Morgunblaðið - 19.04.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. APRIL 1967.
17
íslenzkt tónverk flutt af elzta og
þekktasta kór heims
Mótetta eftir Hallgrím Helgason sungin
af drengjakór Tómasarkirkjunnar i Leizig
HINN 27. og 28. janúar sl.
flutti hinn heimsfrægi kór íóm-
assarkirkjunnar í Leipzig undir
atjórn Tómasarkantors, prófess-
or Erhad Mauersberg, á hinum
vikulegu tónleikum sínum í kirkj
unni, mótettu fyrir blandaðan
kór eftir Hallgrím Helgason,
Kí>itt hjartans barn“. Ennfrem-
ur Iék Tómasarorganistinn Sieg-
fried Priteohe & orgel „Ricer-
eare“ eftir Hallgrím.
Drengjakórinn í Leipzig, sem
kenndur er við St. Thomas-
kirkjuna. á sér langa og merka
sögu. Hann átti 750 ára afmæli
1962, stofnaður árið 1212. En til
samanburðar má geta þess, að á
því stofnári var Snorri Stuluson
fulltíða maður, 34 ára að aldri.
Drengirnir hafa alla tíð hlot-
Ið menntun sína í Tómasarskól-
anum, sem fyrst var rekinn af
Tómasar-klaustrinu, en er nú
einn af menntaskólum borgarinn
ar Leipzig. Þeir búa jafnan í
'heimavist. Fyrir ókeypis vist og
kennslu eru þer látnir sjá um
kirkjusöng.
Tómasar-kórinn er tengdur
ýmsum merkum sögulegum at-
burðurn. Þannig söng hann við
stofnun háskólans í Leipzig árið
1409 og á undan rökræðum siða-
bótarmannsins Marteins Lúthers
og Jóhannesar Eck 1519, en þá^
stjórnaði honum tónskáldið Ge-
org Rhau.
I embætti Tómasar-kantors
hafa valizt margir öndvegis-
menn tónlistarsögunnar sem söng
stjórar og tónskáld. Heíur það
ekki hvað sízt stuðlað að fágæt-
um frama kórsins. Þannig var
Sethus Calvisius ekki eingöngu
mikið tónskáld, heldur einnig
stærðfræðingur og stjörnufræð-
ingur. Hann stjórnaði kórnum
1584—1615. Honum merkari var
Johann Hermann Schein (1616—
1630) á þrautatímum þrjátíuára-
stríðsins. Meðal fremstu kantora
var Johannes Kuhnau (d. 1722),
nafntogaður sem tónskáld fyrir
biblíusögur í tónum (t.d. Davíð
og Golíat).
Með tilkomu Johannesar Se-
bastian Bach 1723 hefst eitt
mesta blómaskeið kórsins um 27
ára skeið. Þá voru um 30,000
íbúar í Leipzig, sem var fram-
förul og frjálslynd borg með
merkum menntastofnunum. Nær
allar kórtónsmíðar Bachs voru
samdar fyrir Tómasar-kirkjuna.
Kantötur hans voru skrifaðar fyr
ir guðsþjónustur og voru futtar
af Tómasar-kórnum með undir-
leik bæjarpípara, en svo nefnd-
ust fastráðnir hljóðfæraleikarar
borgarinnar. Með dauða Bachs
1759 lauk glæsilegasta tímabili í
SVEINN KRISTINSSON SKRIFAR UM
KVIKMYNDIR
Sigurvegararnir
Ensk-amerísk mynd
Stjörnubíó
eftir Carl Foreman
ÞAÐ er víst ekki svo auðvelt
að slá upp í alfræðiorðabók og
fá þar tæmandi svar við því,
hver orsök styrjalda sé enda
munu orsakirnir vera margar
og breytilegar. Þar sem styrjald-
ir hafa fylgt mankyninu frá því
er sögur hófust liggur nærri að
ætla, að sáðkorn styrjaldar liggi
grafið í eðli fólks upp til hópa.
Tillitslaus sókn eftir efnislegum
verðmætum, já stundum fremur
vegna metnaðarfulls kapphlaups
við nágrannann en upprunalegr-
ar löngunar, hvað þá þarfar, —
skyldi þetta ekki eiga drjúgan
þátt í að skapa þær aðstæður,
sem leiða til styrjaldar?
