Morgunblaðið - 25.05.1965, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 25. maí 1965
MORGUNBLAÐIÐ
11
ann í Þrándheúui.
norðar. Við flugum til Bodö,
sagði hann. Helmingur strand-
lengju Noregs er um og fyrir
norðan heimskautsbaug, og er
mjög fróðlegt að skoða byggð-
irnar þar norður frá.
Til Bodö komu þau hjón síð-
astliðinn miðvikudag. Þess má
geta, að Bodö kom mjög við
sögu í síðasta stríði, þegar Há-
kon konungur yfirgaf Noreg
frá þessum litla bae, sem síðar
var lagður í rúst, en nú hefur
hann verið reistur af nýju.
Við bæinn er stór flugvöllur
og kom Bodö við sögu, þegar
Rússar skutu niður njósna-
flugvél Bandaríkjanna U-2, en
þar átti hún að lenda eins og
kunnugt er.
Ráðherrann sagði að tún
hefðu sýnzt grænni á þessum
slóðum en hér í Reykjavík,
þegar þau hjón lögðu upp í
Rapp. Kváðust forráðamenn
verksmiðjunnar hafa selt kraft
blakkir í 2—300 íslenzk síldar-
skip og vera hinir ninu, sem
framleiddu hinar réttu kraft-
blakkir.
Til að viðhalda eins konar
jafnvægi í byggð landsins,
hafa stjórnarvöld Noregs veitt
fyrirtækjum styrki til að
flytja sig úr þéttbýliskjarna
til dreifbýlisins. Þessi verk-
smiðja mun þó vera sú eina,
sem hefur flutt alla starfsemi
sína frá Osló, en aftur á móti
hafa ýmis önnur fyrirtæki sett
upp útibú í dreifbýlinu. Ástæð
an til þess að Rappverksmiðj-
an hefur verið flutt, er sú, að
í Bodö er hún staðsett í nán-
um tengslum við mestan hluta
fiskiskipaflotans, og er rekst-
ur hennar hagkvæmari á þess
um slóðum.
Forsætisráffherra í járn- og stálbræffslunni í Mó. Gengiff eftir
bryggjunni og sjást hinir miklu kranar á myndinni. Auk þess
má sjá jámstykki frá verksmiðjunni á járnbrautavögnum.
ferðina á laugardagsmorgun,
og þó er Bodö mun norðar en
Reykjavík. Ef ég ætti að líkja
Bodö við einhvern stað hér á
landi, sagði hann enn fremur,
væri það helzt Hóimavík,
nema hvað skógur setur mik-
inn svip á umhverfi bæjarins.
Útsýn er fögur á þessum slóð-
um og víðsýni mikið.
Þarna var forsætisráðherra-
hjónunum meðal annars sýnd
verksmiðja, sem framleiðir
kraftblakkir, og nefnist hún
Norðmenn leggja mikla á-
herzlu á þetta jafnvægi í
byggð landsins, en hins vegar
upplýsti Gerhardsen að í
Noregi væri málum svo hátt-
að, að 10—15 býli legðust í
eyði á degi hverjum. Það sem
Norðmenn kalla fámennar
byggðir, eins og nágrenni
Bodö, hiundu ekki vera kall-
að strjálbýli hér á landi, því
í þessu héraði einu búa 240
þúsund manns á langri strand-
lengju, og þar eru nokkrir all-
stórir bæir. Meginbyggðin er
miklu þéttari en ' venjuleg
sveitabyggð hjá okkur.
Á þessum slóðum hafa Norð
menn komið upp-verksmiðjum
með trjáspónagerð, og segja
þeir, að það sé eina léiðin til
að nýta norska birkið, en áð-
ur var það notað til eldiviðar.
Nú framleiða þeir úr því plöt-
ur, sem notaðar eru bæði inn-
anhúss og utan, t.d. í eli
og til klæðningar — og
meðal annars náð sæmilegum
markaði hér á landi, enda þótt
framleiðslan sé tiltölulega ný
byrjuð.
Þá má geta þess, að í
dalen er þorp, sem Rognan
heitir, og hefur þar verið mik-
il bátasmíði frá fornu fari, en
nú er hún tekin að minnka.
Heimamenn héldu því
að bátasmíði hefði tíðkazt á
hverjum bæ fyrr á öldum, og
skipin dregin niður til hafs.
í bænum og sveitinni í kring
búa milli 4 og 5 þúsund manns,
eða eins og í heilli sýslu hjá
okkur. Þetta kalla Norðmenn
mjög dreifða byggð, og gera
alit til að halda henni við.
