Morgunblaðið - 17.09.1967, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐLÐ, SUNNUDAGUR 17. SEPT. 1967
17
Lktmunaupp-
boðin
Nú fer haust í hönd og slkiól-
amir eru að byrja og allit vetr-
arstarftð. Fríunum er lokið og
annir þeirra, sem mnivirm'U
stunda va.xa,
í haíuðbortginni er hið rruarg-
háittaða starf á sviði lista ag
mennta byrjað. Leiklhúsin opna
að nýjiu, listsýningu.m og hljóm-
iedlkum fjöigar o.s.frv.
Einn er sá þáttur í borigarlíf-
inu, sem á það setur ánægjuleg-
an ag mennin.giarlagan svip, list-
mun.a- ag bókauppbað Sigurðar
Bernedifctssioniar.. Einnig þau eru
niú að hefjast að nýju, en þau
er.u orðin fastur þáttur í bargar-
bnagnum.
f>essi starf.semi gerir hvor't
tveggj.a í senn, að auð'velda
mönnum að eignast listaverk og
læna að meta þau, svo og hjálpa
mönnuim . til að korna þesisum
eignum sín.um í verð ef nauðsyn
knefur og mynda markað.sverð
REYKJAVIKURBREF
á listaverkuim., að sivo miklu
leyti sem um slikt getur verið
að ræða. Listmuna- ag bóka-
uppboðin eru þess vegna þýð-
ingarmdkil, jafntframt þeirri
ánægju, sem fjölmargir haf.a af
þeim.
Að laga sig eftir
aðstæðum
Nú að undanfömu haÆa verið
gerðar tilraunir tál flutningis á
sffld í söltun af fjiarlægum mið-
um, bæðd af einstaklingum og
eins af hálífu Síldarútvegisnefnd-
air og SíIdar vefksmiðj a ríkisin.s.
Þiessar tilnaunir benda ótivírætt
til þesis, að unnt m.uni reyinast
að flytja síld um langan veg,
án þess að hún skemmiiist, og
vinna úr henni hina bezbu vöru.
Segja má, að tilraunir þestsar
séu nokkuð síðlbúnar, því að án
ef£a væri nú búið að sa.lta veru-
legt magn síiidar, ef tilraunirnar
helfiðu verið g.erðar fyr.r og á-
herzla á það lögð að ná nokk-
'ur.ri síld til söltunar, þótit um
langan veg væni að fara. Megin-
atriðið er þó, að niú er þessi
stanfisemi hafin og af hennd
munum við fiá þá reynsilu, sem
duiga mun í framitíðinini, ef sifild-
in heldur sig á ný fijarri land-
inu, eins ag nú í siumar.
En ástæðian till þess, að sLik-
ar tilráunir hafa ekki fyrr. ver-
ið gerðar ,er auðvitað sú, að
menn hafa ekki viLjað trúa því,
alð ekki vedididist síld það nænri
landi, að unint væri að filytj a
hana óskemmda til söltunair, án
þesis að gera sérstakar ráðstaf-
anir til flutnings sdidarinnar. í
ís eða paekli.
Raunar treysta menn því enn,
að síldin mumi koma upp undir
landið, þannig að unnt verðli að
sail'ta upp í gerða samniniga, endia
eru fiskitfræðingarinir bjartsýn-
ir, og spár. þeirra virðast ætla
að rætas't, að minnsta kosti er
dílriin tekin að nálgast land.
Sérstök
flutningaskip
Síðustu mánuðina hefiur ta.ls-
vert verið um það rætt, að nauð-
synlegrt væri að hatfa sénstök
skip til iflutninga á síld í söltun,
eins og nú er gert með bræðslu-
sáMi.na. Flutninga.skipin Hafiöirn-
inn og Sílddn hafa í bólkstatfLegri
merkingu bjargað síldrveáðin.ni í
suimar; án þeirra hefði naumast
nokkur síldveiði orðið, því a@
veiðiiskipin hafa Llítið m.edri oðííu
en til .si.glihigar fram og tll baka
á hin fjarlægu mið og aðra.r vdst-
ir er.u lika takmarkaðar, en
fluitnin'gaskipin hatfa fært fLot-
anum vistirn.ar.
Rekstur Hafiarnarins hefur
gengið mjög vel ag fullkomLega
Laugardagur 16. sept.
srtaðið undir sér, þórtt eiinungis sé
miðað við þá 22 aura á kíló,
sem dre'gst frá verði báts oig
skipshatfnar, er Landað er í flutn
inigaskip, þannig að ekki verður
lengur um það deilt, að síldar-
filu.tningar. í stórum stíl eru rétt-
mætir og þá þarf að aukia.
Á SigtLutfirði hefir verdið í und-
irbúningi stafinun fiélags. um
fcaup á skipi tiil fluitning.s á SiíLd
í söltun, og hefur venið að því
stetfnt, að sláfct skip yrði tilbúið
'til starfrækslu fyrir næstu ver-
tíð. Menn hafia milkila trú á því,
að flutningur á síld tii söltunar
með góðu skipi væri arðvænleg-
ur, en hins vegar hatfa verið
nolkku® S'kiptar stoöðamir. um það,
hvernig skip æt'ti að byggj.a eða
kaupa með hliðsjón af því, hvern
ig hagnýtinigu þess yrði bezt
háttað á öðrum tímum en á með-
an það stundar fllutn.inga á síld
til söltunar. Hafa ýmsir hallast
að því, að sií’kt skip ætti að nota
til venijulegria , vörufluitninga á
öðrum árstíimum, en aðrix teljal
heppilegast að miða siíkt skip
einunigis við fiakveiðar og fiisk-
fiutniniga.
