Morgunblaðið - 12.08.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLADID
Fimmtudagur 12. ágúst 1965
i»!g-v.c*>>>>*c»v!<gTOOT>?>>y.!wvw»?ym;>w>>y^y.vx»)»x<<.y.y.w:y:<-:«y<c.y.v:-A-x<-w-:-:.y.y.-.y.;y.
I
■
DYRBITUR getur orðið
sauðfjárbændum skæður
vágestur. Lambsskrokk-
arnir, sem hrúgast upp við
grenið, nema fljótt nokk-
urri upphæð þegar hver
þeirra er metinn á þúsund
krónur. Það mun nú verð-
gildi meðallambs. Jökul-
dalsbændur telja, að fyrir
fáum árum hafi dýrbítur
gert um 200 unglömb höfð-
inu styttri þar í sveitinni
árlega. Tjón þeirra af þeim
sökum er þá lauslega reikn
að um 200.000,— krónur.
Er því ekki að undra þó
þeir reyni að gera allt, sem
í þeirra valdi stendur, og
leyft er að lögum, til að
hrinda af höndum sér vá-
gesti þeim, sem dýrbítur-
inn er.
Björgvin Stefánsson miðar byssu sinni.
Eg hef aldrei séð annað eins á greni
Grenjaskytta Jökuldælinga, Björgvin Stefánsson segir frá
viÖureigninni við lágfótu
Síðustu þrjú ár hefur Björg
vin Stefánsson, Borgum,
Vopnafirði, verið grenja-
Skytta Jökuldælinga. Svæði
það, er hann hefur haft, er
Jökuldalsheiðin frá Fossvöll-
um allt suður að Þríhyrningi.
Br þetta svæði mjög mikið
yfirferðar og erfitt til grenja-
leitar. Á þessum síðustu árum
hefur þó mikið áunnizt í bar-
áttunni við dýrbítinn og í síð-
asta mánuði fannist og vannst
m.a. greni í Jökuldalsheið-
inni, þar sem lambsræflar við
grenismiunna vitnuðu um tug-
þúsunda tjón nú í vor. Má
gera ráð fyrir, að sama saga
hafi verið þar síðustu ár, en
nú er lofcu fyrir það skotið,
að hún endurta/ki sig.
Fréttamaður Mfbl. gerði ferð
sína nú í síðustu viku til að
hitta Björgvin Stefánsson að
máli og spyrja hann frétta af
viðureigninni við lágfótu.
Björgvin var þá staddur 1
Merki á Jökuldal. Þangað er
vegur ekki greiður, en við
beygjum af þjóðvegi skaarumt
utan við Hnjúksá, ökum nið-
ur á Jökulsárbakka og förum
yfir ána á kiáfferju, sem Jök-
uldælingar kalla dráfct, og um
langt skeið var heizta farar-
taöki þeirra, sem yfir ána
þurftu að fara. Þessi kláf-
ferja er nú önnur tvegigja,
sem enn er við haldið yfir
ána.
Björgvin er hress í bragði,
létfcur í máli og leysir vel úr
spurningum. Fer viðtalið við
hann hér á eftir:
— Hve lengi hefur þú stund'
að grenjavinnsluna?
— Ég hef fengizt við þetta
í þrjátíu og sjö ár. Fyrstu ár-
in hafði ég ekiki stórt svæði,
en ég byrjaði sem grenja-
skytta í Vopnafirði. Brátt
stækkaði þó það lands væði,
sem ég hafði til eftirlits og
vinnsiu. Bættust við útheiðar
Jökuldials og hafði ég þær
þrjú árin hef ég svo verið
grenjaskytta Jökuldælinga og
haft megnið af JökuidaUheið-
— Hve mörgum tófum held
urðu að þú hafir banað um
ævina?
— Það veit ég ekki fyrir
víst, en þær munu vera eitt-
hvað á annað þúsund. Á þess-
um þrjátíu og sjö árum hef
ég oftast drepið 35-43 tófur
árlega, aðeins einu sinni farið
niður í 16 og annað ár aðeins
17. í fyrravor komst ég hæst,
en þá drap ég 56 dýr. Ég
hefði drepið fleiri dýr árlega
fyrr á árum, ef úthkitunin
befði efcki verið póiitísk.
