lega að vera „í strætinu".
Fjölskyldur þeirra sjá um þá
marga, en langflestir eru
komnir á sjúkrahús vegna
lifrarsjúkdóma og deyja atf
þeirra völdum löngu áður en
„strætið“ kæmi til greina.
— Leggst áfengið aðallega á
lifrina?
_— Afengið getur leikið öll
líffærin ilila, en litfrin er það
líffærið sem hreinsar eitur úr
líkamanum og hlýtur þess-
vegna að verða mest fyrir
barðinu á áfenginu. Lifrin er
eins og geysimikil efnarann-
sóknar- og hreinsunarstotfa og
ef áfengið hrjáir hana, á hún
fullt í fangi með að gegna hlut
verki sínu. Heilinn bíður einn-
ig tjón af áfenginu, eins og atf
öllum nautnalyfj um.
— Er drykkjusýki algengust
meðal fólks á miðjum aldri?
— Menn eru aldrei of gaml-
ir til að vera drykkjusjúkling
ar. Ég 'hetf sjáltfur meðhöndlað
drykkjusjúklinga hátt á ní-
ræðisaldri, elzt 86 ára. Þeigar
ég hóf störf á þessu sviði voru
flestir sjúklingarnir 45 til 55
ára. Fyrir svona 10 árum voru
flestir aftur á móti 35 til 45
ára. Og nú erum við að upp-
götva fjöldann allan á aldrin-
um 25-30 ára Þetta er vegna
dr. Marvin
þess, að nú fáum við fólk til
meðferðar miklu fyrr en áður
og einnig vegna þess, að menn
minnkast sín ekki eins fyrir
þennan sjúkdóm og áður var.
Nú koma menn af fúsum vilja
og biðja um rannsókn, atf því
að þeir eru sjálfir hræddir um
að drykkjusýkin sé að ná tök-
um á þeim.
— Er áfengisbölið í Banda-
ríkjunum meira nú en áður?
— Hlutfallstala drykkju-
sjúklinga er ekki hærri en áð-
ur. En drykkjumenn eru auð-
vitað þeim mun fleiri sem
fólkið er fleira og fólkstfjölgun
er mikil. Ég er þeirrar skoð-
unar, að etf við ekki kennum
börnum okkar að fara með á-
fengi og fyrst og fremst að
nota það aldrei sem einskonar
sálrænt hjálpargagn — muni
eitt atf hverjum fimmtán barna
okkar sem nú eru yngri en 18
ára, verða drykkjusjúklingar.
Talið er, að í Bandaríkjun-
um séu nú meira en 5 milljón
ir drykkjusjúklinga og lætur
þá nærri að áhritfanna gæti á
20 milljónir manna, drykkju-
sjúklingana sjálfra og fjöl-
skyldur þeirra. Hvað efnahags
vandamálin snertir, er rétt að
geta þess, að áfehgisbölið kost
ar Bandaríkin um 2 miUjarða
dala á ári. Fjarvera frá vinnu
vegna drykkj usk apar nemur
hundruðum milljóna dala.
Slysakostnaður af völdum á-
fengisneyzlu nemur 125 millj-
ónum daila. Og það er ekki
fjarri lagi heldur að geta þess
hér, að árið 1963 fórust meira
en 40.000 manns á þjóðvegum
3andarikjanna í umferðarslys-
um, sem áfengisneyzla átti
nær alltatf drjúgan hlut að. Til
aðstoðar við fjölskyldur
drykkjumanna eru veittar um
20 til 30 milljónir dala af al-
manna fé og einkastofnanir
eyða öðru eins í sama skyni.
— Er þetta til marks um, að
hvergi sé eins mikið um
drykkj usj úklinga í heiminum
og í Bandardyunum?
— Nei. Það er mismunandi,
hve drykkjusýki er almenn í
hinum ýmsu löndum. Engir
standa Frökkum á sporði í
þeim efnum, því_ þar eru 10%
allra fullorðinna drykkjusjúkl
ingar. En Bandaríkjunuim ber,
ásamt Suður-Atfríku, Chile og
Ástralíu, annað sætið og veg-
semd (?) sú er því fylgir að
eiga 6% allra fuHorðinna
þegna sinna á valdi áfengisins.
Næst eru Norðurlöndin, Eng-
land og Þýzkaland en hlutfalls
talan fer hrað-minnkandi úr
því.
