Morgunblaðið - 04.06.1967, Qupperneq 17

MOR/GUNBLAÐI0, SUNNUDAGUR 4. JUNl 1967.
n\
„Heimtum stríð44
BNN er ékki sýnlt, hvort koimið
verði í veg fyrir ófrið vegna
deilu Arabaríkja og fsraels.
Aðalritari Sameinuðu þjóðanna,
U Thant, gerir það, sem í hans
valdi stendur, til að tryiggja frið-
inn, og verður þó ekíki annað
séð en honum hafi verið mjög
mislagðar hendur, þegar hann
sendi gæzlulið Sameinuðu þjóð-
anna á brott, eftir kröfu Nass-
ens í upphafi Iþessarar lotu deil-
unnar. Vera miá þó að þarna séu
ékfki öil kurl komin til grafar og
bak við hafi legið hótanir um
enn meiri vandræði, sem hann
hafi afstýrt með þessu móti. Um
góðvild U Thanits efast enginn,
en auðvitað getur honum mis-
»ýnzt eins og öðrum. Og elkki
voru þær uppörvandi viðtökurn-
ar, sem hann fékk í Kaíró á dög-
unum, þar sem múg manns hafði
verið stefnt saman til að hrópa
af miklum æsimg og með krept-
um hnefum: „Við heimtum
®tríð!“.
Bezta tryggingin fyrir friði er
sú, að þarna verður trauðlega
hiáð stríð nema með samþykki
Séð yfir Vestmannaeyjakaupsta ð
REYKJAVIKURBREF
arsvegar Sovót-Rússlands, sem
Mtið hefur Arabaríkjunum 1 té
vígbúnað og fé, og hinsvegar
Frakklands, Bretlands og Banda-
rílkjanna, sem öll hafa stutt
ísraeL Frakkland með vopnum,
hin — einkum Bandaríkin —
með mikLum fjármunum. Ljóst
er, að Vesturvéldin þrjú halda
aftur af sínum skjólstæðingi og
Frakkar segjast nú vera hlut-
lausir, þó að þeiir hafi hingað
til þótzt vera beztu vinir ísra-
eLsmanna. Um afstöðu Sovét-
Rússlands er óLjósara, og er
þó talið, að undir niðri hvetji
það Nasser til hófsemi. En
hér reynir enn á samkeppn-
ina við Kína-lkomma, sem ekki
voru lengi að heita Nasser ein-
huga liðsinni sjö hundruð miil-
jóna Kínverja!
Hafði ekki lesið
Zhivago lækni
Sumir kynnu raunar að spyrja,
hversu margir af þessum 700
miiljónuim viti nolkkur skil á
deiiu Araba og ísraeiLsm.anna.
Yfirráðendur í Kína hafa haldið
landinu einangnuðu frá því, að
þeir brntust þar tii vaida fyrir
h.u.b. tveimur áratugum. Fyrst
höfðu þeir einlhver samskipti v.ð
Sovét-Rússiand. Þegar kínversk-
ir stúdentar voru kvadidir þaðan
heim á síðustu misserum, þá
voru þeir hinsvegar sagðir svo
fláir miðað við fóiksmergðina í
Kína, að ef hiutfali Islendinga,
sem með sama hætti eru sendir
til námis erlendis, væri hið sama,
mundi sú tala ekki ná einum
stúdent árlega! f Kína eru nú
stór landssvæði, þar sem almenn
ingur minnist þess .ekki að hafa
séð nokkurn tíma hvítan mann.
Og fréttaþjónustan er slílk, að
aoalheimildir eru veggblöð fest
upp • í Peking, en sanngildi
þeirra efeki meira en »vo, að .ú
orðið þylkir óráðlegt, að erlendir
sendiráðismenn flái að lesa þau.
— Kommúnistaforsprökkunum
finnsit þetta síður en svo var-
hugavert. Þeir vilja efldki frjálsa
skoðanamyndun almennings,
beldur er hugsjón þeirra sú, að
hann skuli fylgja þeirn í blindni,
svo að einn maður geti umsvifa
laust talað í nafni 700 milljóna.
Ástandið í þessum efnum er
ólíkt sfeárra í Sovét-Rússlandi.
