Morgunblaðið - 31.08.1965, Blaðsíða 14

14
MORGUN BLADIÐ
Þriðjudagur 31. ágúst 1965
Mig hefur dreymt fyrir öllu mik-
ilsverðu í lífi mínu
Afmælisviðtal v/ð frú Herdisi
Ásgeirsdóttur
HERDfS Ásgeirsdóttir, bona Hjalilalanids-HIelga og þótti gott
T ry gg;va Ófeigseonar, útgerðar-
maiuis, er sjötug í dag. í mörg
undanfarin ár hefur frú Herdísar
verið getið í sambandi við margs-
bonar velferðarmál kvenna, svo-
eem orlofsmál húsmæðra, lausn
é fæðingarheimilismálinu, fjár-
Böfnun hjá Hringnutm fyrir barna
Bpítala o.fl., enda hefur hún
ótrauð lagt þar ihönd á plóginn.
Otekffr 'þótti afmælið gott tæiki-
færi tii að fá í þetta sinn blaða-
viðtal við hana uim hana sjálfa,
þó því væri ekki trúað að hún
væri orðin sjötuig fyrr en búið
yar að fletta því upp.
— Ég er hreinræktaður Vestur-
hveingur, ihefi aðeins búið í þrem-
ur húsum í Vesturbænum um æf-
ina. Og ég er bara stolt af því,
eniola hefur sr. Bjarni gert
Vesturbæinn svo frægan. Oig
einnig hann Hendrik Oittósson,
sem hefur skrifað bætour um
bveriið okkar á uppvaxitarárum
mínum, segir frú Herdís í létt-
um tóri, er við sitjum í glæsilegri
etofu þeirra hjóna á Hárvalila-
götu 9 og byrjum að ræða um
uppruna hennar.
Ég er fœdid og uppalin á Vest-
Urgötu 32 og bjó þar mín fyrstu
hijúskaparár. Alllan þann tíma
Ibjó sama fólikið í húsumium í
kringum okikur. Það átti sjálft
húsin sín og var ákaflega öruiggt
fólk, starfsaimt og heiðariegt, svo
maaður gat ekki annað en borið
yirðingu fyrir því. Húsið okkar
var 21 ailfn á lengd, ris og loft
en seinna var gam/la húsið rifið
og nýtt steinhús reist í staðinn
og stendur það enn. Gamla húsið
var kallað Kapteinahúsið, enda
Ibyggðu og bjuggu þar alltaf
Ekipstjórar. Faðir minn var Ás-
gieir Þoisteinsson, Skipstjóri.
Hann átti og gerði út Skútu með
Jóni Norðmann frænda sínum.
Hann var ákafleg féilags/lyndur
maðuir og var einn af stofnend-
um og fyrsti formaður stýri-
manna- og skipstjórafélagsins
Öldunnar, sem hélt upp á 70 ára
afmæ-li sitt nýlega. Pappa var að-
eins 33 ára, er hann dó vegna
gailsteina. Enginn var til að
ökera ihanin upp. Þannig voru
tímarnir. Þá var ég 7 vilkna göm-
ul og var skírð yfir rúminu hans,
bvo hamn gæti heyrt móðurnafn-
ið sitt áður en hann dó. Jóhanna
systir mín var þá 3ja ára. Hún
d)ó vifcu áður en hún átti að fenm-
ast. Ég ertði fermingarkjóili'nn
hennar. Móðir mín gifti sig aifit-
ur, þegar ég var 5 ára görnul,
Páli Mattíhíassyni, skipetjóra.
Þau eignuðust 2 börn, Sigurð,
eem dó 16 ára gamall, og Matt-
heu, sem gift var Evald Torp.
Þau mamma og Páll bjuggu í
nýja húsinu á Vesturgötu 32 og
þar bjó einnig móðurafi minn,
Sigurður Símonarson, fyrsti Skip-
stjóri hjá Geir Zoéga, sægarpur
og öðlingur, sem naut mikillar
virðingar og var tvisvar haldið
heiðurssamsæti í bænum. Sjálí
giftiist ég syo Skipstjóra og við
bjuggum þarna lika tiil 1934. Það
var því ekki út í bláinn að kalla
þetta Kapteinabúsið. Hjá okfcur
voru 4 stofur niðri og svefnher-
bergirn uppi og ytfirleitt var búið
aí rauisri í húsinu.
