Morgunblaðið - 29.03.1967, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. MARZ 1967.
5
J
20 ár frá Heklugosi
Cuðmundur Kjartansson jarðfrœðingur og próf. Trausti
Einarsson, rifja upp nokkrar endur-
minningar frá fyrsta degi gossins
1 DAG eru liðin 20 ár frá því
Hekla gaus. — Að morgni laug-
•rdagsins 29. marz kom Morg-
unblaðið út með aukablað með
fyrstu fregnum af eldgosinu, og
•egir þar svo frá þeim atiburði:
„Hekla er byrjuð að gjósa. —
Skömmu fyrir klukkan 7 í
morgun varð fólk í Austursveit-
um vart við snarpan jarð-
•kjálftakipp og skömmu síðar
gaus upp gosmökkur frá Heklu
eða Hekluhrauni. Hálfri klukku
•tund síðar var Hekla umlukt
gosmekki frá rótum og bar gos-
knökkinn við himin. Við og við
•jást gosglampar gegnum þykk-
•n reykjarstrókinn, en á bæjum
*em nálægt eru Heklu, heyrast
drunur miklar og hurðir og
gluggar hristast í húsum. Eftir
því sem næst verður komizt af
viðtölum við fólk í Austursveit-
um í morgun mun Heklugosið
hafa byrjað kl. 6.40“.
Næsta dag er fráeögnin af
Heklugosinu enn forsíðuefni
blaðsins og segir þar frá því að
Pálmi heitinn Hanness. mennta-
•kólarektor hafi flogið austur
yfir gosstöðvarnar, .... „og
eru lýsingar hans á hamförun-
um í Heklu „ferlegar...Þá
náðu eldsúlurnar úr Heklu 800
m. í loft upp og þyrluðu þær
upp glóandi björgum feikilega
miklum að stærð og sum sögð
á stærð við stórbyggingar.
Öskufall fór þegar minnk-
andi, að kvöldi fyrsta gosdags-
ins. í lok forsíðu'fréttarinnar er
þess getið að jarðfræðingar bú-
izt við langvarandi gosi í Heklu,
sem þá hafði sofið í 102 ár.
Þá er sagt frá því hvernig
Heklugosið hófst og er því lýst
þannig í blaðinu: Gosið sjálft
hófst með hrikalegri sprengingu
rétt fyrir klukkan 7. Var eins
og kollurinn á fjallinu lyftist,
en skömmu síðar gaus hinn
mikli reykjarmökkur himinhátt
og var 10—12 km á hæð en fór
heldur lækkandi er á daginn
leið. Fyrsta dag gossins höfðu
Reykvíkingar farið hundruðum
saman í bílum austur á Kamba-
brún, og töldu lögreglumenn
500 bíla á Hellisheiði. .
í gær átti Morgunblaðið tal
við tvo þeirra vísindamanna
sem voru meðal þeirra er fyrst-
ir fóru austur að Heklu, þá
Guðmund Kjartanssocn og próf.
Trausta Einarsson.
Samtal við GuAmund Kjartans-
son, jarðfræðing
Þú munt lengi minnast gos-
dagsmorgunsins, Guðmundur
Kjartansson?
„Nú hefur það gerzt. Hekla
er farin að gjósa, líttu út
um gluggann". Með þessum
orðum var ég vakinn morg-
unirun 29. marz 1947. Það
gerði Steinþór Sigurðsson, sá
er síðar beið bana við rann-
sókn á þessu Heklugosi. —
Þetta er það eina sem ég
man orðrétt af því sem við mig
var sagt þann dag. Þetta voru
mér of mikil tíðindi til að
nokkuð annað kæmist fyrir í
huga mínum. Ég át'ti að kenna
fyrstu kennslustund í Flens-
borgarskólanum í Hafnarfirði.
