Morgunblaðið - 23.06.1966, Blaðsíða 5

I Fimmluðagtfr 23. júní 1966
MORGUNBLADIÐ
5
ÚR
ÖLLUM
ÁTTUM
Minn sumardalur
þökk sé þér . . .
Þannig kvað Bægisárklerkuur
inn, þjóðskáldið sr. Jón Þor-
láiksson. Og þó að kvæðið sé
jþýtt, er ekki að efa, að hér hef-
ur hann dalinn sinn, Öxnadal-
inn, í huga. Þessi vísuorð mundi
eá eftirmaður sr. Jóns, sem
að geta hinna stærri, ytri at-
burða í iífi hans, yrði sagan
ekki löng. Öðru máli gegndi, ef
gamalt sóknarbarn hans segði
frá minningum sínum um hann,
þá vaeri margs að minnast,
margt fagurt og gott í fari hans,
margar ánægjustundir með
honum, mörg huggunarorð hans
á sorgarstundum og svo margt
elskulegt. Beruharð kynntist
síra Theódór náið og þeir voru
virkta vinir, presturinn og Stef-
án faðir hans.
Mun oss hinum yngri víst ó-
hætt að láta eftirmæli Bern-
harðs skýra mynd vora af síra
Theódóri. Hann hefur unnað
pretsstarfinu og ekki kosið ann
að fremur. Altarisiþjónusta fórst
honum vel enda hafði hann góða
rödd. Ræður hans voru látlaus-
ar, en vandaðar í máli, fluttar
fram af hinni mestu hógværð,
fullmikiili fannst sumum, en allt
eðli hans var slíkt að ekkert
var honum fjær en ákefð og ofsi.
Beztu ræður sínar flutti hann
yfir moldum, eins og hin eldri
eiga minningar um. Kunnur
Mennirnir hverfa -
minningin lifir
minnst er í þessari grein, áreið
anlega vilja kveðið hafa. Allt
sitt ævisumar, og haustið með
dvaldi hann þar, svo vel undi
hann þar hag sínum, að annars-
staðar vildi hann ekki vera eftir
að hann fluttist þangað í byrj-
un prestsskapar síns, 24 ára
gamall eins og síðar mun sagt
verða.
\
1 dag ber dalur Jóns Þor-
lákssonar sannarlega beitið Sum
ardalur með rentu. Norður dal-
inn streymir Öxnadalsá, ærsla-
fengin og atorkusöm eins og
henni liggi lífið á. Og það er
von. Oft er þörf en nú er nauð-
syn. Sunnanvindurinn sem fyll-
ir dalinn hlíða milli þennan
bjarta vordag — 12. júní 1966
-— er 22 stiga heitur og honum
veitist það létt venk að bræða
skaflana, sem enn fylla lautir
og gii eftir þennan snjóþunga
vetur. í nótt hrundi snjóbrúin
yfir Bægisána og nú tekur óð-
fluga upp fannirnar, sem enn
sitja í hvömmum túnanna þótt
svona sé áliðið vors. — Það
er ekki nema eðlilegt. Það hafa
ikomið svo fáir hlýindadagar til
Iþessa. En nú er hann kominn
sendiboði vorgyðjunnar til að
vinna sitt lífsins verk í þágu
gróðurs og grasa.
Sunnanvindurinn hjalar við
upsir litlu kirkjunnar á Bægis-
é. Hann streymir inn um opinn
gluggann við prédiikunarstólinn
og bærir blöðin hjá prestinum
meðan hann flytur ræðu sína.
—- En fólkið í kirkjunni heyrir
ekki í vindinum þótt veður-
hljóð hlýindanna ætti að láta
því ljúflega í eyrum. í dag er
(það á valdi minninganna — það
er að hugsa um liðna tímann.
Þessi dagur er honum helgaður,
því að nú eru söfnuðir hins
gamla Bægisárprestakalls að
minnast þess, að í vor er liðin
ein öld frá fæðingu síðasta sókn
arprestsins þeirra, sr. Theódórs
Jónssonar. Þess vegna fjölmenn
ir eldra kynslóðin í sóknum
hans (Bakka og Bægisár-) til
kirkjunnar í dag, þar sem hann
prédikaði yfir því í meira en
hálfa öld. — Jatkob Tryggvason
organisti á Akureyri hefur æft
kórana, sem syngja við guðsþjón
ustuna og þegar aðkomuklerkur
hefur prédikað út fré texta dags
ins, flytur sóknarpresturinn, sr.
Agúst Sigurðsson á Möðruvöll-
um minningarræðu þá um sr.