Draumspeki í ættinni. /
— Eruð þér þá fram í ættir
Beyk'víkingur?
— Nei, nei, Vestfirðimgur í
móðurætt og Norðiendingur í
fiöðurætt. Þorsteinn Þorlieifsison,
föðurafi minn var frá Hjallalandi
í Vatnisdal, sonur Þorleifs hrepp-
Btjóra og Helgu Þórari.nedóttur
konu hans, sem köililiuð var
Skóld. Þorsteinn kvæntist Her-
dlíisi Jónsdóttur frá Undirfellli í
Vatnsdal, dóttur sr. Jóns Eiríks-
sonar og Bjargar Benediktsdótt-
ur. Þorsteiinn afi minn fluttist
að Kjörvogi á Ströndum og bjó
þar. Hann var um margt merki-
legur maður, var talinn forspár
og miki’ll mannasættir. Hann var
einni-g þjóðhagasmiður, fann t.d.
upp bátavindu. Hann tók á móti
200 börnuim á Ströndum og srníð-
aði sjáMur fæðingartemgur, sem
eru mjög líkar þekn sem nú eru
notaðar.
— Vitið þér einhver dæmi um
þessa spásagnariiæfileika hans?
— Já, já; miörg, Einlhverju
sin-ni skall Skyndilega á ofsaveð-
ury nr SJ Z3ÍJ: ha.ns yoru á rió. Her-
efkflri hefur dreyrnt fyrir og ég
vitað um. Mig dreymdi t.d. fyrir
'giiftingunni mimni 18 ára gö-mu'l,
sjiö áruim áður en ég gifti mig,
árið 1920.
— Viljið þér segja mér ein-
hvem slíkan draum?
— Já, ég get það, ef þér viljið.
T.d. í samibandi við það þegar
Tryggvi fókik togarann Imperia-
list. Hann var þá stýrimaðúr.
Mig dreymir þá eina nóttina, að
ég sé stödd í búð Geiris Zoéga
á Vesturgötunni. Við hllið mér
stienduir vinkona mín, frú María
'Hjailtadóttir, skipstjórafrú, og er
í fallegri loðkópu, sem ég dáist
mjög að. Sjálf er ég aðeins í
kápu með Skinni. Þegar ég kem
út í sólskinið á tröppunum, sé é-g
að ég er komin í fallega loð-
kápu og segi: — En þetta er ekflri
íslenzjkur pels. Þeesi er útlendur!
Nokkru seíhna hringdi Geir
Zoéga tiT mannsi-ns míns og sagði
að mr. Hellyer í Huill óskaði eftir
að hann kæmi til viðtals út til
hans. Rétt áður en Tryggvi fór,
dreymdi mig að ég væri sjálf
stödd í Hufll og sá þa-r í dokkinni
Skip, þar sem pabbi minn stóð í
sta-fni. Ég spiirði um Tryggva
O'f nabbi sa°'ði að hann væri úti
Frú Herdís í stofu sinni. Ljósm. Gísli Gestsson.
dís amma óttaðist um þá. Afi r í bæ. Ég segi svo Tryggva draum-
gekk þá út, gáði tifl veðurs og
kom svo inn aftur og sa-gði:
Ekíkert g-uði er um megn,
ég hans náðir þeklki.
Minn-á verður rok en regn.
Raúnum kivíði ég ekki.
Nokkru seinna lœgði veðrið og
fór að rigna.
