Morgunblaðið - 06.12.1964, Blaðsíða 9

/ Sunnudagur 6. des. 1964
MOkGU NBLÁÚIÐ
9
Kiartan Halldórsson — Minning
Vér skynjum svo lítið,
vér skiijum svo fátt
um skaparans alvísu ráð.
Vér föilum í duftið, vér
liggjum svo lágt,
en þó leidd af Guðs eilífu náð.
Ég lofa þig, Drottinn, sem
lífið gafst mér,
ég lofa þig, Drottinn, þér
hei&urinn ber.
Étg lofa þig, Drottinn, ég
lít þína borg.
Ólyanpíuskákmótið í Tel Aviv
hófst 2. nóv. síðastliðinn með
þátttöku 50 þjóða sem er stærsti
þótttöku.hópur til þessa í sögu
Ölympíuskákmótsins til þessa.
Island sendi þá Bjöm Þorsteins-
son, Trausta Björnsson, Jónas
í>orvaldsson, Braga Kristjáns-
son, Jón Kristinsson og Magnús
Sólmundarson til keppninnar.
Isiendingarnir Jentu í 6. riðli
íneð eftirtöldum þjóðum í töflu-
röð: 1. Uruguay, 2. Monaco,
3. Ecuador, 4. A-Þýzkaland,
6. Kanada, 6. Argentína, 7. ís-
land. Tvær efstu iþjóðir fara í
A-riðil til úrslitakeppni um tit-
ilinn, en tvær þær næstu í B-
ariSil, og keppa þær um 15.—28.
eæti. AJIs verða því 22 þjóðir
í C-riðli, sem tefla svo eftir
Monradkerfi um 29-50 sæti. í
fyrstu umferð tefla íslendingar
við Monaco.
★
Éorkeppni er nú bafin fyrir
Evrópumeistarakeppni 10 manna
flokka. í Sinaia í Rúmeníu sigr-
«ðu Ungverjar, hlutu 39%.
2. Rúmenía 31%. 3. A-Þýzka-
land 25%. 4. Búlgaría 23%.
1 lokakeppninni sem ‘haJda á í
Hamborg að ári koma þessar
þjóðir: Sovétrikin, Holland, V-
Þýzkaland, Júgóslavía, Ung-
verjaland og Rúmenía.
Hér kemur svo stutt og
ekemmtileg skák frá keppninni
í Sinaia.
Hvítt: Neukireh, A-Þýzkaland.
Svart: Raduloff, Búlgaríu.
Spánski leikurmn.
I. e4, e5; 2. RÍ3, Rc«; 3. Bb5, a6;
Ra4, Rf6; 5. 0-0, Bc5; Múller af-
þrigðið, sem á fremur fráa að-
dáendur í dag. 6. c3 Eðlilegasta
leiðin gegn Be5 leiknum. 6. —
Ba7; 7. d4. Farsælasta leiðim er
7. d3 fyrir þann sem efeki þekkir
hrákustigur MuIIer afbrigðisins.
7. — Rxe4; 8. Hel, f5; 9. Hxe4!?
Varla leikur nokkur vafi á að
». Rbd2! er betri leið t- d.
». — Rxd2; 10. Rxe5, 0-0; 11.
Bxd2 og hvítur hefur nokkra
yfirburði.9. — fxe4; 10. Bg5, Re7;
II. RxeS, 0-0; 12. Bxd7. Fyrir-
myndin að þessum leik er sótt
í skák þeirra Radtschenko-
Wasilstjew, Krasnodar 1958
12. — Bxd7; 13. Bb3t, Kh8;
14. Rf7t, HxH; 15. Dxf7, Rc5!.
Búlgarinn finnur óvæntan leik.
Eflir 15. — De8; 16. Dxe7, Dxe7
©g hvítur hefur peðið se*n svart-
tir varð að láta af hendi á d7.