Fór þangað að vísu og síðan
með alla nemendur skólans og
megnið af kennaraliði upp á
næstu hæð til að sjá gosmökk-
inn sem bezt. Benedikt Tómas-
son skólastjóri sá ekki annað
ráð vænna en gefa mér frí frá
Guðmundur Kjartansson
kennislu, þá daga sem enn átti
að kenna fram að upplestrt*-
leyfi. Og hann lét ekki þar við
si'tja heldur fékk annan kenn-
ara sem átti bíl, til að flytja
mig þegar í stað burt úr Hafn-
arfirði til Reykjavíkur. Þar
komst 4g í flugvél sem flaug
austur að Heklu með „jarð-
fræðinga" (þ.e. aðallega frétta-
menn og ráðherra). Því sem
fyrir bar í þeirri ferð ætla ég
ekki að lýsa. Eftirvæntingin
var óskapleg, en fyrirbærið
sjálft enn óskaplegra.
Forsíða aukablaðsins 29. man
Þessa mynd tók Vignir ljósmyndari af Heklugosí snemma morg-
uns 29. marz. Heklugosið stóð yfir í 13 mánuði. Við gosið breytti
fjallið mjög lögun sinni og hækkaði fyrst úr 1447 metrum og
upp í rúmlega 1500 m., en síðan seig hún nokkuð og mælist í
dag vera 1491 metri á hæð. Sem dæmi um hve kraftmikið
Heklugosið var, má geta þess að sennilegt er að á þessum
13 mánuðum hafi Hekla gosið álíka miklu af gosefnum og
eldgígar Surtseyjar síðan það gos hófst í nóvember 1963.
Guðmundur Kjartansson gat
þess í samtalinu, að hann hefði
áður en Heklugosið varð, geng-
ið 23 sinnum á tind fjailsins, en
Trausti Einarsson
síðan 1947 hreint ekki oft, eiwi
og hann orðaði það. Við spurð-
um þá Guðmund að því, hvoH
honum þætti Hekla vera faK-
egra fjall eftir gosið eða m.
Hann svaraði því eitthvað á þé
leið, að hann væri fyrir löngu
búinn að sætta sig við hinor
miklu breytingár á útlinum
fjallsins við gosið mikla. — Ocg
víst er, að breytingin hefði orð-
ið þver öfug við það sem húa
raunverulega varð, hefði mörg-
um þótt Hekla setja niður vi®
þá breytingu.
Guðmundur gat þess og ar
hann var spurður um saman-
búrð á Heklúgosi og Surtseyj-
argosinu, þá teldi hann það eng
um vafa bundið að jarðsögu-
lega séð væri Surtseyjargosið
miklu fróðlegra gos en Heklu-
gosið 1947.
Næst talaði Mbl. við prðf.
Trausta Einarsson.
Samtal við próf.
Trausta Einarsson.
Ég vaknaði við símahringingu
snemma morguns, í símanum
var Steinþór heitinn Sigurðs*.
Framh. á bls. 24
Eftirtaldar verzlanir selja „ALADDIN“ hita-
brúsa o. fl. frá Aladdin.
\
Reykjavík:
Verzl. Baldur, Framnesvegi
— Vogaver, Gnoðarvogi 44-4«
— Gjafabær, Stigahlíð 46-47
— Geysir, Vesturgötu 1.
— G. Zoega h.í„ Vesturgötu 6.
— Rósin, Aðalstræti 6
— B.H. Bjarnason, Aðalstræti 7
— Heimilistæki h.f. Hafnarsrt 1
—- Hamíborg, Laugav. 22 —
— Bankastræti 1 — Aðals. 5.
— Jez Zimsen, Hafnarstræti 21
— Suðurlandsbraut 32
— KR#N verzlanir.
— Liverpool Laugavegi 18A.
— Dráttarvélar, Hafnarstræti
— Rafiðjan Vesturgötu 11,
— Rósin Vesturveri.
— Lidókjör, Skaftahl-íð.
— Axel Sigurgeirss. Barmah. 8
— Krónan. Mávahlíð 25.