Theódór sem hér birtist kafli
úr:
Sögu síra Theódórs mé segja
J fáum orðum. Er vafalaust, að
kysi hann sjálfur, að sem minnst
færi fyrir. Hann gaf sig ekki
að almennum málum utan prest
ekaparins og um hann stóð aldrei
atyrr. Bernharð Stefánsson
alþm. sagði í minningargrein um
síra Theódór, að ef aðeins ætti
gáfumaður úr annari sveit, sem
var við útför Stefáns Bergsson-
ar (á Þverá) 1938 og ekki hafði
heyrt til sr. Theódórs dáðist
mjög að ræðu hans við það
tækifæri og taldi hana eina hina
beztu líkræðu, er hann hafði
heyrt. Var síra Theódór þó kom
inn á áttræðisaldur er þetta
var. Hann var prýðilega fróður
um ættir og íslenzka menn.
Kunni ógrynni af kímnisögum
og sagði manna bezt frá, en
•■■■■■■■■■«•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
G. Br. skrifar
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■i
græzkulaust í annarra garð.
Hann vildi vel. Var góður mað-
ur.
Út í frá vita fáir hve mikils-
verð æfi hinna kyrrlátu og
hlj óðu í landinu er svo oft heima
mönnum. Þannig var það hér.
Slík er saga síðasta Bægisár-
prestsins. Þótt hann héldi blöð
og læsi mikið gerðist hann frá-
leitt afskiptasamur um stjórn-
mál eða sveitarstjórn. En það
fundu heiimamenn við moldir
hans, „ að þar voru gerð þátta-
skil í vorri eigin sögu“, eins og
arftaki hans í prestembættinu í
Bægisár- og Bakkasóknum sagði
við kistu hans hér í kirkjunni
útfarardaginn um veturnætur
1949. Var þá ekki það eitt orðið
að horfinn var hér á Bægisá
síðasti presturinn á staðnum,
sem vissulega voru döpur örlög
þessa fornhelga kristniseturs og
aldagróna prestsbols held.ur og
'hitt, að sérstæður og merkileg-
ur fulltrúi Iiðins tíma og geng-
innar kynslóðar var þar kvadd-
ur. „Maður ólíkur öllum öðrum
sem vér þekktum og munum
þekkja“, eins og faðir minn
komst að orði við útför hans,
„ógleymanlegur hverjum þeim,
sem með honum átti samleið
lengur eða skemur.“
Síra Theódór var f. á Auð-
kúlu í Svínadal 16/5 1866, son-
ur hinna merku hjóna, síra Jóns
prófasts Þórðarsonar og Sigríð-
ar Eiríksdóltur sýslumanns
Sverrisen. Hlaut hann, sem
vænta mátti, hið ágætasta upp-
eldi á því orðlagða bókmennta-
og menningarheimili, sem prests
hjónin á Auðkúlu bjuggu börn-
um sínum, dætrunum 5, sem
upp komust, og eina syninum,
sem náði fullorðins þroska.
Pretssonurinn á Auðkúlu fór
ungur í Lærða skólann, varð
stúdent tvítugur. Kandídat frá
Prestskólanum tveim árum síð-
ar. Hefur sú leið snemma verið
ákvörðuð 'hinutm bókhneigða
æskumanni, og því fremur sem
5 ættfeður hans í beina karllegg
voru allir prestar. Fannst það
og aldrei á síra Theódóri sjálf-
um, að 'hann mundi annað kos-
ið hafa. Þar eð Prestskólinn var
aðeins tveggja ára nám, en ó-
heimilt að vígja prest yngri
mann en 25 ára, var oftast, að
ungir kandídatar leituðu sér við-
urhalds í kennslu eða ritara-
störfum hjá embættismönnum
meðan biði átekta. Þannig var
síra Tbeódór barnakennari 1888-
90, en 12. júní það ár var hon-
um veitt Bægisá. Þurfti kon-
ungsleyfi þar eð hann var aðeins
24 ára. Og það átti svo fyrir
æskumanninum frá Auðkúlu að
Sr. Theódór Jónsson,
liggja, er hann tók Bægisá í
Vaðlaþingi að veitingu vorið
1890, að byggja þann stað í sam-
fellt 60 sum-ur. Þótt ekki kæmi
annað til, en hin sjaldgæfa fast-
heldni og tryggð síra Theódórs
við Bægisárstað, væri oss sann-
arlega verðugt og skylt að minn
ast aldarafmælis hans. En vér
höfum þó einnig hugfast, að
hann naut þess ríkulega að þjóna
útkirkjunum,, að Myrká til 1911,
og álveg sérstaklega úr fram á
Bakka, þar sem kirkjusókn hef-
ur lengi verið til m-una mest í
þessu héraði.......
