Morgunblaðið - 22.11.1966, Qupperneq 16

16
MORGU N B LAÐID
Þriðjudagur 22. nóv. 1966
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Hitstjórar:
B it st j ór narf ulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglvsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 105.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavik.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Joiiannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
7.00 eintakið.
STYTTING VINNU-
TÍMA - AUKNING
KAUPMÁTTAR
LAUNA
Jens Otto Krag — verður hann forsætísráðherra áfram?
Kosningarnar í Danmörku
Stjórna sósíaldemókratar dfram eða verður
mynduð samsteypustjórn borgaraflokka?
irið setningu Alþýðusam-
* bandsþingsins, sem nú
stendur yfir, flutti Hannibal
Valdimarsson, forseti Alþýðu
sambandsins ræðu, þar sem
hann fjallaði m.a. um kaup-
gjalds- og kjaramák Hann
sagði, að ýmsum þætti lágt
risið á kjarabaráttu á kjör-
tímabili núverandi miðstjórn
ar Alþýðusambandsins og
ræddi síðan sérstaklega þró-
un mála síðan 1964, en fyrir
þann tíma hefði sambandið
átt í látlausri styrjöld við at-
vinnurekendur og ríkið.
„Á árunum 1959 til 1963
hrakaði kaupmætti launa um
15 stig og var kaupmáttur
launa verkamannsins þá kom
inn niður í 85, miðað- við 100
1959. Á árinu 1963 voru knúð-
ar fram kauphækkanir tvisv-
ar, en síðan kom í ljós, sagði
Hannibal, að við höfðum að-
eins lyft kaupmætti tíma-
kaups um 2 stig, úr 85 í 87
stig. Þetta gerði mönnum
Ijóst, að hatrömm kjarabar-
átta var atvinnulífinu dýr,
þjóðarhagsmunum skaðleg og
verkafólki lítill ávinningur.K
„Árið 1964 var hið svo-
nefnda júnísamkomulag gert.
Brátt kom í ljós, að kaup-
máttur tímakaups hafði
hækkað á árinu 1964 úr 87 í
92 stig, eða um 5 stig, en það
sannaði, að hið yfirlætis-
lausa júnísamkomulag hafði
varðveitt kaupmátt tíma-
kaupsins betur en áður. Er
þessi reynsla hafði fengizt
var farið inn á sömu braut
1965, en 1966 varð bráða-
þirgðasamkomulag.“
Þá gaf Hannibal Valdimars
son Alþýðusambandsþingi yf
irlit um kaupmátt tímakaups
frá 1. júlí 1964 til 1. okt. 1966
og sagði, að vísitala neyzlu
og þjónustu hefði 1. júlí 1964
verið 187, en 1. okt. 1966 230
stig, hefði hækkað um 43 st.
eða 23%. Á sama tíma hefði
framfærsluvísitala hækkað
um 35 stig. ForsetiAlþýðusam
bandsins sagði, að kaupgjalds
vísitalan hefði hækkað frá 1.
júlí 1964 úr 163 í 188 st., eða
um 25 st., það samsvarar 15,
25% grunnkauphækkun. Síð-
an sagði Hannibal Valdi-
marsson:
„Við þetta bætast svo smá-
vægilegar grunnkaupshækk-
anir, sem samið var um 1964,
1965 og vorið 1966. Þegar
þær eru meðtaldar standa
sakir þannig hjá verkamönn-
um, sem flutzt hafa upp um
einn eða engan taxtaflokk,
að kaupmáttur tímakaups
þeirra er rétt 100, það er,
hann hefur þó þokazt upp á
við um 15 stig frá því sem
hann var lægst kominn, en
er nú hinn sami og 1959. Aft-
ur á móti er kaupmáttur tíma
kaups hjá þeim, sem mesta
taxtafærslur hafa fengið til
hækkkunar 105—106 stig. Það
þýðir, að kaupmáttur þeirra
hefur þokazt upp á við um
20—21 stig. Verður þannig
ekki dregið í efa, að samning-
ar síðustu ára, þótt rislágir
hafi þótt, hafa gefið betri
raun en áður fyrr, þegar sam
ið var um mun meiri kaup-
hækkanir og þær síðan að
engu gerðar með stjórnmála-
aðgerðum,"
Hannibal nefndi eitt tölu-
legt dæmi þessu til sönnun-
ar: Hafnarverkamenn í Rvík
höfðu í tímakaup L júlí 1964
kr. 35.99. Þeir höfðu nú L
okt. kr. 50.59. Vísitalan, ald-
urshækkun og grunnkaups-
hækkanir hafa hjá þessum
hópi verkamanna hækkað
kaupið á þessum tíma um
40,5%.
Hannibal taldi, að um ýkj-
ur væru að ræða, þegar rætt
væri um verðfall á útflutn-
ingsafurðum, en þó ríkti enn
nokkur óvissa á þessu sviði
og kvaðst telja skynsamlegt
að bíða átekta og flýta sér
hægt við gerð kaupgjalds-
samninga meðan svo stæði.