Draumspeki afa var svo rnifcil,
að fyrstu nóttina eftir ,að hann
fluttist að Kjörvogi kom til hans
dxiaumamaður og fór með vísu,
sem hljóðaði á þá leið, að hann
yrðí þar í 24 ár. Hana -kann ég
því miður ekki. Að 24 árum liðn-
um þurfti afi svo að fara í kaiup-
stað. Áður en hann fór, sagði
hann við syni sína: — Nú eruð
þið orðnir nógu þrozikaðir til að
taka á yikfcur mikla ábyrgð! &vo
-kvadd-i hann sitt fóflik venju frem-
ur vel og kom afldrei aftur. Bátux-
inn fórst. Faðiriminn lá veikur
í taiugaveiki. Hann sá og gat lýst
þvi bvar báturinn hefði farizt og
reflrið að landi. Strax og lægði,
var farið á staðinn og var afllt
eins og hann hiafði lýst.
— Úr því þetta er svo miflrið
ættinni, hafði þér þá ekki sjálf
erflt eitthvað af þessum eigin-
leikium?
— Jú, eflflkert mik'ilsvert hefur
kiomið fyrir í lífi mínu, sem mig
inn um morguninn og lýsi skip-
inu nakvæmlega fyrir honum.
Þegar hamn kemur til Hull, fler
-mr. Hellyer með han-n út í ski-pa-
smíðastöð utan við bæinn og
sýnir honum skip, sem þax er í
smiðuim og segir: — Þetta er
steersta oig fu-Uikommasta dkipið,
sem ég flief iátið smíða. Ég er að
hugsa um að bjóða þér að verða
skipstjóri á því. Vilitu það? Þeg-
ar Tryggvi kiom heim, sagði hann
mér, að hann befði orðið afliveg
furðu losti-mn er hann sá slkipið,
því það var nálkivæmiega eins og
lýsingin á Skipinu, sem ég sá í
draumnum. Þegcir hann var í
fynsta túrnum á Imperialiat, þá
dreymdi mig eina nóttina að ég
stæði hjá honuim í brúnni og
segft við hann: — Ég sflriil ekkert
í þessu. Ég er alsett kýlum um
afllan líkaman-n. En það er þó
bót í máfli að það blæðir ekki úr
einu einasta! Um morguninn
ihringdi Geir Zoéga, útgerðar-
maður, til mín og sagði mér að
Imperialist væri staddur út af
Grindaviík með bi-lað stýri.
Mennirnir voru þarna í mikilii
hættu, en hann reyndi að sjáif-
sögðu að gera lítið úr henini við
mig. Ég var saninfærð um að afliit
mundi fara vel, af því ekflri
hlædidi úr kýfluirauira í draumirauim.
Try-ggvi hafði veitt mjög vefl
þennan túr og haíði rúmar 100
tunnur á þilfari. Hann lét henda
allri lifrinni í sjóinn, til að lægja
brimið og á meðan gátu menn-
imir komið var-astýrinu í gang
og bjargast úr líifishættuinni.
5 börn og 23 -barnabörn.
— Þér ihafið 'þekkt vefl iítf sjó-
mannsikonunnar áður en þér
giiftuð yðux, komin af Skipstjór-
uim í báðar ættir?
— Já, í 20 ár Hfði ég lífi sjó-
mainnslkonunnar, var ein heima
með börnin meðan maðurinn var
á sjónum. Þá voru síf-elflt á ferð-
inni alflir þessir hættuiegu bama-
sjúikdómar, sem nú eru varia till,
og maður varð þá að vaka einn
yfir bömunum, án þesis að geta
sóibt styrk til man-nisi-ns. Börnin
eru fimm og nú eru bannabömin
23. Sonurinn er eimn, Páll Ásgeir
Tryggvason, fulltrúi í uta-nríkis-
ráðu-neytinu, sem kvæntur er
Björgu Ásgeirsdóttur forseta, og
á 5 böm. Dæturnar eru fjórar:
Jólhamma gift Jónasi Bj-arnasyni
lækniy og eiga þau 6 börn, Ran-n-
veig, sem á 5 börn, Herdís, sem
gift er Þorgeiri Þors-teinssyni
fulltrúa lögregl-ustjóra á Kefla-
víkurflugveili og á 4 böm og
A-nma McDomafld, sem á 3 böm og
býr m-eð manni sínum í An-nar-
bour í Banid-arikjunium.
— Fóruð þér sne-mma að hafa
afskipti af félagsmálum?