— Hvers vegna skyldi vera
svona mikið um drykkjuskap
og drykkjusýki í Bandaríkjun
um?
— Ég held þar komi einkum
tvennt til. Annað er það, að
drykkjulæti manna eru yfir-
leitt óátalin og fólk tekur
drukknum mönnum eins og
sjálfsögðum hlut. Hitt er það,
hve fast ér nú lagt að mönn-
um að drekka. Boðið er upp á
áfengi hvenær sem er og hvar
sem er — jafnvel í vinnutíma,
við hádegisverði, á fundum og
ráðstefnum.
Tegundir drykkjumanna
Drykkjumenn eru auðvitað
alla vega, rétt eins Og venju-
legt fólk. En þeim má skipta
í nokkra heildarfllokka til
hægðarauka. Sú skipting, sem
mér er mest að skapi, er skipt
ing E.M. Jellineks, sem var
manna fróðastur um áfengis-
mál. Hann skipti drykkju-
mönnum í fimm fiokka og ein
kenndi þá með stötfum úr
gríska stafrófinu.
Þeir sem tilheyra fyrsta
flokknum — Alfa — drekka
sér til hughreystingar — til
að fá kjark til einhvers. Þetta
er sennilega vægasta stig
drykkjusýkinnar, unz liður að
því að líkami mannsins hefur
öðlast viðnámsþrótt gegn á-
fenginu svo hann þarf að
drekka meira en áður tii þess
að flá sömu áhritf — öðlast
kjark, — og þá er alvara á
ferðum.
Annar flokkurinn — Beta —
er nokkuð nýstárlegur. Þar
koma ekki til nein sálræn á-
hrif heldur liffræðileg ein sam
an. Það er alkunna, að áfengi
getur orsakað sjúkdóma, t.d.
magaveiki (gastritis - erting
á sliimhúð magans), ýmsar teg-
undir taugasjúkdóma (neuritis,
polyneuritis) o.fl. En það
getur líka deyft kvalirnar sem
þessum kvillum fylgja. Áfeng-
ið hetfur sömu áhritf á heilann
og eter, klóróform é®a önnur
deyfilyf og svefnlyf — það er
bara miklu seinvirkara.
Beta-drykkjumaðurinn drekk
ur áfengi til þess að eyða
sársauka atf völdum áfengis.
Og það má vel vera að hann
láti þar við sitja, drekki ekki
meira öðru sinni eða missi
stjórn á drykkjuháttum sínum.
Sama má segja um fyrri flokk
inn — Alfa — þessir tveir
flokkar eiga það sammerkt, að
þeir eru oft einungis vísbend-
ing um einhver líkamleg eða
sálræn vandamáil. En það er
alltatf hætta á að menn fari úr
þessum tveim flokkum beint
yfir í þann þriðja — gamma —
sem tekur til langflestra
drykkjusjúklinga í Bandaríkj-
unum.
Þeir sem tilheyra Gamma-
flokknum hafa til að bera öll
einkenni drykkjusýkinnar.
Þeir eru háðir átfenginu sál-
rænt, þeir drekka meira og
meira, oftar og oftar, fyrir æ
minni sakir, unz þeir hafa
ekki lengur neina stjórn á sér.
Líkaminn venst eiturlyfinu og
þarf æ stærri skammta af
því. Þá er þess ekki langt að
bíða, að líkaminn hreinlega
þurfi eitursins með til þess að
geta starfað. Þegar svo langt
er -komið, eru menn orðnir á-
fenginu eins háðir og deyfi-
lyfjaneytendur sínu eitri.. Ég
held, að lamgtflestir drykkju-
sjúklingar í Bandaríkjunum
til'heyri þessuim flokki, ein
90% þeirra.
Þá er það fjórði flokkurinn
Delta. Þar hagar nokkuð öðru
vísi til en í hinum flokkunum.
Sálfræðilegar ástæður eru eng
ar, en einstaklingarnir drekka
mikið áfengi um langan tima
og líkami þeirra verður smám
saman háður því. Þeir verða
ekki síður háðir því en
drykkj umenn Gamma-flokks-
ins, þó á annan hátt sé. Og ef
áfengið er tekið af þeim, fá
þeir öll einkenni nautnalyfja-
neytanda, sem eins stendur á
fyrir.
