Morgunblaðið - 25.08.1967, Síða 12

I
12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 1967
Fiskveiðar - Fiskvinnsla
ÞAR sem þessir tveir undirstöðoi
atvinnuvegir þjóðarinnar hafa
að nokkru verið á dagsikrá inn-
an takmarkaðs hóps áhuga-
manna að undanförnu, finnst.
mér mál til komið að almennar
skoðanir hvers þess, sem vill
fougleiða þessi mál komi fram,
ag leyfi ég mér að víkja að
mokkrum atriðum þessa máls.
Fiskveiðar og fiskvinnsla, ann-
að en síld, hefir dregizt aftur úr,
bæði hvað snertir tæknilega og
fjármunalega uppbygigingu. —
Fólkið í landinu virðist vera
orðið fráhverft þessum atvinnu-
'greinium. Fjárflótta gætir frá
þessum atvinnugreinum, svo
sem fjárfestingar þjóðarinnar
bera með sér undanfarin ár.
Kunnur skipstjóri sagði á fjölda
fundi fyrir nokkrum ár.um að ef
Íslendingiur væri staddur erlend
is og hann ætti saltfiskpakka þá
væri honum allir vegir færir, en
þótt hann ætti bakpokafylli aif
íslenzkum peningaseðlum, þá
gæti hann orðið hungurmorða í
hinum góða heimi. í þessum orð-
um 'hins kunna skipstjóra ligg-
ur alllur hagfræðilegur sannleik-
ur íslenzkrar fjárhagsafkomu,
því að ef ekki er verðmæta-
sköpun til útflutnings til að
standa undir okkar mikla inn-
flutningi og þar m-eð skapa baup
mátt penin gase ðlan n a, þá enx
seðlarnir hreinlega einskis virði.
Við þurfum í dag að gera
okkur grein fyrir, af hverju
fjármagnið leitar frá þessum
undirstöðu atvinnu- og útflutn-
ingsg.reinum og af hverju hin
uppvaxandi kynslóð leitar til
sálarlausra skýrsluvéla skrif-
stofa í stað hinna Mfrænu starfa
við framkvæmdir fiskvinnslu og
útgerðar, og tengja þannig sam-
an skólaþefckingu og naunhæft
starf.
Nýlega hélt Guðmundur H.
Garðarsson viðskiptafræðingur
erindi um daginn og veginn í
útvarpinu og sagði á þá leið, að
það væri einkennandi fyrir unga
menntaða menn, að þeir leituðu
ekki inn í hringiðu framleiðsilu-
lífsins og þar til áhrifa og fram-
kvæmda, og þar með lifa súrt
og sætt með þeim atvinnugrein-
um, sem eru lífæð þjóðarinnar.
í þass stað leita þeir eftir þægi-
legum skrifstofustól við ríkis-
jötuna, í skjóli bankakerfis, vís-
indastofnana og ótal nefnda, sem
í augum leikmanns skapar slíkt
,,Parkinsons“-kerfi, að það tröll-
ríður þjóðarbúsikapnum. Og ár-
legia þarf ríkisvaldið að fara
dýpra og dýpra í vasa þegnanna
ag hinna isjálfstæðu fyrirtækja
til að ihalda uppi þessu óarð-
bæra kerfi Parkinsons, og má
rekja hina miklu vaxandi dýr-
tíð undan.farinna ára til af-
þenslu í ríkisrekstri og óarð-
bærra fjárfesitinga, sem nú sliga
undirstöðu-atvinnuvegina.
í>að eru að verða svo fá bök,
sem í dag standa undir verð-
mætasköpuninni á íslandi, að
ég er efins um að framleiðslu-
stéttirnar fái meira en 0.20 aura
virði í kaupmátt fyrir hverja
krónu sem þær skila í gjald-
eyrisvörum. Afgangurinn mun
hverfa í milliliði og ýmis óarð-
bær störf, sem haldið er uppi
með ýms'um tekjum af tollum
og sköttum, svo og það, sem fer
í óarðbærar framkvæmdir, mest
á vegum þess opinlbera. I>eir,
sem í dag standa undir þeissum
rekstri, eru flestir menn, sem að
mestu hafa hlotið sína menntun
í skóla lífsins, en munu nú óð-
um víkja, sökum aldurs. Með
þeim fellur í valinn mikil lífs-
reynsla, sem gleymzt hefir að
nýta, vegna þess bofmóðis, sem
nú veður uppi, um að ekkert
nema tækinileg uppbygiging geti
leyist lífsreynsluna af hólmi og
að embættare'kstur geti læknað
öil mein. Ég sé í anda þegar
gervimaður (robot) með vél-
heila (automation) verður látin
stjórna útgerð og fiksvinnslu.
