Morgunblaðið - 29.11.1964, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 29.11.1964, Blaðsíða 17
Sunnudagur 29. nóv. 1964 MORGU N BLAÐIÐ 17 i^lær seint sann- leikanum öllum Fyrir fáum vikum voru nokkr- ir reyndustu stjórnmálamenn Norðurlanda samankomnir. Á milli þess, að þeir sinntu sínum eiginlegu störfum barst tal þeirra um heima og geima. Var þá m.a. um það spurt, hvort ákveðinn maður þeirra á meðal mundi skrifa endurminningar sínar. Hann kvað á því ýms tormerki, m.a. þau, hversu erfitt væri að lýsa rétt öllum atvikum og and- rúmslofti, sem úrslitum réðu oft um það, er gerðist. Þetta vefengdi enginn, enda kom öllum saman um, að það ætti ekki einungis við um eigin endurminningar, heldur alla sagnfræði. Hún næði seint sannleikanum öllum og væri hún þó engu að síður ómet- anleg til fróðleiks og lærdóms. Þar mætti læra um ákveðnar staðreyndir, en um hið innra samhengi og hvatir, sem á bak við byggju, yrði seint fullyrt eða frá skýrt til hlítar. Vildi allsherjar samvinnu Ekki er nema vika liðin frá því, að Alþýðusambandsþingi lauk og eru menn þó nú þegar í hörkurifrildi yfir, hvað þar hafi eiginlega gerzt. Og er þá bæði deilt um atburðanna rás og hvað fyrir hverjum og einum hafi vakað. Um það sýnist þó ekki deilt, að við upphaf þingsins hafi forseti Alþýðusambandsins, Hannibal Valdimarsson, verið mun friðsamlegri en oft áður og látið uppi, að hann teldi það mjög koma til mála, að hlut- fallskosningar yrðu hafðar yið val manna í stjórn sambandsins. En sú kosningaaðferð hefði eins og á stóð verið leið til þess að koma á allsherjar-samvinnu um stjórn sambandsins. Hannibal færði og rök að því, eð til úrlausnar væru ýms mál- efni, svo sem skipulagsbreyting- «r Alþýðusambandsins og aukin fjárþörf þess, sem erfitt yrði að koma fram nema með víðtæku samkomulagi. Lýðræðissinnar, sem á þinginu voru, töldu að sjálfur hefði Hannibal og hans nánasti samstarfsmaður í lengstu lög viljað, að víðtæku samkomu- lagi yrði náð, með hlutfallskosn- ingu eða öðrum hætti. Línu- kommúnistar lýstu sig hins veg- ar þegar í stað andvíga hlut- fallskosningum, en voru að sögn e.m.k. sumir ekki ófáanlegir til víðtæks samkomulags um mál- efni og stjórnarkjör. Þvílíkt alls- herjar samkomulag strandaði hins vegar á Framsóknarmönn- vm, sem höfnuðu því með öllu. Gengur illa að láta ljúgvitnum bera saman Þar sem Hannibal Valdimars- *on átti sjálfur frumkvæði að því að leita allsherjar samkomu- laigs og studdi það svo lengi $em hann treysti sér til, þá er eðlilegt ,að honum gremjist köp- uryrði, sem hann hefur hlotið hér í Morgunblaðinu, af þessu tilefni. Sú gremja kemur fram sl. fimtmudag í grein, er hann nefn- ir: Að loknu þingi ASÍ, og hann birtir í Tímanum. Greinin byrjar með þessum orðum: „Það hefur lengstum gengið Hla — það gengur enn illa — og það mun löngum takast illa að láta ljúgvitnum bera saman. Þannig hefur farið fyrir mál- gögnum stjórnarflokkanna að af- loknu Aiþýðusambandsþingi." Þar sera vitað er um fáleika Hannibals og línukomma, þá hafa margir tekið samninga Hannibals og Framsóknar í lok Alþýðusambandsþings og þetta iskrif