Fyrstu 8 árin var Þóra syst-
ir sr. Theódórs ráðskona hans
á Bægisá. Hún giftist síðar síra
Stefiáni M. Jónssyni á Auðkúlu.
Hinn 28. apríl 1898 kvæntist síra
Theódór Jóhönnu Gunnarsdótt-
ur, sem kalla má að væri frá
Hálsi í Fnjóskadal, en móðir
hennar, frú Valgerður síðar
skólastýra í Laugarlandi í Eyj-
arfirði, var dóttir Þorsteins á
Hálsi Pálssonar. Frú Jóhanna
var fædd á Hálsi 26. júní 1873,
en það vor fékk faðir hennar,
síra Gunnar Gunnarsson pr. á
Svalbarði við Þistilfjörð, veit-
ingu fyrir Lundarbrekfcu í Bárð
ardal. Höfðu þau hjónin þá ver-
ið 8 ár gift, eignast 5 börn og
misst öll. Gleðin yfir fallegu,
yndislegu dótturinni, sem fædd-
ist á Hálsi þegar bjartnættið
er mest og bjarkirnar ofan við
garð í fegurstum blóma fölnaðri
þjónustuna 12. júr:
eins og birtan og gróðurinn und-
ir vetur næsta haust. Sr. Gunmar
dó á Ljósavatni á messuferð 21.
okt. 1873 aðeins 34 ára. Hann var
f. í Laufási vorið 1839, son síra
Gunnars í Laufási Gunnarsson-
ar prests þar Hallgrímssonar.
Þetta var skáldhneigð gáfuætt,
móðir hans var frú Jóhanna
Kristjana Gunnlaugsdóttir Briem
sýslumanns á Grund Guðbrands
sonar prests á Brjánslæk Sig-
urðssonar. Ungu prestshjónin
fró Svalbarði voru bæði gófuð
og glæsileg. En þeim hafði
reynztk aldsamt eystra, fín-
gerðu listrænu fólki er hættara
við kali, en grófu og sterku
manngerðinnL
Vorblómið verður dapurt í
skugganum, en jafnvel þar fegr
ar það og gleður þann, sem
horfir inn í forsæluna. 1 dauf-
legri fegurð þess sjást samt úr-
ræði. Æfi frú Jóhönnu varð öll
á Bægisá. Við þann stað er
nafn hennar bundið, þessarar
gáfuðu og fallegu aðalskonu. Og
þau eru horfin héðan síðustu
prestshjónin að Bægisá. Ég mun
ekki hafa fleiri orð um sögu
þeirra nú, hún er og yður öll-
um vel kunn, metur þar hver
eftir sínum eigin tilfinningum og
greind. Þau hvíla hér suður af
kirkjudyrunum. Þau höfðu fóm
að öllum kröftum sínum á þess-
um stað. Hér hvarf þvi það aftur
til jarðarinnár, sem af jörðu
var. En andinn til Guðs, sem
0af hann“.
1 tilefni aldarafmælis sr.
Theódórs barst Bægisórkirkju
stórgjöf fiá Sigríði, dóttur prests
hjóanna. Skal fénu varið til fegr
unar kirkjunni. — Bægisársöfn-
uður hafði látið gera fagra bök
— gestabók Bægisárkirkju —.
Skráðu allir kirkjugestir við
minningarguðsþjónustuna nöfn
sín í hana. — Bakkasöfnuður lét
leggja fagran blómsveig á leiði
þeirra frú Jóhönnu og sr. Theó-
dórs sem er í garðinum sunnan
ki'rkj'Udyra gegnt legstað sr.
Jóns Þorlákssonar. Og þegar
haldið var fró kirkjunni að
messu lokinni, blöktu borðam-
ir á minningarkransi síðustu
prestshjónanna á Bægisó mjúk-
lega í hlýjum sunnanblænum,
sem blés norður dalinn.
Sextugs-
afmæli
STEFÁN Pétursson, úbgerðarmað
ur á Húsavík, er sextugur í dag.
Stefán hefur rekið útgerð með
Þór bróður sínum í 35 ár. Þeir
hófu útgerð sína með 8 tonna
báti en félag þeirra, Útgerðar-
fiélagið Barðinn h.f. er nú eig-
andi þriggja skipa: Dagfara, Nátt
fara og Péturs Jónssonar, sem
allt eru þekkt aflaskip. Jafn-
framt því að stjórna stóru út-
gerðarfyrirtæki, sem Útgerðar-
fél. Barðinn er nú orðið, hefur
Stefán fram til síðustu ára, verið
fastsækinn og fengsæll skip-
stjóri.
— Frét.tarit.flri