Þetta. kemur mér allt til hugar,
þegar ég sé hvernig þes,si mál
eru rædd í dag.
Dagana 8., 9. og 10. maí var
haldin fáðstefna um vinnslu
sjávarafurða á vegum Verkfræð-
iingafélagiS íslands. Mér fannst
gæta nokkurs hoflmóðs við kynm-
ingu þessarar ráðstefnu, þeg-
ar tilkynnt var að hún væri að-
eins fyrir félaga í Verkfræðinga
félagi ísiands. Mér er ékki
kunnugt um að margir verk-
fræðingar hefðu gert það að
starfi sínu að veita fiskverkun-
arfyrirtækjum forstöðu. Undir-
ritaður kom að morgni að dyr-
um Hótel Sögu og hitti að máli
verkfræðing fy.rir dynum úti,
sem ég þekkti, og spurði hann
hvort ekki væri frjálst áhuga-
.mönnum að sitja fundinn. Hann
tjáði mér að fundnurinn væri
fyrir þá, ,sem stæðu að fundar-
boðun, svo og gesti þá er þar
hefði vierið boðin fundarseta,
sem hanrn og taldi að væru
framámenn í fiskiðnaði. Er ég
spurði hverjir þeir teldust, þá
nefndi hann formann stjórnar
Fiskkaupendafélagsins sáluiga,
sem stotfnað var fyrir nakkrum
árum, en virðist hafa, fæðzt and-
vana, því aldrei hefir heyrzt frá
því síðan á stofnfundinum.
Einnig nefndi hann forsvars-
menn fiisiksölusamtakanna, en
mér ekki að vera- boðfLenna
með fiskvinnslu að gera. Að
þessum orðaskiptum loiknum fór
ég burtu, þar ,sem ég treysti
mér ekki að vera boðsflenna
fundarins, þótt mér hefði tek-
izt að reyna að komaist þar inn
sem gestur fundarmanns. Raf-
magnsverikfræðingur, sem eat
þessa ráðstefnu, gaf mér sér-
prentun af öllum erindum, sem
þarna voru fluitt. Tel ég þau af-
bragð, það langt sem þau ná.
Erindin eru mjög fróðleg og eiga
því fullt erindi til alllra áhuga-
manna um þessi málefni, ag því
rangt, að efni þeirra sikuli ein-
göngu notað til kynningar á
nokkuríS konar klúbbfundi verk-
fræðinga. Og þar sem gagnasöfn-
un erindanna er að mestu unn-
in aif verkfræðingum á launum
'frá ihinu opinbera, og þar með
kostað af almanna fé, þá ber
þeim, sem að ráðstefnu þessari
stóðu, að kynna þeissi erindi öll-
um almenningi í þeim fjölmiðl-
unartækjum, sem við ráðum yf-
ir. —
Þar sem kjiarninn í erindum
þessum er sá hvaða reynslu við
og aðrar þjóðir höfum hlotið í
málefnum þesisum, þá verður
framíhaldið þetta: Hvfcða stefnu
eigum við þá að taka í framtíð-
arþróun þessara mála? Stefnuna
ber að marka tafarlaust með
hliðsjón af fenginni reynslu okk
ar og annarra þjóða.
Úr því að verkfræðingar virð-
ast hafa tekið að sér forystu í
þessum málum, þá ber þeim að
halda áfram og benda þjóðinni
á, hvaða leiðir sikuli fara til að
tryggja áframhaldandi verð-
mætasköpun sjávarafurða á heil
brigðum grundvel'li, svo sterkum
grundvelii, að fjármagn og
tækni knýi þar dyra til inn
göngu og athafna.