— Holtskjör, Langlholtsvegi 80.
— Sigurðar Kjartanss. Laugv. 41
— Jóns Þórðarss. Laugaveg
— Laugaveg 82 o.fl.
— Silla og Valda.
— Matvörumiðstöðin Lauga-
læk 2.
— Kjalfell, Gnoðarvogi 78
— Nóatún Kjörbúð, Nóatúni
— H. Biering, Laugavegi 6.
— Ásgarðskjör, Ásgarði 22-24.
— Árbæjarkjör, Rofabæ 9.
— Hamiirsbúðin, Hamarshúsi,
Tryggvagötu.
Kostakjör, Skipholti 37
K. Einarsson og Björntsson Lgv. 25
Kjörbúð Laugaráss, Laugarásve 1.
Kjörbúð Laugaráss, Norðurbrún 2,
Verzl. Skúlaskeið, Skúlagötu 54.
— Kjötborg, Búðargerði 10.
Heimakjör, Sólheimum 29.
Spodtvöruverzl. Búa Petersen,
Bankastræti 4.
Sunnubúðin, Sörlaskjóli
Nova, Barónstíg 27.
Árna Einarssonar Fálkagötu 18.
Úti á landi:
Kaupfél. Kjalarnesþings.
Verzl. Jóns Mathiesen, Strandgötu
4 Hafnarfirði.
Verzl. Stebbabúð, Línnestíg 6. Hf.
K.E.A. Akureyri.
Óli og Gísli Vallagerði 40 Kópav.
Haraldur Böðvarsson og Co. Akran.
Kaupfél. Árnesinga, Selfossi.
Kaupfél. Höfn, Eyrabakka.
Kaupfél. Þór, Hellu, Rang.
Kaupfél. Suðurnesja Grindavík
Kaupfél. Suðurnesja, Keflavik.
Kaupfél. Ingólfur Sandg«rði.
Kaupfél. Borgnesinga. Borgarnesfi.
Verzlunarfélag V. Skaftfellinga,
Vík, Mýrdal.
Kaupfél. Rangæinga, Hvolsvelli.
Kaupfél. Vestmannaeyja
Kaupfél. Árnesinga Þorlékshöfn.
Kaupfél. Stykkishólms.
Verzl. Björns Finnbogaronar, Gerð-
um.
Kaupfél. Árn«singa, Hveragerði.
Verzl. Einars Guðfinnssonar, Bol-
ungarvík.
Verzl. Ara Jónssonar, Pata'eksfirðl.
Kaupfél. Dýrfirðinga. Þingeyri.
Verzl. Jóns S. Bjarnason, Bíldudal
Kaupfél. Önfirðinga, Flateyri
Verzl. Suðarver, Suðureyri
Verzl. Neisti h.f. ísafirði.
Verzl. Valberg, Ólafsfirði.
Verzl.fél. Siglufjarðar, Siglufirði.
Kaupfél. Þingeyinga, Húsavík.
Kaupfél. Vopnfirðinga, Vopnafir«l
Kaupfél. Héraðsbúa, Reyðarfirði
Verzl.félag Austurlands Egilsstö®-
um
Kaupfél. Fáskrúðsofjarðar, Féskrúðc
firði.
Kaupfél. Stöðfirðinga, Breiðdalmr.
Verzl. Virkinn, Bolungavík.
Verzl. Björns Björnssonar, Nea-
kaupstað.
Verzl. Markús E. Jensen, EskifhtH
Verzl. Sida, Raufarhöfn.
Kaupfél. Berufjarðar, Djúpavogi
Kaupf. V. Húnvetninga, Hvammi*
tanga.
Kaupf. A.-Húnvetninga, Blönduóet.
Kaupfél. A.-^Skaftfellinga, Hiorn,,
Hornarfirði.
Kaupfél. Skagfirðinga, Sauðlárkr.
og fleiri eiga óafgreiddar pantanir
sem berast hraðar en unnt er aO
afgreiða.