Frá þessum stöðum fóru for-
sætisráðherrahjónin í tveggja
til þriggja klukkustunda ferð
með járnbraut að Mó í Rana-
firði eða Ranabyggð, og er Mó
innsti bærinn í firðinum. Egils
saga segir, að þar í nágrenn-
inu, eða að Sandnesi, hafi Þór-
ólfur Kveldúlfsson átt heima
og fékk hann bæinn með kvon
fangi sínu. Á þessum slóðum
hafa Norðmenn komið sér upp
járnsteypu og stálsmíði — og
brenna þar eldar eins og mað-
ur sæi niður í glóandi Surtsey,
sagði forsætisráðherra, þegar
hann lýsti þessari miklu verk-
smiðju. Verksmiðjan er liður
í því að koma upp iðnaði úti
um landsbyggðina, enda er þar
gömul járnnáma og miklir
möguleikar á vatnsorku, én á
þessu tvennu byggist ekki sízt
rekstur Slíkrar verksmiðju.
Þetta er mikið og stórt fyrir-
tæki, en rekstur þess hefur
hins. vegar gengið beldur treg-
lega, og eru ástæðurnar með-
al annars taldar þær, að stofn-
kostnaður hafi verið mikill og
lánsfé ekki nógu hagkvæmt í
upphafi. Allir munu hafa ver-
ið sámmála um að reisa verk-
smiðjúna á sínum tíma, en nú
hefur rekstur hennar verið
gagnrýndur. Það var norska
ríkið sem lét reisa verksmiðj-
una og sjá fagmenn um stjórn
hennar, en eftirlitsráð er kos-
ið af þinginu. Það annast ekki
framkvæmdir, en hefur eftir-
lit með rekstri verksmiðjunn-
ar. 85% af framleiðslunni er
flutt til útlanda, en upphaf-
lega var ráð fyrir því gert, að
framleiðsla verksmiðjunnar
fullnægði Noregi. En Norð-
menn sáu strax í hendi sér,
að þeir höfðu enga möguleika
á að vera samkeppnisfærir, ef
þeir framleiddu járnhluti í
Norsku forsætisráffherrahjónin
ráffherrahjónunum í veizlu.
ýmsum stærðum; þeim væri
nauðsynlegt að leggja áherzlu
á fjöldaframleiðslu ákveðinn-
ar stærðar af jám- og stál-
bútum. Þetta fyrirtæki er al-
norskt.
Þá gat forsætisráðherra
þess, að Norðmenn væru
kömnir svo mikiu lengra í iðn
þróun en við, að augljóst
væri, þegár ma®nr ferðaðist
úm lándið, að landbúnaður og
fiskvelðar væru algjört auka-
atþiði hjá þeim. Um allt land
hafa risið upp bæir, sem
bygSjast á iðnaði. Forystú-
menn Norðmanna segja: Land
ið: verður að iðnbúast, við
veyðum að njóta hinnar öru
tækniþróunar — hún mun
bezt bæta hag fólksins.
Þess. má geta hér að Norð-
menn hafa átt samvinhu við
erlenda aðila í iðnaði með
margvislegum -hætti, og þá
Sérstaklega í sambandi við
framleiðslu á alúmíni.
Nú er ferðinni heitið tU
Þrándneims óg dvalizt þar tvo
taka á móti íslenzku forsætis-
daga. Fyrri daginn er farið
um sveitina, sem er mjög víð-
lend og mun frjósamari en
ætla mætti miðað við legu
landsins. Þarna er mjög frjó-
samt og fallegt landsvæði. Á
þessum slóðum er því ákaf-
lega blómlegt landbúnaðar-
hérað, fjöll í fjarska með
snjó, svo maður kannaðist
við sig, sagði forsætisráð-
herra. Skógurinn setti falleg-
an svip á landið án þess þó
að byrgja sýn um of, fallegir
grænir ásar eru víðast hvar
eins og hjá okkur og brotið
land undir akra. Má segja að
furðulegt sé, að forfeður okk-
ar skuli hafa yfirgefið svo
falleg héruð, bætti hann við.
Fyrri daginn, sem þau hjón
dvöldust á þessum slóðum,
var sóiskin, en gekk á með
hríðarhraglanda.
Forsætisráðherra kom að
eigin ósk að Stiklastöðum.
Mjög er áhrifamikið fyrir ís-
lending að koma þangað,
Framhald á bls. 31.
Líkan af Búrfelli, sem notaff er viff rannsóknir á rennslinu þar.
Mælikvarði: 1:500.