©iðasti leikur svarts byggist á
máthótun á dl. 16. dxc5? Hér var
fcetra 16. Rd2! t. d. 16. — h6;
17. Bh4 og staðan er mjög tví-
eýn. T. d. 17. — Rd6; 18. Rxe4
hótar Rxd6 og Bxe7. 16. — Be6!;
17. Dh5, Dd5! Skemmtileg lepp-
iin á Bg5. 18. Rd2, b6; 19. Rxe4.
Ef nú 19. — Dxe4 þá Bxe7.
19. — Bf7; 20. Dg4 Eftir a) 20.
Dh4, Rg6 ásamt hxg5. b) Dh3,
Dxe4 og vinnur. 20. —• hxg5;
81. Rxg5, Hd8; 22. Dh4t, Kg8;
83. Db7t, Kf8; 24. Dh8t, Bg8;
85. Dh5, Rg«; 26. h4, Dxg2t!;
87. gefið. Frekara viðnám er
þýðingarlaust, eftir 27. Kxg2,
Rf4t; 28. Kf3, Rxh5 og endatafl-
ið er létt unnið íyrir svarta-n.
— IRJóh.
ég lofa þig, Drottinn, i
gleði og sorg.
„Mín lífstíð er á fleygiferð,
ég flýti mér til grafar.“
Undir þessar Ijóðlínur sálma-
skáldsins getum vér öll tekið,
mannanna börn, því öll erum vér
á ferð eftir veginum, sem ligg-
ur frá vöggunni til grafarinnar.
Allt vort lif í þessum heimi fall-
valtleikans er eins konar reynslu-
og undirbúningsskóli undir ann-
að og æðra lif. Hjá sumum verð-
ur skólaigangan stutt, en öðrum
löng, allt eítir Guðs ráðstöfun.
Lifshraut eins er greiðfær og
blómum stráð, annars seinfarin
og grýtt, en öll komumst vér, að
vegferð lokinni, til landsins fyrir
beitna bak við móðuna miklu.
FreJsarinn sagði: „Og þar mun
verða ein hjörð og einn hirðir“,
og hann er góði hirðirinn, sem
engum týnir.
„Himneskri páskahátíð á
hef ég nú þess að bíða,
myrkvastofunni frelstur frá
ég fagna þá
í flokki útvaldra lýða." (H.P.)
Því koma mér ofanrituð orð
í hug, að frændi minn einn og
vinur, Kjartan Halldórsson frá
Skíðbakka, lauk hérvist sinni að
morgni Jaugardagsins fyrir
páska, þann 28. marz sl.
Hann andaðist í Lyflækninga-
deild Landsspítalans eftir stutta
en stranga legu. Ég trúi því, að
hann hafi fengið að sjá hina ei-
iífu Páskasól upp renna og heyra
Frelsarann segja: „Sannlega segi
ég þér, í dag skalt þú vera með
mér í Paradís".
Já, sælt er að íara frá myrfer-
inu til Ijóssins og geta sagt:
„Láttu mig, Drottinn, lofa þig,
með lofi þínu hvíla mig,
Ijósið í þinu Ijósi sjá,
lofa þiig strax sem vakna má.“
(H.P.)
Kjarian Halldórsson var fædd-
ur að Skíðbakka í Austur-Land
eyjum þann 17. maí 1923 og því
aðeins á fertuigiastia og fyrsta add-
ursári, er hann lézt. Hann var
yngstur fimm systkina og einka-
sonur sæmdarhjónanna, Guðrún
ar Nikulásdóttur frá Bakkakoti
á Rangárvöllum og Halldórs
Þorsteinssonar frá Ártúnum á
Ramgárvöilum. Foreldrar Hall-
dórs voru hjónin, SesseJja Hall-
oórsdóttir frá Álfhólahjáleigu í
Vestur-Landeyjum og Þorsteinn
ísleiksson, en þau bjuggu fyrst
í Ártúnum og síðar á Bergþórs-
hvoli í V-Landeyjum. Faðir Þor-
steins var fsleikur Þorsteinsson
bóndi á Núpakoti undir Eyjaf jöll
um, Magnússonar, er um skeið
bjó i Bakkahjáieigu i A-Land-
eyjum og síðár á Núpafeoti.