Síðan sagði forseti Alþýðu-
sambandsins:
„Takmark verkalýðssam-
takanna í næstu kaupgjalds-
samningum hlýtur að vera
það, að stytta hinn óhóflega
vinnutíma og þoka upp á við
kaupmætti launanna. Þess
vegna mæli ég hiklaust með
kjarasamningum á líkum
grundvelli og samningar síð-
ustu ára hafa verið. Þeir hafa
sannarlega reynzt haldbetri
en þótt farið hefði verið í
stærri stökkum. Um þetta má
deila, það er mér ljóst, og
sjálfsagt eiga þeir sér mál-
svara á þinginu — sem held-
ur vilja fara hina leiðina.“
KOSNINGARNAR
í BÆJARALANDI
CJíðastl. sunnudag fóru fram
kosningar til fylkisþings
ins í Bæjaralandi, en úrslita
þeirra hefur verið beðið með
EFTIR GUNNAR RYTGAARD.
í DAG gengur danska þjóðin til
kosninga eftir einhverja þá
stytztu og hörðustu kosningabar
áttu, sem sögur fara af í land-
inu, og ennfremur fara þessar
kosningar fram í ljósi þess, að
borgaraflokkarnir í Svíþjóð og
Noregi hafa mjög aukið við
fylgi sitt í kosningum síðan síð-
ast var kosið til þings í Dan-
mörku 1S>64. Þannig ríkir mikil
óvissa um hvort forsætisráðherr-
ann muni heita Jens Otto Krag
eftir kosningarnar, ellegar ein-
hver annar maður úr hinum svo
nefndu borgaralegu flokkum,
muni mynda nýja stjórn. Færi
svo, er talið, að líklegt væri að
formaður Venstre, Poul Hart-
ling, skólastjóri og guðfræðing-
ur, mundi taka að sér stjórnar-
myndun, þrátt fyrir þá stað-
reynd, að hinn sigurvissi íhalds
flokkur vonist stöðugt til þess
að verða svo sterkur, að for-
maður þingsflokks hans, Poul
Möller, yrði sjálfkrafa fyrir val
inu sem forsætisráðherra.
Hinir tveir stóru borgaralegu
folkkar, Venstre og íhaldsflokk-
mikilli eftirvæntingu, þar
sem talið var augljóst, að þau
mundu hafa veruleg áhrif á
lausn stjórnarkreppunnar í
Bonn. Ennfremur báru menn
nokkurn ugg í brjósti um
það, að nazistaflokkur sá,
sem vann umtalsverðan sigur
í Hessen fyrir nokkru mundi
halda sigurgöngu sinni á-
fram.
Úrslitin í Bæjaralandi urðu
þau að nazistaflokkurinn
vann verulegan sigur, hlaut
15 þingsæti og þurrkaði
Frjálsa demókrata og annan
smáflokk gjörsamlega út af
fylkisþinginu. Bæjaraland
var á sínum tíma sterkasta
vígi Hitlers og benda úrslit
kosninganna þar nú til þess,
að enn sé þar harla grunnt á
þeim þjóðernislega rembingi,
sem lyfti nazistum til valda á
sínum tíma.
Fylgisaukning þessa nazista
flokks í Þýzkalandi að undan
förnu hefur vissulega alvar-
leg áhrif fyrir Vestur-Þýzka-
land gagnvart öðrum lönd-
um. Allt frá stríðslokum hef-
ur verið leitazt við að byggja
upp lýðræðisríki í Vestur-
Þýzkalandi, og átti Konrad
Adenauer manna mestan
þátt í því.
Á síðustu árum hefur
urinn,' telja kosningar þessar
mestmegnis snúast um spurning
una um hvort Danmörk skuli í
framtíðinni stjórnast af sósíal-
ístískri eða frjálslyndri ríkis-
stjórn. Þetta er að vissu leyti
Krag sjálfum að kenna. Fyrir
kosningarnar 1964 lýsti hann því
yfir, að stjórn sósíaldemókrata,
sem með 74 þingmönnum hefur
ekki haft þingmeirihluta, myndi
ekki byggja mikilsverðar laga-
setningar á stuðningi atkvæða
Socialistisk Folkeparti einna.
Socialistisk Folkeparti var stofn
aður fyrir réttum 10 árum af
kommúnistanum Aksel Larsen,
sem á þeim tíma var rekinn úr
danska kommúnistaflokknum.
Krag sagði sem sagt, að þegar
setja ætti lög, sem miklu máli
skiptu, yrði a.m.k. einn flokkur
til viðbótar að standa að laga-
setningunni. Þegar minnihluta-
stjórn sósíaldemókrata var
mynduð 1964 var það gert með
stuðningi Socialistisk Folkeparti
og Venstre.
