Morgunblaðið - 14.03.1965, Qupperneq 23

Sunnudagur 14. marz 1965
MORGUNBLAÐID
23
Skynsamleg staða landbúnaðar er að
■ J. XM ii |i fTTnrmnfn5?rl‘l Æ MM m m- _ n m I S
TÚNGARÐINNf ullnægja aiems þörfum landsmanna
GUNNAR BJARNASON,
kennari og ráðunautur á
Hvanneyri, var á ferðinni
hér í bænum nýlega. Við
hittum hann að máli og
röbbuðum við hann
nokkra stund. Það fylgir
Gunnari jafnan „frískt
púst, þar sem mörg vanda-
mál sjást frá nýjum hlið-
um“ eins og prófessor dr.
phil. Hjalmar Clausen
sagði í bréfi til landbúnað-
arráðherra fyrir tveimur
árum, þar sem hann lýsir
dvöl Gunnars við fram-
haldsnám undir hand-
leiðslu hans, er Gunnar
var að kynna sér svína-
og alifuglarækt í Dan-
mörku.
Við spurðum Gunnar að
því hvaða „fríska piist“ hann
vildi nú færa okkur og sagði
hann það nýjast, að hann
væri að koma ofan úr
útvarpi, þar sem hann
hefði verið þátttak-
andi í útvarpsþætti Sig-
urðar Magnússonar fulltrúa
ásamt Gunnari Guðibjartssyni
formanni Stéttarsambands
baenda og Ax-tihúr Alexander
Guðmundssyni. Fyrir þá þre-
menningana hafði Sigurður
Magnússon lagt spurniniguma;
Hvaða leiðir viljið þér fara
til að tryggja landibúnaðin-
um skynsamlega stbðu í
efnahagskerfi íslendinga árið
2000?
Gunnar Bjamason sagðist
hafa í meginmáli svarað
spurningunni á þessa leið:
Að mínu viti er það skyn-
samleg staða landbúnaðar í
efnáhagskerfi Islendinga, að
láta hann fullnægja þörfum
landsins fyrir mjólkurvörur
kjötmeti, egg og gróðurlhúsa-
framleiðslu.
Atlar hinar Norðurlanda-
þjóðirnar hafa lýst yfir „eig-
in-þarfa“ landbúnaðarstefnu
nerna Danir, en hjá þeim vex
hlutdeild iðnaðar hröðum
skrefum i gjaldeyrisöflun-
inni.
Svíar stefna að nokkrum
innflutningi búsafurða til að
láta samkeppni halda niðri
vöruverði og knýja heirna-
menn til stöðugra umbóta í
fraimleiðsluháttum.
tslendingar eru eina Norð-
urlandaþjóðin, þar sem bæði
félagsleg og pólibisk forusta
bænda í tveimur stærstu
stjórnmálaflokkum landsins
hefur lýst því yfir sem stefnu
í landbúnaðarmálum, að
auka sk’Uli landnám, nýyrkju
rafvæðingu og byggingar í
sveitum með lánveitingum
og ríkisstyrkjum í því augna-
miði að framleiða sauðfjár-
afurðir til gjaldeyrisö<fiunar.
Árleg nýyrkja er nú 5000
hektarar og stefnt er að
stærri átökum með nýjum
jarðræktarlögxxim. Vaxi rækt-
að land árlega, sem þessu
nemur, fram að aldamótum
þá verður það orðið um 270
þúsund hektarar. Þarfir þjóð-
arinnar krefjast þá aðeins um
120 þúsund hekbara og verð-
ur að framleiða til útflutn-
ings af 150 þúsxind hekturum,
en það mundi verða um 42
þúsund tonn, ef reiknað er
með að hver hektari fram-
fleyti 14. ám og hver þeirra
gefi 20 kíló af kjöti.