— Hvernig hefur aðbúnað-
ur grenjaskyttna verði í þinni
tíð?
— Hann hefur verið mjög lé-
legur. Framan af þurfti mað-
ur að vera úti hvernig sem
viðraði og hve lengi, sem
maður þurfi að vera á gren-
inu. Ég fókk mér tjald árið
1935 og hef haft það síðan,
Þeir hlógu að mér, fyrst þegar
ég fór með tjaldið, en það
hefur margborgað si.g að hafa
það. Tófunni er efcki illa við
það nema rétt fyrst í stað og
hægt er að hafa það mjög
nærri greninu ef með þarf.
En í misjöímum veðrum get-
ur alit verið undir því kom-
ið að maður geti haldizt við á
greninu og þá hefur tjaldið
oft komið í góðar þarfir.
— Hvenær byrjar þú á
grenjuim á vorin?
— Bezt er að byrja síðusitu
dagana í maí. En nú síðustu
áin hefur borið á því að tóf-
ur gjóti fyrr og stumdum fyr-
ir sumarmál. Bar aðeins á
þessu í fyrra og enn meira í
vor. Efcki veit ég hvernig á
þessu stendiur, en ég hef getið
mér þess til, að þetta stafi af
því hve tíð hefur verið góð að
vetrinum um það leyti, sem
tófan tímgaðist. En að sjálf-
sögðu gerir tófan því meiri
usia, því fyrr sem hún gýtur
á vorin.
— Hvenær helur þig tekið
lemgstan tíma að vinna greni?
— Ég hef lengst verið ábta
aólarhringa að vinna greni.
Það var árið 1930. Ég var þá
í Brunahvammi í Vopnafirði
Og við höfðum orðið fyrir
ágengni dýrbíts. Einn daginn
var ég að sækja hesta og svip-
aðist um leið eftir grenjum
og gekik þá fram á gremi dýr-
bítsins. Voru hvolparnir að
leika sér úti fyrir munnanum
er ég kom að, en þetta var
seint í júní og hvolparnir því
orðnir stálpaðir. Þetta greni
var etoki á mínu svæði og til-
kynnti ég því hlutaðeigandi
grenjaskyttu strax um fund-
inn, en hann sagði að ég
mætti hafa þetta greni. La.gð-
ist ég svo þarna og varð miitt
fyrsta verk að má hvolpunum.
Þeim náði ég þannig, að ég
setti boga í munnana og
gengu þeir í þá allir fimm.
Svo náði ég refnum fljótlega,
en refurinn kemur gjarna á
grenið þegar hvolparnir eru
orðnir stálpaðir, því þá hefur
hann svo gaman af að leiika
sér við þá. Grenlægjan fer
hinsvegar síður að eftir að
hvolparnir eru farnir að stálp-
ast og þessi lét bíða eftir sér.
Sá ég nokikrum sinnum tál
hennar, en hún var mjög vör
um sig og kom etoki í námd
við grenið. Rjátlaði ég nú um
heiðina næstu sólaribringa án
þess að komast nototourn tírna
í færi. Ekiki hafði ég neiitt
skýli til að hvílast í eða af-
drep, en kastaði mér niður í
lautu eða milli þúfna til að
blunda. Tíð var mjög góð
þessa daga svo þetta var vel
hæigt. Á áttunda degi komst
ég svo loks í færi við gren-
lægjuna langt frá greninu og
þar Skauit ég hana.
— Hvenær hefurðu svo ver
ið fijótastur að vinna greni?