hans sem merki fyrirhugaðs •álufélags Hannibals og Fram- REYKJAVIKURBREF Hvernig má nú skýra það ,að Hannibal skuli styðjast við Fram sóknarmenn og gera málgagn þeirra að sínu þegar málefna- staðan er þessi? Látum vera allar getgátur um framtíðina, spyrj- um einungis.um það, sem gerst hefur síðustu 1-2 vikur. Eru hvor- ir um sig með skrifum sínum og ræðum að reyna að blekkkja hina? I sameiningu að reyna að blekkja almenning? Eða vita hvorugir í raun og veru sitt rjúkandi ráð en taka þá þann kost að vinna saman a.m,k. í bili, vegna þess að það tryggi bezt beggja eigin völd? E.t.v. bland- ast allt þetta og sitthvað fleira saman og sjálfsagt verður það seint sundur greint. „Sagan eins og liún var” Þó að ekki sé tekið nema þetta eina alveg nýja dæmi, sést hversu mikið sá færist í fang, sem segist skrifa sögu liðinna atburða „eins og hún var.“ En einmitt svo tekur Kristján Al- bertsson til orða í eftirmála við síðasta bindi Hannesar-sögu: -----sögu sjálfsæðisbaráttunn- ar hlaut ég að segja eins og hún var. — — aldrei verður framar hægt að segja þá sögu öðru vísi sóknar. En Hannibal er ekki all- ur, þar sem hann er séður, því að það er auðsætt þeim, er lesa grein hans og forystugreinar Tím ans síðustu daga, að skeytunum um ljúgvitni er ekki síður beint að Tímanum — hans núverandi málgagni — en „málgögnum st j órnarf lokkanna". „Sama og ekkert44 Þriðjudaginn 24. nóvember segir Tíminn: „Það er viðurkennt af öllum, að samtökin þurfa aukin fjárráð, og að skipulagi þeirra þarf að breyta í samræmi við breyttar aðstæður. Þetta hafa íhaldsmenn viðurkennt engu síður en aðrir. Um þessi mál hefði þó átt að geta náðst fullkomin samstaða á þingi Alþýðusambandsins, án til- lits til annarra mála. En svo varð ekki. íhaldsflokkarnir settu sitt ákveðna skilyrði: Við samþykkj- um engar breytingar á skipulagi Alþýðusambandsins og við treyst um sama og ekkert fjárhagsað- stöðu þess, nema við fáum öfluga áhrifaaðstöðu í stjórn samtak- anna. íhaldsflokkarnir höguðu sér líkt og þjófurinn, sem segir: Peningana eða lífið.“ Og hinn 25. nóvember sagði Tíminn: „Af hálfu liðsmanna Sjálfstæð- isflokksins og Alþýðuflokksins var það hiklaust játað, að nau^- synlegt væri að breyta skipulagi sambandsins og að fjárráð þess væru alltof naum. Samt neituðu forvígismenn þessara flokka að styðja allar endurbætur á þessu sviði, nema þeir fengju ríflega hlutdeild í stjórn sambandsins. Þegar ekki var látið undan þeirri kröfu, sem var skipulagsmálum sambandsins alveg óviðkomandi, snerust þeir gegn öllum leiðrétt- ingum á skipulagi sambandsins. Þeim var þó vel ljóst, að með því vofru þeir að vinna hreint skemmdarverk. Óábyrgari stjórnarandstöðu er erfitt að hugsa sér. Afstaðan er í stuttu máli þessi: Ef ég fæ ekki að komast í stjórn, vinn ég öll þau skemmdarverk, sem ég get.