Um ætt Guðrúnar er mér
minna kunnv^t, en hún var
fædd í Áskoti í Holtum þann 26.
júlí 1879, dóttir hjónanna, Niku-
lásar Atlasonar og EHnar Jóns-
dóttur ,er þau bjuggu þá.
Þau Haildór og Guðrún voru
gefin saman í hjónaband í
Reykjavík 8. okt. 1907 af þáver-
andi Frikirkjupresti, séra Ólafi
Óiafssyni. Þar stofnuðu þau
heimili á Grettisgötu 35iB, og þar
fæddist fyrsta barn þeirra
Sesselja Kristín, þ. 4. ág. 1968. Er
hún nú búsett á Selfossi, gift
Magnúsi Jónassyni frá Hólma-
hjáledigu í A-Xjandeyjumn.
í Reykjavík lagði Halldór
stund á smíðar, auk algengrar
•daglaunavinnu, en dvöl þeirra
hjóna þar varð ekki löng. Árið
1910 fluttu þau aftur austur í
átthagana í Rangárvallasýslu og
þá í fyrstu að Bengþórshvoli í
húsmennsku til foreldra Halldórs.
Þau hófu svo búskap vorið 1911
að Kirkjulandi í A-Landeyjum,
en þar var þá tvitoýli, þó nú sé
sú jörð eigi lengur í ábúð. Þar
fæddiust þeim bjónum hvæor dæt-
ur, þær Nikólína Elín f. 26. nóv.
1912, nú til heimilis að Skíð-
bakka og Steinunn Lilja, f. 1.
apríl 1916, gift Sigmari Guðlaugs
fsyni frá Giljum í Hvolsbreppi,
búa þau á -Heilu á Rangárvöllum.

■
%
fyrst undir handleiðslu foreldra
sinna og systur og síðar sem sjálf
stæður bóndi á eignarjörð sinni.
Hans yndi var að sjá bústofnin-
inn aukast og mýrar og óræktar-
móa breytast í slétta töðuvelli.
En þrátt fyrir það, að vélarnar
höfðu, þegar hér var komið söigu,
létt þyngsta okinu af „þarfasta
þjóninum", þá var hann hvorki
gleymdur né hans hlutverki lok-
ið að fullu á Skíðbakka. Kjartani
þótti vænt um hesta sina sem og
annað búfé, enda átti hann góða
hesta og hirti þá vel. Því var það
oft á helgum dögum eða að loknu
löngu daigsverki virkra daga, að
hann „tók hnakk sinn og hest,
í fardögum, vorið 1920, fluttu
þau, Halldór og Guðrún frá
Kirkjulandi að Skíðbakka í sömu
sveit, en þar fæddust tvö ymgstu
born þeirra, Steinunn Kristin
Júlía, f. 10. des. 1920 og Kjartan,
sem hér er minnst. Steinunn er
gift Bjarnhéðni Þorsteinssyni og
búa þau á Hellu á Rangárvöll-
um.
Á Skiðbakka bjuggu þau Hall-
dór og Guðrún góðu búi þar til
Guðrún andaðist þ. 24. maí 1957
á 78. aldursári. Seinni árin var
Kjartan ásamt systur sinni, Elinu,
þeirra hægri hönd við búskapinn
og reyndar þá þegar tekinn við
búrekstri að miklu leyti. Halldór
lifir enn, háaldraður (f. 2. sept
1876), þrotinn að líkamsþreki, en
heldur sálarkröftum óskertum
Hann dvelur nú í skóli dóttur
sinnar og dótturdóttur að Skíð
bakka.