— Nei, meðan bömin voru un-g
og maðurinm í -burtu, vildi ég
ekki fara út í slöct. Þá fór ég
afldrei neitt út af heimilinu. Var
bara heirna að hugsa um böm
og bú. Móðir mín bjó þá hjá mér
í 12 ár. En mig lamgaði alfltaf til
að taika þátt í félaigBmálum. Slvo
fcom mokkuð fyri-r mig, sem ýtti
á eftir og réði því hvers konar
máflum ég helgaði mi-g, þegar að
því 'kom. Ég viar á amnað ár mjög
veik og var mér þess meðvitandi
að ég wa-r langt leidd, en þráði
mjög milkið að fá að lifia hjá ung-
um börnuim mínum. Ég bað guð
iátlaust um að gefa mér líf og
beiflsu, því ég hefi aflltaf verið
mjög trúuð. Eina nótt kom tiT
mín ungur maður, sem sa-gði: —
„Herdís mí-n, óttast þú ekki. Þú
átt að lifa. Þú átt eftir að fá að
ei-gnast Htið barn. Kristur hjálp-
ar ölfluim píslarvottum“. Á þess-
ari nótitu fann ég nýjan lifs-
straum streyma um mig og mér
batnaði, svo að eftir hálfan mán-
uð va-r ég komin heim. Tv-eimur
árum síðar rættist forspái-n, þvii
ég ei-gnaðist yngstu dóttur mína.
É-g var svo þakklát fyrir að fá
að lifa hjá börnum mínum, að ég
fór að hugsa um hvernig ég gæti
þaikkað -guði og hvað ég gæti gert
öðrum tiíl góðs. Því ég áMt að
við eigum að verja lí-fi oiklkar
þennan stutta tíma, sem við er-
um hér, til að giera þ-að gott sem
við getum.
Við félagsmál yfir 30 ár.
— Þér h-afið starfað mikið í
Hringnum og Bandalagi kve-nna,
er það eiriri?
— Ég byrjaði m-eð því að ganga
í Hrin-ginn og hefi starfað þaí í
yfir 30 ár. Var í mörg ár f-ormað-
ur fjáröfllunamefndar, en eins
og þér vitið, höflum við á sein-ni
árum saifnað til bamaspítala
Lamdspítala-ns. ' Sem fuilltrúi
Hringsins var ég valin í Bandalag
kvenna í Reyikjaivílk, en þar er
maður kosinn í nefndir, sem
starfa að ýmsum máiefnum
varðandi Reyikvíkinga. Og lanids-
þingið vinmur svo aftur að mál-
efnuim, seim varða allla 1-ands-
memn. Þetta leiðir svona hvað af
afmælis
FRÚ Herdís Asgeirsdóttir. Ég
get varla trúað því að frú Her-
dís Ásgeirsdóttir sé að verða
sjötug svo vel þer hún árin. En
ekki skal ég rengja kirkjubæk-
urnar, þótt borðið hafi við að
þeim hafi skjátlast. Eftir því,
sem þær tjá, er frú Herdís
fædd 3(1. ágúst 1895 í húsinu
32 á Vesturgötu hér í borginni.
Foreldrar hennar voru Rann-
veig Sigurðardóttir frá Dynj-
anda í Amarfirði og Ásgeir Þor
öðru, eins og gen-gur. Nóg er af
góðuim máflefnum, sem þarf að
vinna að. Ég komst t.d. í kymni
við það, að milkil vandræði höfðu
skapast vegraa þess að fæðandi
(konur komust ekki að á Fæð-
in-gardeildinni og fengu efltfci
nauðsynlega hjáflp. Ég fór því að
tala um þetta óviðunand-i ásita-nd
á Baindalagsfun-dum og óskaði
efltir að n-efnd yrði Skipuð tifl að
atíhuga, hvað (heegt væri að gera.
Mér fa-nmst eðflilegt að konurnar
reymdu að koma meðsystruun
símum tiT hjálpar. Ég va-r kosin
formaður nefndarinmar og eiftir
að við höfðum athuigiað aðstœður,
var ósk'að eftir að byggt yrði of-
an á Fæðingardeildina, en af þvl
gat ekflri orðið sökum fjárskorts.