Nú er auglýst önnur ráðstefna
um sama málefni, af hendi fé-
lags, er kallar sig Stjórnunar-
félag íslands, og verður sá
fundur haldinn að Bifröst í
Borgarfirði. Ekki er fundanstað-
ur valinn í stærstu fiskiðnaðar-
bæjunum, heldur upp í s veit, og
jþar með ekki ætlaður hinum
iraunverulegu aðst a nde nid uim
fiskiðnaðarins, heldur frá mín-
um ibæjardyrum séð, stjórnunar-
mönnum opinberra fyrirtækja,
sem leggja þeim til bíla og ferða-
kostnað, og í fljótu bragði virð-
ist þar geta orðið „lokaður
klúbbfundur no. 2.“
Ekki er mér ,að fullu kunnugt
um, hvernig uppbygging Stjórn-
unarfélagis íslands er háttað. En
þegar fundir hafa verið haldnir
í félaginu, 'hafa blöð birt frétt-
ir og myndir frá þeim, og man
ég ekki eftir að hatfa séð þar
mynd af t.d. Ingvari Villhjálms-
syni eða öðrum sterfcum fiskiðn-
aðarmannv en hinsvegar þeim
mun fleiri framkvæmdamenn
ríkis og bæj,arfélaga, en undir
þeirra stjórn hefir það Parkin-
sons-kertfi risið, sem nú tröllríð-
ur þjóðarbúskapnum. Deyfi ég
mér a,ð benda á í þessu sam-
bandi, að formaður félagsins,
Jakob Gíslason, raforkumála-
stjóri, sem byrjaði starfsemi raf-
magnseftirlitisins í einu herbergi
í pósthúsi, 'hefir tekizt ,að byggja
upp á nOkkrum árum heila ný-
lendu á ríkisframfæri við
Hlemmtorg, sem varla getur tal-
izt til stjórnarframfara, þótt ör
og mikil þróun og viðfangsefni
hafi skapazt í málum þessum á
undanförnum áratug. Leikmaður
skyldi ætila, að þetta félag niundi
boða til ráðstefnu, og hefja þar
umræður um, hvernig hægt
væri að hagræða og spara við
ríkisrekisturinn, og þannig koma
í veg fyrir, að emtoættismensk-
an éti ekki íslenzku þjóðina út
á gaddiinn, áður en þeir taka til
umræð'na sér óskylda hagræð-
ingarráðstafanir. Emibættisvald-
ið hefir skapað framleiðslufyrir-
taökjunum igeysilagan auikakostn
að í formi skýrslugerða, sem
margar eru fánýtar ef ekki
einiskiisvirði. Má þar tilnefna
skýrsLur vegna tol'la og skatta,
og ef vel ætti að vera þyrfti
tfiskiðnaður og útgerð að færa
æviatriðaskrá einstaklinga til
að geta samið launamiða o.s.frv.
Síðan kemur margflókin inn-
heimta fyrir hið opinibera. Virð-
iist allt skipulag í þá átt, að
embættismennirnir geti tekið
það rólega, meðan þeir láta
aðra vinan verk ,sín fyrir ekki
neitt. Innheimitu- og embættis-
verik eru lítið annað en að ihrella
með ihótunum í útvarpi og blöð-
um þá menn, sem vinna verkin
fyrir þá. Hér er að sfcapast al-
varlegt ástand og sjúklegt sjón-
armið, sem í dag togar um of í
hinn unga og menntaða mann
en beinir honum ekki til starfa
við fyrirtæki framleiðslunnar,
þar sem náttúran ræður oft atf-
komuöryggi, að viðtoættum
heimatil'búnum dýr.tíðardr.augi,
en hinir unngu starfskraftar
þurtfa að gera sér þetita ljóst og
takast á við vandann til lagfær-
ingar. Þann-ig er emtoættis-
mennskan í ver.ki þegar hún er
að sliga þann grundvöll, sem
ISfsnærir þjóðina. Þessi málefni
ættu aff verffa verffugt verkefni
fyrir Stjdrnunarfélag íslands í
dag, þetta snýr aff þeim sjálfum.
Það er sitaðneynd, að í ná-
igrannailöndum okfcar hefir orð-
ið mikil útiþensla undanfarin ár.
Framleiðsla á mörgum iðnaðar-
vörum er orðin medri en mark-
aður er fyrir, og því þannig
bomið, að þurft ihefir að rifa
seglin. Þessu er víða mætt með
að fækka vinnudögum vikunn-
ar í 4 úr 5. Vitenlega veidur
þetta 20% launalækkun verka-
manna. Þetta þýðir minnkun
þjóðartekna í þeim löndum, sem
mest eru tengd okkur og um leið
minnkandi eftirspurn eftir út-
flutningsafurðum okkar, sam-
fara lækkandi verðlagi. Við
verðum því að horfast í augu
við þá S'taðreynd að hið háa verð,
unda,nfarin ár á útflutningsaf-
urðum okkar hefur verið sbund-
arfyrirbæri, og þannig grund-
valla framleiðslu okkar við
lægra útflutningsverð nú en ver-
ið hefir. Okkur er því Mtfsnauð-
syn að athuiga strax, hvernig
auikin hagræðing og aukið að-
hald getur bætit samkeppnisað-
stöðu okkar á matvælamrkaðin-
um. Hið nauðsynlega aðhald og
sparnað verðiur ekki hægt að
finna í fiskvinmslunni einni held
ur þarf líka að koma til hið
sama við óarðbær stönf í þjóð-
félaginu.