Fyrir frjálshuga menn, sem
öðru kynnast, er það þó óþol-
andi til lengdar. Um það er hið
eftirtektarverSa samtal við Ash-
kenazy, sem birtisit hér í blað-
inu fyrir slkemmstiu, öruggt
vitnl Ást hans á Rússlandi og
rússneskri menningu sikín út úr
toverju hans orði, en ok stjémar-
farsins er þyngra en svo, að
JUIll
hann treysti sér til að bera. Ó-
trúlegt er en samt satt, að til
séu íslenzkir menntamenn, sem
ímynda sér sjláifir, að þeir séu
unnendur frelsis og mannrétt-
inda en gerast vikapiltar þeirra
erlendu valdhafa, sem halda
uppi siíkri kúgun. Engum kem-
ur til hugar, að íslendingar lifi
ailfullkomnu þjóðfélagi. En
jafnvel Svetlana, dóttir Stalíns,
sem naut margra fórréttinda í
heimalandi sínu og starfaði að
þýðingum úr enslku, hafði aldrei
átt þess feost að lesa bók Póister-
naks, Zhiva.go Laékni, fyrr en hún
var orðin landflótta. Mönum
hlýtur sannast að segja að verða
orðavant yfir, að til skuli vera
greindir íslendingar, er óslka
þvílíkra stjórnarhátta fyrir sína
eigin þjóð.
„Þá rek ég það eða
fer sjálfur64
Kúgunarandinn er því miður
bráðlifandi hjá fleirum en
komimúnistum. Þegar fregnir
bárus.t af því til Morgunblaðsins
sl. föstudag, að frestað hafði ver
ið stofnun féLags ungra Sjál'f-
stæðismanna á Fáskrúðsfirði
vegna hótana kaupfélagsstjór-
ans þar, vildu menn þó tnauð-
lega trúa þvílíkri fólsfcu. Ekki
vegna þess, að einsdæmi væri að
Framsóknarmenn færi þannig að
áður fyrri, heldiur af því að ætla
varð, að þeir hefðu eitthivað
lært af reynslunni og sikildu að
tímar svo augljóss yfirgangs
væru liðnir. Skjótlega fékkst
samt staðfesting á því, að ekki
var um að villast. En þá sáu
menn í hendi sér, að ef birt yrði
frásögn af þessu hneyksli án
þess, að öruggar sannanir liægju
fyrir, þá mundi öllu neitað og
látið svo sem um ósannindi eða í
mesta lagi ,^misskilning“ væri að
ræða. Þess vegna var beðið með
að birta fréttina, og öruggur
maður, nákunn-ugur á Austf jörð-
um, séra Jón Hnefill Aðalsteins-
son, fenginn til að fara til Flá-
skrúðstfjarðar og kynna sér allar
aðstæður. Eins og vænta mátti
af jafn hreinskiptnum manni
og séra Jóni lagði hann leið sína
beint til kaupfélagsstjór,ans og
sagði:
„Ég er kamkui hingað frá
Morgunbiaðinu til að spyrja þig
um þær sögur, er hér ganga fjöll
um hærra, að þú hafir hótað
stanfsfólki uppsögn, ef það gangi
í félag ungra Sjálfstæðismanna“.
Kaupfélagsstj-órinn, Guðjón
Friðgeirsson, svaraði:
„Mér þykir vænt um að þú
Ikomir til mín til að spyrja um
þetta «g ég hef ekkert á móti
því að skýra fná því. Ég veit, að
ég er umdeilldiur fyrir þá afstöðu,
sem ég tók. En mín skoðun er
sú, að það sé eikki haegt að vera
starfsmaður í kaupfélagi og
agitator fyrir Sj á 1 fstæðisflok k-
inn. Þetta vil ég að komi skýrt
fram“.
Jón Hnefiill:
„Þér er óhætt að treysta því,
að óg mun hafa þetta rétt eftir“.
Guðjón ka-uipfélagsstjóri:-
„É,g vil ennfremur taka það
fr-am, að ef á að nota kau.pféla-g-
ið sem áróðuremiðstöð fyrir í-
haldið, þá er mér að mæta, Bf á
að fara að reka áróður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn í kaupfélag-
inu og ala þar upp eittbvert
pólitískt hreiður, hvað á ég þá
að gera við fólkið? Ef á að
r-ækta upp Sjálfstæðisflokki-nn
af starfsliðin-u hjiá mér, þé rek
ég það eða fer sjiá'lfur".
„Missldlningur eða
missögn46?
Orð Guðjóns ka-upfélagss-tjóra
lýsa því, að hann er síður en svo
hnugginn yfir frammistöðu sinn-L
Sveitarstjórinn á Fáskrúðs-
firði, næsti nágranni Guðjóns
kaupfélaigsstjór-a og a-uðsær sálu-
félagi hans, J-ón Erlendiur Guð-
mundsson, sagði m.a.:
„Og af hverju segir þetta fólk
.kki upp úr því að það vill gang-a
í félagið? — — — Við sfculum
segj-a, að kaupfélagsstjór-irm hafi
þrúgað tvaer til þrjár manneskj-
ur, en ég er sannfærður um að
hann hefði aldrei sa-gt einum
einasta m-anni upp.“
Sveitarstjóranum finnst svo
sem ekki mikið um það þó
kaiupfélagss-tjórinn h-afi þrúgað
tvær til þrjár manneskjur, en
reynir þó heldur að dra-ga úr og
lætur eins og ekki m-undi ha.fa
orðið úr framikvæmd hótain
anna.