Við fórum því að r-eyma að leita
úrræða. Þá datt mér í hug húsið,
sem hún Helga Nielsdlóttir
byggði á sínium tíma seim fæð-
imgarftieimifli og bærinn notaði
þá til að veiita þurfamdi fjölskyld
um búsaskjól. Við Skrifuðum
bæj-arráði og óskuðum eftir að
það yrði lagfært og gert að fæð-
ing-aiheimili. Og til að gera lamga
sögu stutta, þá koimst það mál
sem betur fer í höfn. Þar fara
fram þúsund fæðingar á ári. Og
þér megið trúa þvi, að ég er
án-ægð að hafa verið svo lánsöm
að fá að leggja þax hömd að.
— Svo þér hafið mest beitt yð-
ur við velferðarimál barna og
kivenma?
— Eklki eingönigu. Ýmislegt
fl-eira hef-ur komið til í starfimu
hjá 'B-anidallaginu. Við beruim eklki
síðúr fyrir brjósti gamaflt fóiki.
T.d. fór ég ei-nu sirani á vegum
Bandalagsi-ns tifl kirkjukvem-
félaganna og flluitti erindi um
nauðsyn á umhy-ggju ag hekn-
sóknum til gamxals f’óTlkis. Því var
m-jög vel tekið og mörg félögim
haifa einmitt un-nið að þessu sið-
ar. En sfleppum því.
— Þér hafið haift mikil af-
skipti af orlofismálli h-úsmæðra.
Voruð þér ekki einmiitt formað-
ur milliþinganefn-dax Kven-
félagasambandsins, sem íkom þvl
lrikis í höfn?
— Jú, við sömdurn flrumvarpiiði,
seiin síðar var samþyflrict á þingi.
Við áttum marga fundi um máflið
og satt að segja voru netfndar-
fundirnir aillir haldnir í þessari
stioflu, þar sem við erum nú. Síð-
an 1955, þegar oriaf húsmæðra
varð að lögum, hefi ég faxið með
reylkvískum oriofskonum á ibverju
surnri í sumarieyifi og satnnfærzt
-enn betur um, hversu húsmæð-
urnar eiigia innilega Ski-lið að flá
þet'ta frí, og að oriof þeirra á
ful'lan rótt á sér. Oriofsmálið er
eitt m-esta kvenrétti-ndamál sem
komið hefur friam lengi. Með þvl
er viðurikennt að húsmóðirin sé
einstakliinigur, sem þurfi hvíld,
engu síðuir en aðrir. Þetta Ihefur
verið mitt aðalálhngamái lengi og
ég hefi -ha-ft mikla ánægju af þvl
að vin-na að því. Eftir því sem ég
kynni-st íslenziku konunni betiuir
gegnum orlofsstarfið, þeim mun
væinna þylkir mér um hana, og
því meiri virðingu ber ég fyrir
henni. Ég átti mitt frí með yfir
40 konum í orlofi við Sælings-
dalsiaug í sumiar og átti þar
yndisl-eg-ar stun-dir með þeim, þvl
þalkklæti þeirra í saimbandi vi3
þesisa lnvífld og þan-n félagsskap,
s-em þær njóta þarna, er talk-
markalaus.
Ýmislegt fleina hefði verið
hægt að ræða nm við frú Her-
dísi. Af nógu er að taka. En
blaðörvi-ðtal hlýtur að takmarka
efnið. Við óskum heninfl því að
Irikum til hamingju með afm-aelið.
KVEÐJUR
steinsson frá Kjörvogi á Strönd-
um.
Sigurður faðir Rannveigar og
Markús Bjamason, sem var
fyrsti skólastjóri Stýrimanna-
skólans, vóru bræðrasynir. Sig-
urður vandist snemma sjónum.
Hann var hinn mesti mannkosta
maður og mikill sægarpur. Varð
hann skipstjóri hjá Geir Zoega
og gerði Geir sér ferð upp á
Akranes til þess að biðja Sig-
urð að taka við skipi, sem hann
Framh. á bls. 23