Ég sé ekki, heldur Gunnar
áfram, að bændur muni geta
lækkað framleiðslukostnað
neitt að ráði, því að fjár-
bændur eru nú tekjulitlir og
framleiðslukosbnaðurinn vex
sé fé að ráði alið á ræktuðu
landi. En nú fáum við óikeyp-
, is fóður handa fjárstofninum
í 5-6 mánúði og allt vaxtarfóð
ur lambanna á sumrin. Menn
ræða með bjartsýni um út-
flutning á gæru og ull. En
það má ekki gleymast að
þetta eru aukaafurðir fjár-
ræktarinnar og hverri gæru,
sem vegur aðeins um þrjú
kíló fylgja um 14 kíló af
kjöti, sem þarf að verðbæta
til helminga, en það þýðir að
útflutningsverðið greiðir sem
næst útlagðan kostnað við
framleiðsluna, en íslenzkir
skattþegnar greiða mestan
hluta af kaupi bóndans. Með
óibreyttu verðlagi yrðu út-
flutningsuppbætur um alda-
mót á kindakjöti um þúsund
milljónir króna eða um kr.
3000 á mannsbarn í landinu,
en nú eru uppbæturnar varla
kr. 400 á íbúa.
Því fólki fjölgar nú ört,
bæði í borg og byggð, sem
skilur bvað í þessari landbún
aðarráðstefnu felst, hvað hún
kostar sjóðina í dag og á
næstu áratugum.
Ljóst er að það verður að
auka verulega opinber fram-
lög, hækka niðurgreiðslur og
útfluningsuppbætur, ef þessi
stefna á að ná tilætluðum ár-
angri. I>ví að allt útlit er nú
íyrir að heilar sveitir fari í
eyði, jafnvel í beztu landbú-
naðarhéruðunum, vegna þess,
að fólkið ber of lítið úr bít-
um miðað við aðrar stéttir.
Ég gerði um daginn abhugun
Hreppar:
Fjöldi lögbýla
Eyðibýli frá 1950
Ógiftir bændur
Ein gömul hjón eftir
á jörðum
Aldur bænda:
Yfir 60 ára
30—60 ára
undir 30 ára
Nýbýli frá 1950
Einsetumenn
Aðalvinna af öðru en
búskap
Bændur með prófi frá
búnaðarskóla
12345673 Samt.
27 40 18 30 30 30 60 20 285
3410 15 695 43
56752481 37
1
6 7 13
7 25
15 25 12 22 11 11 40
18
68
145
14
17
5
27
1 8 18 6 45
SKÝRINGAR:
1. Frá 1950 hafa 43 býli farið í eyði í 8 hreppum, en 17 ný-
býli verið reist.
2. Á 285 lögbýlum búa alls 227 bændur. Um 79% af lög-
býlum eru setin, en um 21% í eyði.
3. Ógiftir bændur, fullorðnir bændur einir eftir með konu
sína og einsetumenn eru alls um 24% eða fjórði hluti
bænda.
á átta góðsveitum með aðstoð
nemenda minna á Hvanneyri,
og þá kom í ljós, að 43 jarðir
eða 15% þeirra höfðu far-
ið í eyði síðan 1950. í>arna
bjuggu 227 bændur, 30% af
þeim eru yfir sextugt, en að-
Gunnar Bjarnason.
eins 6% undir þrítugu. 25%
þessara bænda eru annað-
hvort einsetumenn eða þeir
búa ógiftir með ráðskonu eða
um var að ræða fullorðin
hjón, sem börn og skyldulið
hefur yfirgefið. Tíundi hver
bóndi hefur aðalatvinnu af
öðru en búskap og aðeins
tveir af hverjum tíu hafa
numið búfræði í skóla. Þess-
ar tölur tala sínu máli.
Það má benda á leiðir og
úrræði til að leysa þau vanda
mál, sem nú steðja að land-
búnaðinum og þjóðinni alllri
vegna hans.
í þessu sambandi vil ég að-
eins nefna að það væri fróð-
legt að gera athugun á því,
hve margir bændur myndu
vilja selja jarðir sínar og bú-
stofn, ef boðið væri verð,
sem miðaðist við hálfa
milljón króna út í hönd fyrir
meðalbú og meðal jörð. Þegar
fyrir liggur hve margir svara
má benda á leið til að leysa
vandann með sömu eða minni
álögum á þjóðina en nú er
varið til útflutningsuppbóta.