Eins og áður segir var Kjart-
an heitinn fæddur að Skiðbakka
í Austur-Landeyjum, og þar ólst
hann upp hjá foreldrum sínum
á myndarlegu sveitaheimili ásamt
systrunum fjórum, er allar voru
eldri og hinar mannvænlegustu,
Strax og hann hafði aldur til, tók
hann virkan þátt í hinum marg
breytileigu störfum, er búrekstri
í sveit tilheyra. Skiðbakkaheim'
ilið var jafnan rómað fyrir snyrti
mennsku og myndarbrag og mun
það hafa neynzt hocnum góður
skóli. Ástríki sinna góðu for-
eldra og systra átti hann þar að
fagna í rikum mæli, og get óg
hikiaust fuúyrt, að þau létu ekk
ert skorta til að uppvaxtarárin
mættu verða honum sem þroska
vænlegust og gleðirikust. Það
kom líka fljótt í ljós, að hann
lét sinn hlut hvergi eftir liggja
enda varð hann snemma afburða
verkmaður, kappeamur og lag
virkur, að hverju verki sem hann
gekk, eins og hann átti kyn til
Þegar tóm gafst til frá bústörf-
unum, setti hann sig aldrei úr
færi um að sækja vinnu að, svo
sem til Vestmannaeyja, Reykja
víkur og víðar. Þótti rúm hans
hvarvetna vel skipað. Ekki varð
þó vinna utan heimilis á kostnað
búskaparins, heldur mun því fé,
sem þannig aflaðist, hafa verið
varið til eflingar honum og upp-
‘byggingar heima fyrir, bæði í
ræklun og verkíærakaupum. Á
þessum árum keypti hann líka
ábýlisjörð foreldra sinna, Skíð
bakka, en þau höfðu áður búið
þar i leiguábúð.
Með heimsstyrjöidinni síðari
hófust miklir breytinga- og bylt-
ingatimar í islenzku þjóðlífi og
fóru sveitir landsins þar sízt
varhluta. íslenzkur landbúnaður,
sem fram að þessu hafði verið
rekinn með svipuðu sniði, allar
götur írá landnámstíð, tók nú al
gjörum stökkbreytingum á nokkr
um árum. Vegir voru lagðir til
hinna áður einangruðu og
■d'reifðu býR, mýnar ræstiar fnam
og ræktaðar, húsakostur stækk-
aður og bættur og vélar látnar
leysa handafl og hesta af hólmi
í síauknum mæli. í þessari ný-
sköpun okkar elzta atvinnuvegar
tók Kjartan þátt af lifi og sál,
og hleypti á burt undir loftsins
þök“, einn eða í hópi góðra
granna. Slikar stundir gáfu kær-
komna hvíld og juku þrótt til
nýrra átaka.
Ég held, að enginn, sem til
þekkti, hafi efast um það, að
Kjartan yrði igildur og góður bú-
þegn, ef höhum entist líf og
heilsa. Hann hafði þegar sýnt
þau ár, er hann stundaði búskap,
að hann var vel hlutgengur á
þeim vettvangi, hvar hann hafði
haslað sér völl. Vorið 1968 hófst
hann handa um smíði nýs og
vandaðs íbúðarhúss á jörð sinni.
En hann fékk aldrei lokið við
Framhald á bJs. 19
Auðmýking
MENN skyldu aldrei auðmýkja hverir aðra. Öll eigum við
okkar stolt og sárnar meir auðsýnd óvirðing en yfirgangur
á það sem við eigum yfir að ráða. Sá sem hefur verið auð-
mýktur býr að því lengi og oft nær hann sér ekki að fullu
fyrr en hann hefur aftur getað auðmýkt þann sem sýndi
honum lítilsvirðingu. Sama getur átt við um heilar þjóð-
ir og til þess eiga rætur sínar að rekja hinar endalausu
deilui og hefndarrekstur sem leitt getur til styrjalda.
Hvað er auðmýking? Það er að auðmýkja mann, að láta
hann finna að hann sé lítilmótlegur o'g jafnvel fyrirlitJegur.
Munur á menntun eða starfsgráðu felur ekki í sér neina
auðmýkingu. Liðþjálfa þykir ekkert að því að hlýða sfeip-
unum uiidirforingja eða undirforingjanum fyrirmælum
höfuðsmanns. Afgreiðslustúlka í stórverzlun fyrtist ekki
við umvandanir deildarstjórans né heldur deildarstjórinn
við ábendingar verzlunarstjórans. Mannaforráð og undir-
gefni fylgja hvorttveggja stöðu manna.