Éig vil leyfa mér að skil-
greina að nokkru, hverndg ég tel
að þetta fari saman: hagræðing
og aðhald. Hagræðingin er sú
hlið sem snýr að tæknimennt-
uninni. AShald er hlið reynsl-
unnar. Þarf því .að fara saman
máttur mannsins með tæfcni-
menntunina og mannsims með
reynsluna í rekstrinum, þótt sú
skólaganga sé ekki langsikóla-
lærð.
Ég tel mig hafa nokkru
renyslu við fiskverkun, og trúi
því fastlega, að enn sé hægt að
endurvekja traust og trú manna
á rekstri lífrænnar fiskfram-
leiðslu. Nú þarf lífsreynslan og
tæknin að taka saman höndum
um réttar leiffir til aff fiskveiff-
ar og fiskvinnsla skipi réttan
sess meff þjóðinni, svo aff upp-
vaxandi kynslóff og fjármagn
leyti þangaff aftur.
Áhugamenn um þessi mál
þurfa að finna samstöðu til að
ræða þau úrræði, sem hér koma
til greina. Síðan á að leggja fram
rökstuddar tillögur til ríkisistjórn
ar og fjármálavalds. Slíkar til-
lögur verða að ver.a lausar við
'Meypidóma og kröfupólitík en
settar fram með rétitsýni og full-
um rökum í ljósi staðreyndamna,
sem fyrir liggja.
íslendingar hafa oft áður orð-
ið fyrir vondum búsifjum af
samdrætti í heimsviðakiptum.
Eldri kynslóðin þurfti að aðlaga
isig verðfalli, er stafaði atf heims
kreppunni milli 1930 og 1940.
Vonandi koma ekki slífcir tímar
atftur. En hollt er að hafa þá í
huga, þegar byggja á nýtt fram-
faratímabil í undirstöðu atvinnu
vega okkar og hlúa vel að fjör-
eggi því, er mun búa niðjum
okkur grundvöll að lítfsham-
ingju í framtíðinni.
Vernharffur Bjarnason
frá Húsavíik.
Vélapakkningar
Dodge
Chevrolet, flestar tegundir
Bedford, disel
Ford, enskur
Ford Taunus
GMC
- Bedford, disel
Thames Trader
BMC — Austin Gipsy
De Soto
Chrysler
Buick
Mercedes Benz, flestar teg.
Gaz ’59
Pobeda
Volkswagen
Skoda 1100—120«
Renault Dauphine
Þ. Jónsson & Co.
Brautarholti 6.
Sími 15362 og 19215.
Hverfisgötu 42.
AVA
BIFREIÐAVÚRUR
TÓG
ÞVOTTAKÚSTAR
UMBOÐ
STYRMIR HF
HEILDVERZLUN
Laugavegi 178 -Sími 81800 Pósthólf 335
VÖN SKRIFSTOFUSTÚLKA
Við óskum að .ráða vana skrifstofustúlku til starfa
á skrifstofu okkar.
Við bjóðum sjálfstætt og fjöibreytt starf.
Góð vélritunarkunnátta nauðsynleg. Bindindi áskil-
ið. Skriflega umsóknir ásamt upplýsingum um
menntun og fyrri störf sendist skrifstofu okkar fyrir
28. ágúst n.k.
ABYRGÐr
Tryggingafélag
bindindismanna
Skúlagötu 63.
Símar 17455 og 17947.

KVIKMYNDIR FYRIR ALMENNING
MARGFALT
ÓDÝRARI!
Við notum SUPER 8 kvikmyndatökuvélar og filmur.
— BETRI LÍTFILMUR — SKARPARI MYNDIR
— FULLKOMNARI VÉLAR.
Kvikmyndirnar, sem eru gerðar fyrir yður og svo
lengi hefur verið beðið eftir.
Vinsamlegast hafið með 7—10 daga fyrirvara.
Hægt er að fá sýningarvélar leigðar.
Frá 1. sept.
Kvikmyndaver:
Skólabraut 2, sími 52556.
Box 146 Hafnarfirði.
Kvöld- og helgarsímar:
52556 — 41433.
Linsan sf.
Sími 41433
Box 146 Hafnarfirði.