Athyglisvert er, að síðustu
stórstyrjaldir, til dæmis hinar
svokölluðu heimsstyrjaldir tvær,
hafa mestan part verið háðar af
efnahagslega- og menningarlega
þróuðustu þjóðum heims sín í
milli. Þjóðum, sem hafa að
minnsta kosti mátt teljast sæmi-
lega bjargálna miðað við meiri-
hluta mannkyns. Hin risafengnu
átök virðast ekki hafa sprottið
af neini neyð, hungraðrar þjóð-
ir hafa ekki verið að seilast eft-
ir annarra brauði. Slíkt hefði
þó gert hryðjuverkin nokkru
skiljanlegri, þótt maður hljóti
jafnan að veigra sér við að nefna
ofbeldisverk afsakanleg.
Hins vegar hefur metnaður,
sókn eftir verðmætum umfram
þarfir og þjóðernisrembingur
hinna bezt menntuðu þjóða, átt
drjúgan þátt í að kynda stærstu
bálin á okkar öld. Og þar sem
hver og ein þjóð er samsett úr
ákveðnum, misstórum hópi ein-
staklinga, þá er auðvitað nær-
liggjandi að Ieita orsakanna í ein
staklingseðlinu. Og koma þá
helzt til álita þau sérkenni þess,
sem drepið var á áðan.
Ofannefnd mynd fæst ekki við
að svara þeirri spurningu, af
hverju styrjaldir séu sprottnar.
Hún sýnir okkur svipmyndir af
framgangi atburða á ýmsum víg-
stöðvum í heimsstyrjöldinni síð-
ari. Á milli er skotið skyndi-
myndum af „heimavígstöðvum",
viðbrögðum og ráðagerðum
stjórnmálamanna, sem eru önn-
um kafnir við að bæta sprekum
á eldinn, svo hann deyi ekki
út. Við sjáum Hitler krefjast
„réttlætis" í þrumandi ræðu, áð-
ur en styrjöldin hefst. Síðar sjá-
um við ekki minni menn en
Rooscvelt, ChurchiII og Stalin á
Jaltaráðstefnunni, síðar Roose-
velt einan — sjálfan merktan
rúnum dauðans — boða sigur í
ræðu.
Á vígstöðvunum eru það ekki
fyrst og fremst sjálf hernaðar-
átökin, sem okkur eru sýnd, held
ur líf hermannanna þar fyrir ut-
an kynni þeirra af aðskiljan-
legu fólki. einkum konum, í lönd
um þeim, sem þeir sækja inn í.
Lögð er áherzla á að svna mót-
setningarnar milli kyrrlátra borg
aralegri lifnaðarhátta og styrjald
arinnar, ekki með háværum
predikunum heldur með því að
sýna almennan gang mannlífsins
og þær kenndir manna, sem mað
ur mundi telja, að stæðu einna
fjarst þeim hugsunargangi, sem
leiðir til múgdrápa. — Oft
tekst þetta vel, þótt sumt, sem
þarna er leitt fram virðist svo-
lítið út í hött og annað helzt
til langdregið. Hefði myndin
sennilega þolað nokkra styttingu.
Einhvern veginn hefur sá mis-
skilningur slæðst inn í textun
myndarinnar, að orustan um Bret
land hafi staðið sem hæst 1942.
Þar skakkar, sem kunugt er, um
tvö ár, það var árið 1940 sem
sú örlagaríka orusta var háð.
Mvndinni lýkur skömmu eftir
stríðið á því að bandarískur og
rússneskur hermaður vega hvor
annan, og er tilefnið þvzk létt-
úðardrós sem lætur blíðu sína
fala hæstbióðanda. Þetta á að
vera tákn þeirra örlaga, sem bíða
kunna þessara stórvelda, ef þau
gæta bess ekki að elska frið-
inn. Og kannski léttúðardrósin
þýzka tákni þá hið fræga Þýzka-
landsvandamál. — Við vonum,
að stórveldin láti sér þessa að-
vörun kvikmyndarinnar að kenn
ingu verða
sögu skólans og kórsins.
Eftirmann hans Harrer og Dol
es, voru frekar atkvæðalitlir, og
jafnvel Johann Adam Hiller, sem
stofnaði Gewandhaus-hljómleik-
ana, kom ekki auga á listgildi
verka Bachs. Glöggsýnni var
kennari Schumanns og Wagners,
Theodor Weinlig, sem tók til með
merðar mótettur Bachs, en hann
var kantor 1823—1842. Upptekn-
um hætti hans héldu Moritz
Hauptmann, Friedrich Richter og
Wilhelm Rust.
