Morgunblaðið - 06.01.1966, Side 15

Fimmtudagur 6. janúar 1966
MORGUNBLAÐIÐ
15
— Sá sem hefur
Framhald af bls. 10.
Helga. Ég sá, að hann hefur orð-
ið 39 ára í ihaust. Þá varð ég hissa,
— því að einíhver takmörk
hljóta að vera fyrir því, hve
menn eru lengi að taJka út þroska.
En svo datt mér í hug útgefand,-
inn og auglýsingar hans, og þá
hugsaði ég með mér: Oft er
■villtur hestur hlemmivakur.
En sannarlega eru vankantam-
ir á þessari sögu Jóhannesar
Heliga ekki til að hafa í flimt-
inguim, því að þeir eru það marg-
ir og mikJir, að þeir hafa gagn-
ger áhrilf á giLdi hennar sem
heildar, en hins vegar sýnir sag-
an það frekar en nokikuð annað,
sem höfiundiur hennar hefur
skrifað, hve miklum gáfum hann
er gædd.ur sem rithöfundiur.
Hann er víða meistari í mál og
stil, máil hans fjötbreytit og yfir-
leitt án orðskrípa, þótt finna
megi hjá honum málvilliur og
slettur, sem ©kki eiga sér neinn
sjáanlegan tilgang, og stíllinn er
iblæfarigðaríkur og ofit mjög vel
eamræmdur efninu, stundum
þróbtmikiJil og allt að því gæddur
heilllandi magni, stundum miid-
ur, þýður og LátLaus, og boginn
sjaLdan spenntur svo hátt, að úr
verði giöp eða andlkannaleg sér-
vizska. Jóhannes HeLgi er og
gLöggskyggn á fólk, þar sem
hann gætir sín, og sannarlega
tekst honuim að draga það skýr-
um og oft djúpum og eðiilegum
dráittum, og á þetta jafnt við um
karla og konur, unga og gamila.
Tökum tii dæmis jafnóLíkar per-
eónur og Alviidu veitingaikonu,
sýsluimannsfrúna, Hiidigunni,
Úifihiidi, Nönu litlu — og sýslu-
manninn, prestinn, lækninn, liðs-
Éoringjann ameríska og fávitan.n
og tröllið Ketil — alit er þetta
fóik eðililegt og efitirminnilegt,
hvert á sína vísu, en afitur á móti
eru þeir gallaðir frá hendi höf-
undar Klængur gamli og Murtur.
Klængur er fuiitrúi hins gamla,
þjóðlega, trausta og ómútanleiga í
fari Menzakrar aiþýðu, þess, sem
hefur á liðnum nauðöldum
verndað tungu og þjóðerni og
jafnvel a-ukið við fiorn verðmæti,
en Klængur verður í höndum
höfundar háiftröllslegur per-
sónuigervingur þessa frekar en
eðlilegur einstaklingur. Murtur
er sjá.lf aðalpersóna sögunnar,
Bkáldið, hu-gsjónamaðurinn, hinn
Jóhannes Helgl
ómiúitanlegl fiulltrúi þjóðilegrar,
siðferðilegrar og mennimgar-
legrar uppreisnar nýs og huig-
sjónaríks tóma. En hann verður
hreinn og beinn villingur og þá
er á líður söguna liblu skárri
sem silíkur en hið tauimilausa
manndýr, ameríslki hermaðurinn
Jack Huston. Hugsjón Murts er
friður og frelsi, en hann dæmir
tiá dauða og bortímingar í buga
og hjarta og flýr af bökninum —
eklki aðeins sögusviðinu Lyngey,
hefdur af íslandi, og síðasta verk
ihans í eyjunni er að bregða sér í
land úr pósbbátnum með töskur
sínar, eita uppi um hábjartan
dag fyrir allra augum og taka
frillluitalki niðri á sandi þá einu
konu, sem hann telur sig virða
og ann, svo sem hann í sinni
blindiu síngirni og sjálfshyggj u
getur unnað, — staðráðinn í að
hlaupast síðan frá stúlkunni að
ioknum þessum verknaði! Ojú,
jú, — harín telur sér svo sem trú
um, að hann standi á stórum
hærra siðferðisstigi en hin leigða
Hildigumnur, hvað þá Jaek Hust-
on, en til hvers er hann ekfki vís
í öllu sínu taumllausa, skaps-
munalega og holdlega ósjálfræði,
þegar af nýrri átt kynni að þlása
í bólið hans?
Og hvað svo um hina aðvífandi,
en allsvaidandi fuiltrúa hins
andstæða málsstaðar, sem Murt-
ur bæði hatar og fyrirlítur?
Þeim aðeins bregður fyrir, og
þeir verða tilefni til Skapofsa-
kasta hjá Murti. Hann heilir úr
sér skömmum og svívirðinguim,
stundum svo lágkúrulega kjána-
legum, að það er eins og höfund-
ur hafi þar með ölilu glatað
mælsku sinni og kjarnyrtum
stíiþrótti, og hvergi er þetta
meira áberandi en eimmitt í
þeim þæbti, þar sem Murt
dreymir fundinn á „Víðuvöllum
Lyngeyjar", — dreymir hina
Svörtu messu!