“ „Fjárhagsgrund- völlurinn vissu- lega gerður trauslari" Næstu tvo dagana áður en Hannibal Valdimarsson skrifaði grein sína í Tímann, hafði Tím- LaugarcL 28. nóv. inn sem sagt ítrekað haldið því fram, að lýðræðissinnar á Al- þýðusambandsþingi hefðu annað hvort með öllu neitað að styrkja fjárhagsgrundvöll Alþýðusam- bandsins eða a.m.k. vildu einung- is gera það „sama og ekkert“. Hvað segir nú Hannibal um þetta í fimmtudagsgrein sinni: „------ég lagði höfuðáherzlu á, að fjárhagsgrundvöllur AI- þýðusambandsins yrði gerður traustari. Nú var hann vissulega gerður það. Áður var skatturinn til sam- bandsins Vs af daglaunum verka- manns í Reykjavík. Á þinginu var hann ákveðinn 14. Hann hækkaði úr kr. 52,00 á mann í kr. 68,00 eða um 16 kr. af sam- bandsmeðlim. Þetta fullyrða fylgjendur stjórnarflokkanna að hækki árs- tekjur sambandsins um 700 þús. kr. — Að vísu er það ofreiknað, en að óbreyttu kaupi gæti það gefið hálfa milljón á ári. Þetta gerir mögulegt að reka Alþýðusambandið í líku formi og nú er gert, en þó mundi því enn verða fjár vant til erindisrekst- ur og fræðslustarfsemi á svo víð- tækan hátt, sem æskilegt væri.“ Fullyrðing Hannibals um að fjárhagsgrundvöllur Alþýðusam- bandsins hafi vissulega verið treystur svo um munaði rekst svo illilega á skrif Tímans, að ekki er um það að villast, að Tíminn á sinn hlut af ásökun- inni um ljúgvitni, þó að Hanni- bal þyki óþarft að taka það ber- um orðum fram, þegar hann skrifar í Tímann sjálfan. Senni- lega ætlar hann lesendum Tím- ans að sjá það leiðbeiningarlaust, að stundum hefði Tíminn talið 25% skattahækkun, meira en en ekkert eða sama og ekkert“. „Laumumenn innan virkis- veggjanna44 Þessi skeytasending er þó að- eins litill hluti viðureignar Hannibals og Framsóknar. f for- ystugreininni hinn 24. nóvember sagði Tíminn: „Verkalýðssamtökin eiiga harða baráttu framundan. Það verður að knýja fram að tekjur 7-8 klst. sjálfum finnst hún hljóti að hafa verið eins og hann segir frá. vinnudags nægi þil viðunandi af- komu. Þetta mun því aðeins nást fram, að verkalýðshreyfingin sýni, að hún sé sterk og láti hvorki beygja sig með hótunum eða gylliboðum. Þetta getur því aðeins orðið, að innan æðstu stjórnar verkalýðssamtakanna séu ekki menn, sem ganga þar erindi kjaraskerðingarflokkanna og reyna á allan hátt að deyfa baráttuhugann og kjarkinn. Eng- in vigi eru sterk, ef andstæðing- unum tekst að eiga laumumenn innan virkisveggjanna.“ Þessi skrif Tímans eru mjög í anda þess, sem einn af þinig- mönnum Framsóknar sagði við fyrstu umræðu stjórnarfrum- varpsins um verðtryggingu launa í neðri deild hinn 20. október sl. Sá Framsóknarþingmaður ögraði þá Eðvarð Sigurðssyni og Hannibal Valdimarssyni — án þess þó að nefna þá — með því að á s.l. vori, hefði umsvifalaust átt að knýja fram svo miklar kauphækanir að hægt hefði ver- ið að stytta daglegan vinnutíma ofan í 7-8 tíma. Hannibal svarað fullum liálsi Hannibal skildi þá, hvert hnútunum var beint, og játaði það sína og sinna félaga „sök ef við höfum aftur verið of linir“ en svaraði fulllum hálsi: „Og ég held að það mál, hinn óhóflega langi vinnutími hér á landi, verði heldur ekki leystur nema í smáskrefum á nokkuð lengri tíma og það sé ekki hæigt að fá öllum kröfum fullnægt í einu.