Einn ágætasti kantor síðari
tíma var Karl Straube, kennari
Páls Ísófssonar. Hann hóf starf-
ið 1918 og markaði tímamót með
því að uppgötva og flytja kór-
verk 16. og 17. aldar, en einnig
nútímamúsík. Undir hans stjórn
hefst heimsfrægð kórsins með
fyrstu utanlandsförinni 1920. Og
hann van eitt hið mesta tónlistar
afrek þessarar aldar með því að
V erkf ræðingaf é-
lagið styður Banda
iag háskólamanna
BANDALAGI háskólamanna
barst nýlega eftirfarandi ályktun
frá stjórn Verkfræðingafélags ís-
lands:
„Stjórn Verkfræðingafélags fs-
lands og fulltrúar félagsins í
Bandalagi háskólamanna telja
núverandi ástand í samnings-
réttarmálum háskólamenntaðra
manna með öllu óviðunandi og
lýsa eindregnum stuðningi við
óskir Bandalags háskólamanna
um samningsrétt því til handa
fyrir háskólamenn í opinberri
þjónustu.
Við ákvörðun kjara opinberra
starfsmanna á undanförnum ár-
um hefur Bandalagi starfsmanna
ríkis og bæja ekki tekizt að
halda á málstað háskólamanna á
viðunandi hátt.
Stjórn Verkfræðingafélags fs-
lands beinir þeim ákveðnu til-
mælum til stjórnar Bandalags
háskólamanna, að hún beiti sér
af alefli fyrir nauðsynlegum
breytingum á lögum nr. 55/1962
um kjarasamninga opinberra
starfsmanna."
(Fréttatilkynning frá Banda-
lagi háskólamanna).
Drengjakór Tómasarkirkjunnar íLeipzig.
-----» ♦ ♦---- I
SOUTHEND, 17. apríl, AP —
Sjö vikna gömlu barni var rænt
í baðstrandarbænum Southend á
S-Englandi á laugardag meðan
móðir þess var við innkaup. Barn
ið fannst síðar um daginn eftir
mikla leit lögreglu og sjálfboða-
liða og var þá látið.
Rannsókn stendur yfir í mál-
inu.
flytja í útvarpi allar 230 kant-
ötur Bachs með Tómasar-kórn-
um og Gewand'haus-hjómsveit-
inni.
Árið 1940 tók Gúnther Ramin
við drengakórnum og sungu þá
í honum 80 drengir. Hækkar nú
enn vegur kórsins, og á alþóð-
legu æskusöngmóti í Bern er
hann 1948 kjörinn beztur allra
drengjakóra. 1955 fór kórinn und
ir stjórn Ramin í lengstu hljóm-
leikaför sína fcil Suður-Ameríku.
Eftir lát Ramins var Kurt Thom-
as um skeið kantor. þar til Er-
hard Mauersberger hlaut stöð-
una 1961.
Saga drengjakórins í Leipzig er
óslitin hefð margra alda, merk-
ur þáttur í tónlistarþróun Evr-
ópu. Og hvergi eiga meistaraverk
Bachs jafn öruggt athvarf og í
túlkun þessa kórs. Það mega þvi
teljast gleðitíðindi, að slíkur kór
skuli flytja íslenzk tónverk, en á
efnisskrá með mótetbu Hallgrims
var 18. kantata Bachs, „Svo sem
regn og snjór af himnum falla"
og tvö verk eftir Max Reger,
Symfónísk fantasía og fúga op.
57 fyrir orgel og kórverk. fyrir
6—radda kór, „Þú æðsta ljós og
eilíf birta“.
Stjórnandi kórsins próf. Er-
hard Mauersberger, lætur svo
um mælt, að kórinn hafi haft á-
nægju af að syngja verk Hall-
grims og að því hafi verið mjög
vel tekið af stórum áheyrenda-
hópi.
VatnsHtamyndir
í Bogasalnum
VATNSLITAMYNDIR eru án
efa ein allra erfiðásta aðferð
við myndgerð. Eðli þeirra er
sérlega viðkvæmt og þarf mikla
kunnáttu og leikni til að geta
náð einhverjum verulegum ér-
angri með þessari litategund.
Það er nú einu sinni svo, að marg
ir halda, að vatnslitir séu auð-
veldari en olíulitir í meðferð, en
hér er um megin misskilning að
ræða. Öli- tækni vatnslita er svo
hárfín og viðkvæm, að það eru
ekki nema einstaka listamenn,
sem unnið geta með þeim, svo
að talandi sé um. Það er því oft,
að maður sér einmitt þessa liti
svo misnotaða, að furðu sætir.