— Ég hef unnið grení á
tæpum fjóruim kliukkutímium
og það var núna í vor. í júlí-
byrjun fundum við Birgir
Ásgeirsson greni í Þríhyrn-
ingi og komum að því kluitok-
an þrjú síðdegis. Voru lambs-
ræflar á greninu og stálpaðir
hvolpar léku sér úti fyrir
munnanum. Byrjuðum við á
því að skjóta hvolpana og
höfðum drepið þá alla fimm
eftir skaimma stund. Alkt í
einu sáum við hvar annað dýr
ið var að læðast þarna í móuin
um og skaut ég það þegar á
sæmilegu færi. Reyndist það
vera grenlægjan. Biðum við
nú eftir því að rebbi kæmi
í ljós og á sjöunda tímanum
sáum við honum bregða fyrir.
En sennilega hefur hann séð
skuggann af mér því hann var
var um sig og kom etoki að
greninu. En ég gat veitt hon-
um fyrirsá't notokuð frá og
skaut hann á löngu færi. Var
það laust fyrir klutokan sjö.
— Hvað er annað frétt-
næmit af grenjum nú í vor?
— Það er helzt grenið, sem
fannsit í Svalbarði núna í
miðjum júlí. Við vorum lengi
búnir að leita að greni á þess-
um slóðum, en höfðurn etokert
fundið. En við vissum af dýr-
bít ein/hversstaðar þarna,
lambatjónið sagði til sín. Ég
hafði séð slóðir eftir hvolp-
ana þegar Björgvin Sigvalda-
son sá í kíki heim að gren-
inu, en þar var hvítit af að-
burði. Lagðist ég strax á gren
ið, en bílstjórinn ók leitar-
mönnum heim og sótti mér
vistir. Visisum við þegar, að
við höfðum fuindið það sem
við leituðum að, því þama
hafði skæður bífcur auðsjáan-
lega gegnið um. Ég hef aldrei
séð annað eins á greni. Lágu
þarna ræflar af milli þrjátiu
og fjörutíu lömbum frá í vor.
Hafði margt af lörmbunum
verið frá Eiríksstöðum og Há-
konarstöðum, það mátti sjá af
lambamerkjum, en það færist
nú mjög í vöxt að bændur
merki lömb sín á vorin. Það
er miikið tjón, sem þessi bít-
ur heíur gert í vor, og þarma
í Svalbarði hafði hann auð-
sjáainlega gengið úti til fleiri
ára. Nú, ég byrjaði á því að
Skjóta þama einn hvolp sama
kvö'ldið og við fundurn gren-
ið. Morguninm eftir skaut ég
svo bæði dýrin með stuttu
millibili. Komu þau bæði á
hvolp, þ.e. ég lotokaði þau að
greninu með því að kvelja
hvolp.
— Er hægit að bægja tófu-
gamginum frá með byssu ein-
göngu?
— Maður vonar að það
verði minna um tófu á þessu
svæði næstu árin. En alltaf er
hætta á að eitthvað komist
af, sem gengur úti. Hitt finnst
mér hlægilega vitlaust, að
banna að eitra fyrir tófuna.
Finnst mér að Jötouldals-
hreppur ætti að fá undan-
þágu til að eitra í vetur. Það
er fljótt að koma tjónið, sem
refurinn veldur. T.d. vantaði
einn bónda, JÓhann á Eiríks-
stöðum nítján lörnb þegar
smalað var til rúnings í vor.
Merikin vísuðu á sum þeirra
á Svalþarðsgreninu og trú-
lega hafa þau flest eða öl'l
farið í tófu. í vor hafa verið
unnin tuttugu og átfca fullorð-
in dýr í Jötouldalshreppi og
sjötíu og einn hvolpur, en það
er hætt við, að efcki hafi náðst
allar tófurnar af þessum slóð-
um.
— Segðu mér að lotouim,
Björgvin, hverjum eiginleik-
um góð grenjaskytta þarf að
vera búin?
— Hann verður að vera
nógu slumgimn og gæta þess
að láta tófuna ekfci sjá sig á
ferli. Og hann verður að vera
mjög rólegur. Oig hann má
aldrei skjóta nema hann sé
nokkuð viss.
— Hefur þú haft ánægju af
að fást við þetta starf ? *
— Ég hef alltaf ha ft gaman
af að fást við styggar tófur.
J.H.A.
Björjvin Stefánasoo.