Miðað við „eigin-þarfa“
landbúnaðarstefnu nægir að
rækta 800-900 hektara á ári
til aldamóta í stað 5000 hekt-
ara eins og nú er gert. Við
munum ekki geta aukið
neyzlu á kjöti, því að við er-
um mestu próteinneytendur
heims, þegar fiskmeti er með
reiknað og höfum einnig
heimsmet í, mjólkudrykkju.
Miklum meirihluta þjóðarinn
ar er orðið ljóst, að það þarf
að breyta um stefnu í land-
búnaðarmálum. Það 'má ekki
dragast mikið lengur að gera
aldamótaáætlun. Ég er ekki
í vafa um, að þegar rannsókn
um og undirbúningi er lokið,
þá verður stefnan í stórum
dráttum þessi:
1. Fóður búfjárins verður
framleitt í 50-60 fóðurverk-
smiðjum, sem hver nýtir 2000
hektara af landi. Jarðyrkja og
búfjárrækt skiljast að.
2. Mjólk og lítið af smjöri
verður framleitt úr 50 þús-
und kúm, sem standa í hundr
að fjósum. Nautakjöt verður
framleitt af einblendingum
af holdakynjum.
3. Afurðir af svínum og ali-
fugli 11 verða framleidd á
nokkrum stórbúum á jarð-
hitasvæðum.
4. Loðskinn verða fram-
leidd af minnkum og ohinc-
hille. Mikilvægur iðnaður
mun byggjast upp í landinu,
sem hagnýtir þessi skiinn og
gærur. Þessi iðnaður gerir
kröfur til smekkvási og list-
fengi, sem íslendingar eiga
nóg af.
5. Sauðfjárrækt verður
stunduð áfram af þróttmikl-
um fjallabændum, en efna-
menn munU einnig stunda
ræktun og kynbætur sauðfjár
sér til skemmtunar.
6. Islenzki reiðhesturinn
verður ræktaðxir eins og nú,
landsmönnum til unaðar og
til frægðar meðal annarra
þjóða.
Landið býr yfir þremur
grundvallarverðmætum:
Orku, fiskimiðum og gróður-
mold. Mönnum er ljóst að
okkur ber að hraða nýtingu
orkunnar, því innan fárra
áratuga kann þessi orka að
verða orðin úrelt. Þarna þarf
þjóðin að einbeita kröftum
og fjármagni. Fiskimiðin eru
þau auðugustu í heimi og
þau munu gefa okkur fæðu
og hráefni til iðnaðar og
gjaldeyrisöflunar í marga ára
tugi ennþá. Landið er stórt
miðað við stærð þjóðarinnar
og áætlaðar 3-4 millj hekt-
ara af ræktanlegu landi miuni
geta fætt 10 milljóna þjóð á
mjólk og kjöti.
En landið er „óprédúktíft"
miðað við önnur lönd Evrópu,
því að þegar meðal uppskera
í Danimörku er talin vera
4,570 fitueiningar af hektara
þá gefur íslenzk jörð með
svipuðu áburðarmagni og til-
kostnaði aðeins 2.250 fituein-
ingar af hektara. Þetta er gild
ástæða til að við sættum
okkur við að greiða hærra
verð fyrir íslenzkar búsafurðir
en innfluttar erlendar gætu
kostað. En það er um leið
hæpinn grundvöllur til að
byggja á útflutningsfram-
leiðslu í samkeppni við Dani
og aðra, sem fá miklu meiri
og fjölbreyttari uppskeru af
landi sínu.
Látum landið bíða og rækt-
um það hægt og eftir þörf-
um. Það fer ekki frá okkur,
en við skulum friða það eft-
ir föngum, græða það og
bæta i byggð og á afréttum,
svo að afkomendur akkar
þakki okkur það síðar og
meti okkur í sinni sögu, sem
landsbótamenn.
Þannig fórust Gun.nari
Bjarnasyni orð í tilefni þessa
útvarpsþáttar. Vissulega kem
ur Gunnar þarna með „frískt
púst“ eins og danski pró-
fessorinn sagði, hvort sem
það gengur eftir í einu og
öllu, sem hann hugleiðir.