Þessir herrar þykj-ast auðsjá
anlega báðum fótum í jötu
standa, þegar Jón HnefiíLl talar
við þá, þnátt fyrir það að nokk-
ur gagnrýni hafi komið fnam.
Þeir telja sig eiga öruggan bak-
'hjall, svo að þeir þurfi hverigi að
ótt-ast. En það fór eins og menn
gr-unaði á ritstjórnarsikrifstotfu
Morgunblaðsíns, að flolkksibrodd-
arnir í SÍ-S urðu str-ax hræddir
og hneykslið var orðið opinbert.
Eysteinn Jónsson, sem heflur
verið á ferð um Austfirði undan
fardð, þ. á m. á Fáskrúðsfirði
um sömu mundir oig hótanirnar
voru borna-r fram, virðist enn
einu siuni hafa verið blindaður
af svartnættisþokunm og að
þessu sinni einnig verið haldinn
heyrnardeyfu, því að hann seg-
ist eklkert hatfa um ijiálið heyrt
fyrr mi Tímifm skýrSi honum
frá því einlhvern tírna á þriðju-
dag, og segir þá:
>rÞetta kemur mér þannig flyr-
ip, að hér hljóti að vera um al-
geran misskilning að raeða eða
mis®öign“.
Jafnframt segir Guðjón kau-p-
félagsstjóri þá við Tímann eða
er M'tinn segja:
,,-Þeim starflsmönnuim, sem hér
gæti verið um að ræða hetf ég
hvorki hótað brottrekstri né
mun ég gera það. Ég ræð menn
í þjónustu kaupfélagsins hér eflt-
ir sem h-ingað til eftir startfs-getu
og hæfileikum, en ekki eftir póli
tiískum sikoðunum þeirra“.
Þessi yfirlýsing ka-uptfélags-
stflórans er í aigerri mótsöign við
þá hót-un, sem hann sjálfuir bar
-frarn í viðtali við Jón Hnetfil og
kaupfélagsstjórinn ber ekki á
mótL að rétt sé eftir hötfð. Jón
Hnefill s-egir að gefnu þessu til-
efni í Morgunblaðinu sl. fimmtu
dag:
„Ég skrifaði orð þeirra Guð-
jóns og Jóns Erlings niður jafn-
harðan, og sumt atf því, sem ég
hafði skrifað niður etftir Guðjóni
las ég honium atftur tid þess að
ha-nn ,gæti fullvissað sig um, að
það væri rétt eftir hafit. Orð
þess-ara manna haf-a því ekki
brenglast í miínum meðfönum".
Hér þartf ekki frekar vitnanna
við. Kaupfélagsstjórinn og sveit-
arstjórinn höfðu ekki verið að-
varaðir naegilega af yfirmönnum
s-ínuim áður en Jón Hnefili átti
tal við þá. Enda treystir h-vorug-
ur sér til að véfenigja berum orð-
um eitt einasta orð í frásögn
Jóns, þó að Guðjón vilji nú auð-
sjáanlega umf-ram allt hla-upa
frlá öllu s-aman. Staðreyndin er
og sú, að sakarefnið hér er ekki
nýtt, þó s-annanir hafi sjaldian
legið eins aiugl'jóst fyrir og að
þessu siinn-i. Frekjan var svo yfir
gengileg, að Framsóknanlegát-
arnir ugðu ekki að sér.
„Hlutverk grín-
leikarans66
Sj'álfir fi-nna Framsóknar
menn, að afsakanir kauptfélags-
stjórans og Eysteins Jónssonar
er-u lítils virði. Þess vegna er
Erlendur Ein-ansson, florstjóri
SÍS, refcinn fra-m á ritvöll Tím-
ans sL fimmtuda-g og látinn gefa
yfirlýsingu í 5 liðum. Þar segir
2. liðnum:
„Það er á miss-kilningi byggt,
að stanfsfóllk sé ráðið til starf-a í
samvinniufélögin eftir stjórnmála
•skoðunum".