í vínræktarlöndum heims,
einkum í Chile og Frakklandi,
er vín oftast nær drukkið í
vatns stað. Þar drekkur fólk
vín alla aavi og þar er fjöldi
manna drykkjusjúklingar án
þess að þeir geri sér þess
nokkra grein. Það er ekki fyrr
en áfengið er allt í einu tek-
ið aif þeim fyrir einhverja til-
viljun — t.d. vegna sjúkrahúss
vistar — að upp kemst um
sýkina og geta þeir þá feng-
ið deliríum tremens alveg upp
úr þurru að því er þeim sjálf-
um virðist. Þessi flokkur
drykkjumanna veldur sjaldan
sér eða öðrum beinum vand-.
ræðum, eins og Gamma-flokk-
urinn; en þeir eru drykkju-
sjúklingar engu að síður. Þeir
geta ekki hætt að drekka.
Fimrnti flokkur drykkju-
manna, epsilon, er sá sem al-
gengastur er á Norðurlöndum
og í mörgum spænskumælandi
löndum. Það eru drykkjumenn
irnir sem „taka túra“ eða
>,leggjast í“ drykkjuskap með
vissu millibili, en drekka ekki
þess á milli. í Suður-Ameríku
eru þeir oft kaUaðir „fiesta-
drykkjumenn. „Drykkju-túraF'
þessara manna geta staðið allt
frá þrem dögum og upp í viku
eða jafnvel ennþá lengur. Þeir
eru jafnmiklir drykkjumenn
og þeir sem fylla hina flokk-
ana fjóra, þó þeir smakki ekki
áfengi milli „túra“. Þeir hatfa
enga stjórn á drykkjunni þeg-
ar þeir eru byrjaðir og hætta
ekki fyrr en þeir eru útúr-
drukknir eða einhver tekur af
þeim ráðin.
Og kvenfólkið líka ...
— Er drykkjusýki algengari
meðal karla en kvenna?
— Það held ég ekki. Þess ber
að gæta, að flestar töluskýrslur
sem okkur berast eru frá sjúkra
húsum og þar gætir kvenna
mun minna, en allir læknar sem
fást við drykkjusjúklinga eru á
einu máli um að konur séu ekki
síður fjölmennar í hópi drykkju
sjúklinga en karlar. Þegar ég
lýsti því fyrst yfir árið 1952 að
konur og karlar væru drykkju-
sjúklingar að jöfnu, ætlaði allt
af göflunum að ganga og ég
sætti miklum ákúrum fyrir
skort á riddaramennsku. En
tíminn hefur leitt í ljós að
drykkjusjúkar konur eru sízt
færri en karlar. Hingað til hafa
þær bara miklu síður gefið sig
fram. Þjóðfélagið hefur haft
skömm á þeim, miklu meiri en
á drykkjusjökum mönnum og
þær hafa goldið þess.
Hvar og hvers vegna?
— Yfirleitt virðist vera mejra
drukkið í borgum en uppi til
sveita, en þó er þetta misjafnt
í hinum ýmsu löndum. Mikið er
líka undir menningunni komið
og viðhorfi manna til drykkju-
skapar. Þar sem drykkjumenn
eru óáreittir er mikið um
drykkjuskap og drykkjusjúkl-
inga. Það skiptir ekki máli hver
fjárráðin eru, sá sém vill kom-
ast yfir áfengi kemst yfir áfengi
— með einhverjum ráðum. —
Drykkjusjúklingar fyrirfinnast
í öllum stéttum þjóðfélagsins.
— Af hverju haldið þér að
starfi aukinn áhugi manna á
vandamálum ofdrykkjunnar?
— Ég held, að menn geri sér
þess nú æ ljósari grein að of-
drykkjan er þjóðfélagslegt
vandamál, sem við verðum að
horfast í augu við og að því
meira sem við kostum til rann-
sókna á þessu sviði, þeim mun
meiri möguleika höfum við til
þess að finna einhverja lausn á
þessum vanda.
En við þurfum ekki að bíða
unz sú lausn er fundin. Við get-
um hafizt handa þegar í stað.
Þjóðfélagið verður að læra að
fara með drykkjusjúklinga eins
og aðra sjúklinga. Menn verða
að hætta að gagnrýna drykkju-
sjúklinga, hætta að fordæma þá
og líta niður á þá. Það er ein-
mitt þessi smán sem sýkinni
hefur fylgt, sem haldið hefur
svo mörgum frá því að leita sér
Framhald á bls. 15
Hér birtist siðari hluti samtalsius við
A. Block um áfengisneyzlu