“ Síðar í sömu ræðu sagði hann: „f kaupgjaldsmálinu er ég þvi sannfærður um, að við verðum að fara samningaleið og beina í einn farveg öllum megin- öflum atvinnurekenda , ríkis- valds ag verkalýðssamtaka að framkvæma leiðréttingar á kaup gjaldsmálinu í áföngum. Það verð ég að játa, þetta er það stórt stökk, sem hér yrði að gera, það yrði áreiðanlega ekki hægt að rúma það innan þess efnahagsmálaramma, sem okkur er sniðinn í einu vetvangi. Hér verðum við að þoka okkur áfram að réttu marki, einnig í áfönigum. Og verði ég einhver ráðamaður í þessum málum utanþings eða innan, mun ég halda mér við það, að við þurfum að semja hér um lagfæringu á vinnutímanum og kaupgjaldinu í áföngum og beina þar öllu afli að, að gej-a það á þann veg, að enginn, hvorki núv. ríkisstj. eða neinir aðrir fái af- sökun í því, að allt hafi farið úr böndum og efnahagslegu sjálf stæðismáli þjóðarinnar steypt í glötun, vegna þess að ekki hafa verið farnar færar leiðir eða gef inn kostur á að fara þær.“ en hún var.“ Sjálfur veit Kristján þó mæta- vel, að hvorki hann né nokkur annar getur sagt „þá sögu“ eins og hún var því að fyrr í eftir- málanum kemst hann svo að orði: „Margt er þó lítt kunnugt, sem fróðlegast hefði verið að vita um sögu vora á fyrstu áratugum þessarar aldar. Sérstaklega hefði verið æskilegt að meira væri vit- að um skipti Hannesar Hafstein við þá þrjá konuniga, sem ríkj- andi voru á stjórnarárum hans, og þá dönsku leiðtoga, sem hann átti í samningum við um sjálf- stæðiskröfur fslendinga. Enginn íslenzkur stjórnmálamaður á þessari öld hefði haft til þess gildari ástæður en hann, að skrifa endurminningar sínar. Hann hafði verið einn til frá- sagnar af hálfu þjóðar sinnar, þegar mangt orð féll og mörg ákvörðun var tekin, sem hafði mikilvægar sögulegar afleiðing- ar.“ Víst er þetta satt og rétt, en Kristján lifir sig svo inn í frá- sögn sína, að öðru hvoru finnst honum, þrátt fyrir þessa vitn- eskju og ýmsa gagnrýni, að hann hafi einmitt sagt soguna „eins og hún var“. Vekur storma og stríð Margt verður umdeilt í þessu síðasta bindi af bók Kristjáns, ekki síður en hinum fyrri. En í sjálfu sér skipta nokkrar veilur ekki ýkja miklu máli né draga úr gildi hans mikla verks, ein- ungis ef menn átta siig á, að þarna er ekki skráð hin endan- lega saga, hvorki sjálfstæðisbar- áttunnar né Hannesar Hafstein. f fyrsta lagi verður saga mikilla manna og atburða seint eða aldrei fullskrifuð. Hver kynslóð sér hið liðna í ljósi eigin reynslu og vil fá atburðina skýrða í því ljósi. f öðru lagi fer því fjarri, að enn séu öli finnanleg gögn um þetta tímabil fullkönnuð. f þriðja lagi er Kristján Alberts- son fremur orðsnjall og stríðs- glaður baráttumaður en þjálfaður sagnfræðingur. En eldlegur áhugi hans og ritsnilld veita riti hans ólíkt meira gildi en venjuletgu sagnfræðiriti. Auðvitað var Páll Eggert Ólason miklu meiri sagn- fræðingur en Kristján Alberts- son. En hverjir hafa enzt til að lesa hið mikla rit Páls um Jón Sigurðsson? Hannesar-saga Krist jáns vekur aftur á móti storma og stríð. Hún hvetur menn til að taka afstöðu með eða á móti. Hún egigjar unga og gamla til að hugsa um örlög íslendinga fyrr og síðar. Hana verða allir að lesa.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.