Sumir reyna að nota vatnsliti
eitthvað í átt við olíulitinn, og
þá verður auðvitað afraksturinn
heldur ófrýnilegur, ef svo mætti
að orði kveða. Það getur jafnvel
orðið stórhættulegt fyrir suma
listamenn að eiga við vatnsliti,
ef þeir eru vanir öðrum litum,
svo sem þekjulitum eða Gouache
litum, svc að ég ekki tali um
olíuliti.
Yfir 50 millj. kr. inn-
stæðuaukning í Sam
vinnuhankanum
AÐALFUNDUR Samvinnubank-
ans var haldin laugardaginn 8.
apríl sl.
Fundarstjóri var kjörinn Ingólf
ur Ólafsson, kaupfélagsstjóri, en
fundarritari Agnar Tryggvason,
framkvæmdastjóri.
Erlendur Einarsson, formaður
bankaráðs, flutti skýrslu um
stafsemi bankans, hag hans og
afkomu á sl. ári og kom þar
fram, að verulegur vöxtur var í
allri starfsemi bankans, og að
innistæðuaukning á sl. ári nam
50,9 millj. kr.
Einar Agústsson, bankastjóri,
lagði fram endurskoðaða reikn-
inga bankans fyrir árið 1966 og
skýrði þá. Heildarinnistæður í
Samvinnubankanum námu í árs-
lok 452,4 millj. kr. en útlán 371,2
millj. kr.
Bankinn hefur nú sjö útibú
'á eftirtöldum stöðum: Akranesi,
Patreksfirði, Sauðárkróki, Húsa-
vík, Kópaskeri, Keflavík, og Hafn
arfirði og auk þess umboðsskrif-
stofur í Grafarnesi og á Stöðv-
arfirði.
Á fundinum kom fram að
bankaráð vinnur að því, að stofn
lánadeild verði komið á fót við
Samvinnubankann.
í bankaráð voru endurkjörnir
þeir Erlendur Einarsson, for-
stjóri, formaður, Hjörtur Hjart-
a, framkv.stj., varaformaður og
Vilhálmur Jónsson, frkv.stj. End
urskoðendur voru endurkjörnir
'alþingismennirnir Ólafur Jóns-
son og Halldór E. Sigurðsson.
Nú hefur ungur listamaður
efnt til sinnar fyrstu sýningar í
Bogasalnum og er þar eingöngu
með vatnslitamyndir, 32 að tölu.
Hér er á ferð Gunnar Friðriks-
son, og hefur hann gefið öllum
myndum sínum sama heitið „Á
leið um litrofið“. ef ég skil sýn-
ingarskrá hans á réttan hátt.
Þessar myndir Gunnars eru
nokkuð misjafnar að gæðum, en
eru hins vegar mjög líkar hver
annarri í byggingu, og viðfangs-
efnið virðist vera dálítið ein-
hliða. Ekki er ég mikið hrifinn
af þessum verkum, en ég vil
samt ekki vera harður í dómum
um þau. Það er auðséð, að þessi
ungi maður hefur ekki nægilegt
vald yfir þessum erfiðu viðfangs
efnum, og þegar hann notar háa
og hvella tóna, er eins og allt
fari úr skorðum njá honum. Það
sem bezt er á þessari sýningu,
eru þau verk, sem unnin eru í
mjúkum og fáguðum litum, og
láta ekki mikið yfir sér, og það
er sannarlega fyrir hendi hjá
þessum unga manni visst öryggi
í meðferð viðfangsefnisins, en
það er eins og hann sé samt sem
áður ekki nógu viss í sinni sök.
Hér kemur auðvitað til greina,
að um byrjandaverk er að ræða,
og raunverulega er hér á ferð
alveg óráðinn listamaður, sem
erfitt er að segja um, hvernig
muni þróast.
Það er. eins og áður er sagt,
mjög erfitt að rá árangri með
vatnslitum, og það er þeim mun
erfiðara, að gera sér grein fyrir
ungum listamanni sem eingöngu
glímir við þann galdur að gefa
vatnslitum þann kraft og mýkt,
sem gerir hann að listaverki.
Það hafa margir farið ver af
stað»en Gunnar Friðriksson, en
ég er ekki viss um, að hann hafi
verið tilbúinn að sýna getu sína
á þessu sviði, er haan efndi til
þessarar sýningar. Þó er ýmis-
legt að finna í þessum verkum,
sem lofar góðu, og hver veit
nema einn góðan veðurdag komi
Gunnar Friðriksson fram með
verulega eftirtektarverð verk,
gerð í vatnslitum. Þetta er snot-
ur byrjandasýning, meira verð-
ur ekki sagt.
Valtýr Pétursson.