Auðmýking er það aftur á móti, ef yfirmaður er svo
skynlaus eða smekklaus að fylgja fyrirskipunum sínum úr
hlaði með persónulegum athugasemdum. „Ungfrú, viljið
þér yfirfara birgðirnar", er fyrirskipun, sem ekkert er út
á að setja. En: „Nei, ungfrú góð, ég get ómögulega látið
yður afgreiða frammi, lítið þér bara í sepgiL Þér getið eng-
an veginn komið svona fyrir almenningssjónir", er per-
sónuleg athugasemd, sem gæti valdið ungri stúlku reiði og
gremju langt fram í tímann.
Nær allt það, sem sett er út á fólk varðandi líkamsvöxt
þess eða greindarfar, snertir það djúpt og særir. Stundum
geta hjón freistazt til þess að gagnrýna hvort annað fyrir
eitthvað slíkt. Margra ára sambúð leiðir ekki í ljós einbera
fullkoinnun aðilanna. Þá veltur mikið á því, að smekkvisi
og hæverska séu ekki fyrir borð bornar. Ég þekkti eitt sinn
mann, sem aJdrei bar sitt barr eftir að kona hans sagði
eitt sinn við hann í reiðikasti: „Þú stendur ekki út úr hnefa,
dvergur!" Það var dagsanna, maðurinn var lágur vexti, en
sannleikuj'inn er ekki alltaf það sem mönnum kemur bezt
að heyra. Sumir gallar manna eins og t.d. stam, eru lífea
þess eðlis að þeir færast í aukana ef á þá er minnzt eða
gert gys að mönnum vegna þeirra.
Meðan konungsstjórn var við líði í Frakklandi, létu
nienn sér á sama standa um stéttaskiptinguna og forrétt-
indi aðalsins, ef ekki var gert á hluta einstakra borgara. En
eins og Beaumarchais sýndi fram á í leikritum sínum, sem
skrifuð voru fyrir byltinguna, lét hinn auðsveipi Figaro sér
þó engan veginn vel líka er aðalsmaður vildi ræna hann
konu hans og hvarf þá hinum dygga þjóni auðsveipnin af
bragði og hann hélt fast á rétti sínum. Ástin fer efefei í
manngreinarálit. Daginn sem Voltaire var barinn að sfeipvm
aðalsmanns og gat ekki hefnt sín að lögum, fæddist með
honum sár gremja og fyrirlitning á þjóðfélagi því, sem læt-
ur slíkt viðgangast. Síðan Jinnti ekki árásum hans á það.
Gamla franska þjóðskipulagið leið undir lok af völdum
árása á bo, ð við árásir Voltaires.
í Bandaríkjunum eru blökkumenn auðmýktir, ekki vegna
litarháttar síns (því það er jafn eðlilegt að vera svartur
og það er að vera hvítur), heldur vegna þess, að í Suður-
ríkjunum hafa hvítir menn á svörtum eins konar óbeit. Það
er auðmýkjandi fyrir blökkumenn, að þeim skuli meinaður
aðgangur að skólum hvítra manna. Enginn getur sætt sig
við það að vera útskúfað úr þjóðfélaginu án þess að leggja
rnegna fæð á þá sem að því standa.
Hver verður þá niðurstaða þessara bollalegginga okkar?
Sú að þegar við eigum skipti við undirmenn okkar eða við
fólk af öðrum kynþáttum eða öðrum þjóðum, verðum við
að gæta þess vandlega, að gefa ekki í skyn, viljandi eða
óviljandi, að okkur finnist við vera þeim fremri á nokk-
urn hátt. Við verðum alltaf að hafa jafnréttið í huga. Það
er engan veginn því til fyrirstöðu, að við getum stjórnað og
ráðsmennskast þar sem með þarf og þegar við á, en það
kemar í veg fyrir að nokkrum finníst sér gerð óvirðing. Og
það auðveldar báðum aðilum að láta sér þykja vænt hvor-
um um annan, en 'kærleikurinn er, þegar öllu er á betriinn
hvolft, hið eina, sem til lengdar getur bjargað málum.