Jóhannes Helgi er auðsjáan-
lega mjög afdrátterlaus þjóðern-
issinni, og hann virðist kunna vel
að meba fiornan menningararf og
'það afrek kynslóðanna að varð-
veita þann arf á þeirri löngu nótt
örbirgðar og kúgunar, sem grúfði
yifir þjóðinni. Svo er þá Jóhannes
svarinn fjandimaður andvara- og
áibyr.gðarleysis í þessum efnum
nú á tímum allsnægta og fjár-
hyggju, Hann fyrirlítur það hátt-
erni að laða islenzkar stúlkur
árlega á eims konar kyngripa-
sýningar og senda þær síðan út í
heim á vit freistinga, sýndar-
mennSku og fégræðgi. Hann er
andstæður Keflavíkursjónvarp-
inu og amerísikri hersetu, telur
sig meðal annars hafa fyrir því
órækar sannanir, að henni hafi
fyigt og fyiigi háskaleg og fyrir-
litleg samskipti íslenzkra kvenna
og amerískra hermanna, og aulk
þess sem það er skoðun hans, að
það sé allt annað en hoU sjálifs-
bjargarhvöt og sjálfstæði Is-
lendinga, að þeir byggi fjárhags-
afkomu sina að nokkru leyti á
árlegum tekjum af amerískri
hersetu, hafi hin tíðu og nánu
samskipti við fulitrúa hins am-
ríska hers slævandi áhrif á
ábyrgðartilfinningu Menzikra
valdaimanna, svo að þeir verði
sinnulausir um verndun ísienzks
þjóðernis og sjálfstæðis — og
iþessu fylgi siðferðileigt og þjóð-
ræknislegt andvaraleysi mikils
þorra fsiendinga.
AUt þetta eru sjónarmið, sem
sannanlega eru þess verð, að
þeim sé gaumur gefinn, enda
bráð nauðsyn, að á hinum þjóð-
lega vetbvamgi sé vel á verði
staðið. Þess vegna er ekki ein-
ungis skaði að því frá listrænu
sjónarmiði, að svo hefiúr til tek-
izt hjá Jóhannesi Heiga um mál-
fiutning hans í sögunni, sem
raun hefur á orðið. Illu heilii
hefur hann fleygað hana mjög
víða ómerkilegum vaðli og órum
Murts, skætingi og afigæðimgi um
einstaka stjórnmálamenn, sem
hafa sam.a róbt til sinna skoðana
og höfundurinn til þeirra, sem
honum eru alvörumál, en hann
hefði, að því er virðist, hæglega
getað gert úr þessari sögu, ef
hann hefði gætt skapsmuna sinna
og sjáifsvirðingar, hivort tveggja
í senn, stórbrotið Skáldverk og
mjög áhrifamikið þjóðlegt varn-
aðarrit. Lyngey hefði þá orðið
ísland í hnotskurn og varnaður-
inn komið af listrænni hnitmið-
un fram í áhrifum stöðvarinnar
amerísku á viðhorf og örlög
eyjarsikeggja svo sem þau hefðu
komið hinu aðvífandi glögg
sfcyggna og glæsilega skáldi fyrir
sjónir, og lesandinn síðan feUit
sjálifur sýna dóma til sýknunar
og sakfellingar.
Á Jóhannesi Helga hivílir þeim
mun meiri ábyrgð en flestum
öðrum, bæði með tilliti til við-
horfa hans og til ísienzúra bók-
mennta, sem hann hefur ótvírætit
meira til brunns að bera sem
sagnasikáld en ef til viil nokkur
annar, sem fram hefur komið um
langt skeið á þeim vettvangi hér
á íslandi.
Guðm. Gíslason Hagalín.
Berlín, 'Z. jan. AP.
• Tveir austur-þýzkir lög-
regluþjónar flýðu á gamlárs-
dag til V-Berínar, einkennis-
klæddir. Hafa þar með 449
einkennisklæddir lögreglu- og
landamæraverðir flúið Aust-
ur-Þýzkaland að því er lög-
reglan í V-Berín hermir.
LONDON
dömudeild
Austurstræti 14.
Sími 14260.
nium
s'iðbuxur
mum
sklðabuxur
úrvali.
PÓSTSENDUM —
—★---
LOIMDOIMy dömudeild
— er nógu gott til heyskapar og fandbúnaðar-
starfa þar sem veðrátta er óstöðug,—vinnu-
hraði og lipurleiki eru þá ómetaniegir kostir,
enda eru Massey— Ferguson dráttarvélarnar nú
langvinsælustu vélarnar hér á landi sem á
Norðurlöndum og öðrum nágrannalöndum.
Bœndur! Kynnið ykkur tœknibúnað „Rauðu ris-
anna* frd Massey-Ferguson og sannfarist um yfir-
burði peirra og hagstœtt verð.
ADEINS ÞAD DEZTA
„Rauðu risarnir” bera af:
SQ Sérlega gangöruggar Perkins-dieselvélar, — skiptanlegar strokk-
fóðringar gera viðhald einfalt og ódýrara.
£ö Framúrskarandi ræsiöryggi í kuldum.
£23 öll drifknúin og vökvaknúin vinnutæki ganga óháð girskipt-
ingum, — vegna tvöfaldrar kúplingar.
£23 Sérstök sláttuvéladrif, óháð aflúrtaki að aftan.
£23
£23
„Multi-Lift” vökvakerfið gefur ótrúlega yfirburði:
m) Sjálfvirka þrýsti stillingin getur tvöfaldað afturhjólaþunga.
b) Feilihraði þrítengdra tækja er stillanlegur.
c) bunn olía gefur znikinn vinnuhraða, einnig f kuldum.
öryggir, auðstillanlegir fóthemlar auk handhemils.