Hitt er jafn ljóst, að þetta
vekur okkur til umhugsunar
um, hvórt ekki sé orðið tíma-
bært að breyta landbúnaðar-
stefnu okkar frá því setn hún
er í dag. Sú breyting skeður
vissulega ekki með neinni
byltingu, heldur þróast hún
hægt í þá átt, sem þörfin
krefur á hverjum tima. Land
búnaðinúm er nauðsynlegt,
eins og öðrum atvinnugrein-
um þjóðfélagsins, að skilja
sinn vitjunartíma. Það vita
allir, að stórkostlegar lífs-
venjulbreytingar hafa farið
fram hér á landi, sem í öðr-
um löndum. Véltæknin hefur
stórlega létt líkamlegu erfiði
af þjóðinni. Með slíkum lífs-
venj ubreytin.gum er ekkert
eðlilegra en að neyzluþörf
þjóðarinnar breytist. Þar sem
nú landbúnaðurinn legg-
ur okkur til stóran, eða
stærstan hluta þess, sem við
daglega neytum, þá er ekkert
eðlilegra en að hann verði
að breyta sínum framleiðslu-
háttum eftir því sem neyzlu-
þörfin breytist. Aðdróttanir
um mútuþræla í stöðu pró-
fessora breytir þar engu. I
þessu sambandi er mjög fróð
legt að athuga töflu, sem
Gunnar Bjarnason hefur tek-
ið saman um neyzlu nokk-
urra landbúnaðarafurða árið
1934, 1950 og 1960 í nokkrum
löndum. Þar má glöggt sjá
hverjar lífsvenjubreytingar
hafa orðið með þessum þjóð-
um. Það er athyglisvert að í
kjöt- og mjólkurneyzlu eru
íslendingar árið 1960 lang-
hæstir, þegar undan er skilin
kjötneyzla í Bandaríkj unum.
En við sláum öll met í mjólk-
urneyzlu.
Til fróðleiks fyrir þá, sem
vildu kynna sér yfirlit yfir
neyzlu nokkra landbúnaðar-
afurða í ýmsum löndum, og
athugun á búsetu í nokkrum
góðsveitum árið 1985 látum
við fylgja þessari grein tvö
yfirlit, sem Gimnar Bjama-
son hefur gert um þessi efni.
Látum við þessu rabbi við
Gunnar Bjarnason lokið að
sinni.
Hvort þetta verður 9Ú
stefna, sem tekin verður upp
í íslenzkum landbúnaði í ná-
inni framtíð, skal ósagt látið.
Hitt er staðreynd, að ekki má
dragast stundinni lengur að
grandskoða landbúnaðar-
stefnu okkar í dag ofan I
kjölinn og gerbreyta henni
ef íslenzkur landbúnaður &
ekki í nánni frawtíð að lenda
út í algert öngþveiti. vig.
N E Y Z L A
nokkurra landbúnaðarafurða árin 1934, 1950 og 1960 í nokkr-
um löndum. Á töflunni koma í ljós lífsvenjubreytingar
þjóðanna.
• Ársneyxla í kg á mann:
Kjöt Mjólk Egg Mjölv. Sykur
(smjör
undansk.)
1. ísland 1934 51 216 120 4«
1950 80 249 105 35
1960 80 330 5?
2. Noregur 1934 38 188 119 30
1950 37 523 7 116 37
1960 37 300 8 79 39
3. Danmörk 1934 75 167 94 50
1950 56 170 7 98 38
1960 73 230 10 79 47
4. Bretland 1934 60 100 94 46
1950 46 160 12 101 35
1960 71 180 15 84 50
5. Bandaríkin 1934 62 221 93 43
1950 71 238 20 75 45
1960 95 210 20 66 41
6. Frakkland 1934 53 86 124 24
1950 54 92 9 117 22
1960 74 160 11 107 32
7. Svíþjóð 1934 49 250 95 43
1950 47 237 10 85 47
1960 49 230 10 71 41