Þarna notar Erlend-ur SÍS
fonstjóri sama orðalagið og Ey-
steinn varaformaður SÍS, sem
sagt það, að um „misSkilnin.g“ sé
að ræða. En etf það er „misskiln-
ingur“, að stjórnmálasikoðanir
eigi þarna að náða, þá er
„misskilningur“ bersýnilega hjá
Guðjóni kaupfélagss-tjóra. M-enn
hljóta þess vegna að spyrja,
hvaða náðstaifanir verði gerðar
-gegn honum. Hefur SÍS lagt fyr
ir hann að breyta um srtanfs-
hæbti og veitt honum verðuga
áminningu fyrir hótanir sínarT
Eða er afsökun fyrir því, að srvo
Ihafi ekki verið gert, e.t.v. s-ú, að
SÉS hafi engan yfiriáða-rétt yfir
eins-töfeum kaupifélögum? Þa3
kem-ur raunar fram í yfirlýs-
in-gu Erlendar, að SÍS hatfi engan
veginn að staðaldri ráðningu
starfsfólks fyrir einstök kaupfé-
löig með höndum. Erlendur gef-
-ur þvi yfirlýsingu, sem hann
eðli málsins samkvæmt þekkir
ekki til hlítar. En menn hljóta
einnig að spyrja: Hvaða ráðstatf-
anir -gerir kaupfélagsstjórnin,
húsbóndi kaupfélagsstjórans á
Pásikrú'ðsfirðL gegn honum aí t
þessu tilefni? Bf h-ún lætur mál-
ið afskiptalaust, gerist hún að
sjlálfsögðu samsek. An-nað mál er
svo, að SÍS sjálft er engan veg-
inn eins engilihreint í þess-um
efnum og aðalforstjóri þess viil
vera láta. Auðvitað er þar ekki
len-gur beitt jafn klunnalegum
aðferðum oig þessari Þó hetfði
Erlendur Einarsson átt að láta
vera að skrifa þennan síðasta
lið yfirlýsingar sinnar:
„Mér finnst satt að segja, að
skrifin um atvinnukúgun í sam-
vinn-utfélögumun sé brosleg til-
■raun til þess að leiða athyglina
tfrá aðalkj arna stjórnmálan-na i
dag. Væri ekki drengilegra og
viturlegra að ræða um framfcíð
íslenZks afcvinniulífs, hvernig
finna skúli leiðir til þess að
bj-arga afcvinnsuvegunum fré þvi
ófremdarástandL sem þeir ern
nú komnir í. íslenzka þjóðin á
framfcíð sína undiir traustum at-
vinnutfyrirtækjum. Fyrirtœkin
eru máttarstólpar bvers þjóðfé-
lags. Ef þeir máttarstólpar breigð
ast, þá líður öll þjóðin fyrr eða
síðar“.
Enn þá lengra í ósmekkvísinni
gengur Erlendur þó í Morgun-
blaðiniu nú á laiugardag, þar sem
hann talar um, að kaupfél-ags-
stjórinn gegni „hlutverki grin-
leikara í gamanþætti“. Öllu bet-
ur er traiuðla hægt að lýsa skiln-
ingsleysd á skyldum þeim, sem
fylgja trúnaðairstörtfúm í al-
menningsþágu, en Erlendur gerir
ir með þessu skrifi.
Deilumar um aftoomiu ein-
stakra atvinnufyrirtækja eru
auðvitað þýðinganmilklar en
mega alrrei skyggja á það, að
sjáltft frelsið er enn þýðingar-
meira, m.a. vegna þess að þegar
til len,gdar lætur er það lífeeð
og florsenda heilbrigðs atvinnu-
rekstrar. Aðalatriðið er, að
þetta tvennt fer örugglega
saman, frelsið og efnahagslegar
framfarir.
„Hvers vegna fékk
Últíina ein leyfiii44?
Annað mál er, að sum fyrir-
tætoi geta elkki þrifist nema þau
njóti sérréttinda í skjóli ófrelsis.
Ólaflur Björnsson rakti í sinni
ágætu grein 29. apríl, hvernig
SÍS og ka-upfélögin tvö- eða þre-
flölduðu veltu sína á árunum
1933 til ’38 í skjóli haftanna,
samtímis þvL að heildarinnflutn
ingur till la-ndsins minnkaði. Eng
inn skyldi hal-da, að höftunuan
hafi ekki verið misbeitt nerna á
því tímabili einu. Á ágætum
kosningafundi Sjáltfstæðism-anna
á Akureyri sl. mán-udag hélt
Gísli Jónss-on, menntastoólakenn-
ari, afbragðs-góða ræðu. í henni
sagði hann m.a. sögu frá náms-
árum sínu-m hér í Reykjavík á
fcíroabilmu 1946—53. Hún var
eitthvað á þe&sa leið;
„Á stúdentsárum mín.um var
m.a. milkill skortur á fataefnum.
Kvöld eitt spurðist, að næsta
morgu-n yrðu seld nokkur kari-
mannaflöt í Ulbíma. Ég gskk
þangað u-m níu leytið um kvöld-
ið til að Líta í verzlunargluigg-
ana og hafði þá þega-r myndast
nokkur biðr-öð, svo að ekki var
um annað að ræða en að fara f
hana, ef eitthvað átti að fást.
Varð biðröðin áður en lauk
nOkkrir tugir. Bjuggu menn sér
til miða með góðu samkomiulagi
og gátu svo verið ndkfcuð á
hreyfingu og leituðu sér skjóls
í húskjallara rét-t hjá — fjár-
Framsh. a bis. 20