í dag segir Krag annað. Hann
vill mynda ríkisstjórn enda þótt
aðeins flókkur Aksel Larsens
virtst svo, sem einhverrar
stöðnunar hafi gætt í vestur-
þýzkum stjórnmálum og er
ekki ólíklegt, að fylgisaukn-
ing hins nýja nazistaflokks
eigi að einhverju leyti rætur
sínar að rekja til þess. Með-
an fylgisaukning hans var
bundin við eitt fylki, Hess-
en, var ástæða til að ætla, að
hér væri um einangrað fyrir-
brigði að ræða, en eftir fylk-
iskosningar í Bæjaralandi
verður að líta þetta mál
miklu alvarlegri augum.
Margt bendir til þess, að
úrslit fylkiskosninganna í
Bæjaralandi verði til þess að
stóru flokkarnir, Kristilegir
demókratar og jafnaðarmenn
myndi nú nýja ríkisstjórn og
vissulega er þörf á því, að
sterk og samhent ríkisstjórn
taki við völdum í Þýzkalandi,
sem vinni ötullega að því að
styrkja lýðræðið þar í landi.
Ástæða er til þess að vekja
athygli á því, að flokkur
Franz Josef Strauss kom vel
út úr kosningunum í Bæj-
aralandi og jók fylgi sitt
nokkuð en jafnaðarmenn
stóðu nokkurn veginn í stað.
Munu þessi úrslit vafalaust
styrkja aðstöðu Strauss til
þess að komast í nýja ríkis-
stjórn, en afstaða hans við
sfyðji hann sem forsætisi-áð-
herra. Hann vill beita sér fyrir
lagasetningum með stuðningi
flokks Larsens eins. Að sjálf-
sögðu slær forsætisráðherrann
því föstu, að hann muni ráða
A'ksel Larsen til þess að greiða
atkvæði með lagafrumvörpum
sósíaldemókrata og setja ekki of
mikil skilyrði fyrir samstarfi en
borgaraflokkarnir hafa tekið
þessa nýju stefnu Krags og nota
hana sem undirstöðu gífurlegs
áróðurs gegn sósíalisma yfirleitt.
Árangurinn hefur orðið sá, að
kosningarnar snúast ekki eins
um upptöku staðgreiðslu'kerfis-
skatta, eins og Krag hafi búizt
við. Hann rauf þingið og efndi
þar með til kosninga einmitt
vegna þessa staðgreiðsluket fis
fyrir þremur vikum. í mörg úr
hafa menn rætt um umbætur I
skattamálum í Danmörku, og
umræðurnar urðu smátt og
smátt heitari vegna þeirrar
kröfu sósíaldemókrata, að stað-
greiðslukerfið yrði tekið upp
sem þungamiðja umbóta í skatta
málunum. Flestir hinir flokkarn
ir, að undanskildum flokki Aks
els Larsens, tóku staðgreiðslu-
kerfishugmyndinni af mikilli
varfærni, m.a. vegna þess, að
þeir töldu að með slíku kerfi
yrðu lagðar of miklar skrif-
finns'kubyrðar vinnuveitenda,
sem innheimta eiga skattinn og
ennfremur á þeim grundvelli, að
tilkoma staðgreiðslukerfis
myndi fljótlega taka fyrir hinn
sérstaka rétt til skattfrádráttar,
sem verið hefur í Danmörku.
'Þessi réttur byggist á því, að
er menn telja fram skattskyldar
te'kjur sínar á hverju ári, hat'a
menn getað dregið þá skatta,
sem greiddir voru á fyrra ári,
frá tekjunum, og á þann hátt
hefur verið tryggt, að enginn
hefur þurft að greiða meira en
ca. 50% af tekjum sínum i
skatta. Skattfrádráttarreglurnar
eru þó augljóslega gallaðar. Ef
menn draga greidda skatta frá
tekjum sínum, verður skattstig-
inn að vera tilsvarandi hærri,
og vegna þessa eru háar tekjur
skattlagðar sérlega harðlega. Á
tímum vaxandi verðbólgu og
hækandi tekna verður þetta
kerfi, sem byggir á að menn
borgi skatta af tekjum fyrra árs,
Framhald á bls. 25
kjör kanzlaraefnis Kristi-
legra demókrata réði úrslit-
um um kosningu Kiesingers.
STEINGRÍMUR
STEINÞÖRSSON
Með Steingrími Steinþórs-
syni er til moldar hniginn
merkur og þróttmikill stjórn-
málamaður. Hann var fjöl-
hæfur o>g gáfaður maður, ein
arður í framgöngu og skoð-
xmum og raunsær í mati sínu
á mönnum og málefnum.
Honum farnaðist vel stjórn-
arforysta sín á ártmum 1950
til 1953 er hann gegndi störf-
um forsætisráðherra í sam-
steypustjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Framisóknar-
flokksins. Dýpst spor skilur
Steingrímur Steinþórssion eft
ir sig á sviði landbúnaðar-
mála, bæði sem búnaðarmála
stjóri og baráttumaður fyrir
hagsmunamálum bænda um
áratuga skeið. Steingrímur
Steinþórsson var meðal svip-
mestu stjómmálamanna sam
tíðar sinnar. Hann er einn
þeirra manna, sem munað
verður eftir. Samstarfsmenn
hans eiga um hann margar
góðar og hugþekkar minn-
ingar.