Vonandíi tetosrt að samræima
mismunandli sjónarmið í þessu
efni og hrinda þessu mikillvæga
máli í framkvæmd, enda hetfur
atf háltfu opinberra aðila verið
lýst stuðiningi við slikar aðgerð-
ilr og öllum málaleitunum varð-
andi þetita máL verið vel tekið.
SjiálÆsaigt er að atihuga sam-
ihliða, hversu m'ikið rruaign síld-
ar væri unnt að salta á sjó úti,
ýmist um borð í síLdveiðiskipum
eða í móðursfcipum, enda bendir
ihinn svomefndi „Kasmosleið-
angur“ Norðmanna til þess að
nauðisyndiagt sé, að íslendingar
leggi imn á þessa braut.
• •
Oflugasta
einkaframtakið
Þega.r. rætt er um aiflaskoritinn
á sSldveiðunum og hið geigvæn-
Lega verðfall á síldaratfurðum,
Æer ekki hjá því, að uggur vakmi
með öLlum heilbrigðum mönn-
um um hag flotans og síldar-
■sjómanna. Á undamförnum árum
ihafia ihin nýju og glæsilegu veiði
skip fært að Landi mikil auð-
ævi og útvegsmenn ag síLdveiði-
sjómenn hatfa haft góðar tekj-
ur.
Þó er það svo, að þegar mestui
uppgriipin urðu þá kröfðust aðr-
ar stéttir þjóðfélagsins þess að
tfá hlutdeild í hinum mikLa feng.
MikLar kauþhækkanir urðu, og
verðhækkanir innlendra vara,
ag á þann hátt var þessiari auð-
Legð dreitft um þjóðféiagið allt,
þannig að síldarútvegurmn fékk
ekki í sinn hLut mikiu meira en
aðrir.
Þó styrktist fjárbagur þessa
mikilvæga atvinuuvegar veru-
lega á þesisum árum ag fjöldi
manna gátu orðið beinir þátttak-.
endur í útvegi, ýmist mieð því
að menn keyptu einir fiskiskip
eða í félagi við aðra. Þannig
varð þessi atvinnureksturi öifil-
wgasti þáttur eink'areksturisi'ns a
Lslandi ag byggður upp á þanin
veg, sem heppilegast er, það er
að segja, ýmisit þaninig að ein-
staikir diugnaðarmenn, sem unn-
ið höfðu sig upp, eignuðust béta
sína eða þá að fLeiri tóku hönd-
um samian ag hófu reksturi fuii-
kiominna fiskiskipa.
Þótt einkarekstur iha.fi löngum
átt enfirtt uppdrárttar hér á ís-
landi, þá var hann samt í ör-
ugigri sókn á sviði sjávarútvegls-
ims og þar var um að ræða,
öfiluigasta einikaframtakið á ís-
landi.
Vandinn snertir
alla
Sjálfisagt hefði verið heppi-
legra á mestu 'uppgripaárumiim,
að meiiri hluti aflatfengsins hefði
verið ski'linn eftir, hjá sjávar-
úitveginum, þannig að hann
Ihafði getað treyst haig sinn, ann-
að hvort á þann veg, að hin ein-
stöfcu fiyrirtæki hefðu getað
satfnað í sjóði til að standa und-
ir erfiðleikum síðar eða þá með
ver.ðjöfnun, þannig að fé yrði
tekið í sameiginlagan sjóð út-
vegsins, ®em afitur greididi það
úrt er á móti blés.
Þessi leið var hinis veg.ar ekki
farin, heldur auðlegðinni dreifit
þegar í stað um alLt þjóðííifið
eins ag áður segir. Landislýður
allur naut þannig ávaxtanna atf
hi.n.uim mi'kla atflatfeng, en út-
vegnum var ekki gert kleiít að
saifna sjóðum til að standa und-
ir skakfcatföllunum.
Af þessu leiðir óbj'ákivæmi-
lega, að þegar enfiiðlega gengur,
eins og nú, og langt er frá, að
endar nái saman hjá útveginum,
þótt vonandi rætist úr og mikil
síldveiði verði nú á hautstmámuð-
uim, að erfiðleikarnir, hLjóta að
snerta Landsmenn aLLa og þeir
í sameiningiu að standia undlir
byrðunum.
Það er þess vegna ekki óeðli-
legt, að rnenn geri sér nú al-
mennt grein fyrir því, að á
þessu ári getur ekki orðið um
að ræða kjarabætur frá því sem,
var á síðasta ári, heldur Líkur
til nokkrar k j air asfcer ð i ngar.
Þar er þó síður en sivo um neinn
voða, að ræða, því að kjarabært-
urnar hafa orðið svo miklar á
síðU'Srtu áruim, að emgin vá er
fyrir dyrum, þótt kjöriin yrðu
eitthvað rýrari um skeið.
Afmæli Verzlun-
arráðsins
í dag á Verzlunarráð LsLandsi
50 ára afimæli, ag er þessa
merkisathurðar minnst anna.r®
staðar í blaðinu. En í tilefni atf
lafmæl'i Verziunarráðsins er
tfylLsrta ástæða till að víkj.a nokkr,
um orðum að því mikiLvægia
'Starfi, sem verzlunarsrtéttin,
ivinnur, ekki sízt vegna þess að
.sumir hafa, sér.stafca ániægju atf
því að reyna að teLja sjálifum
sér ag öðrum trú utn, að þessi
stétt haífii næs'ta litla þýðingu
tfyrir þjóðfiélagið.
Sannleifcuæinn er sá, að það
hefur engu minni þýðingu fyrir
þjóðarbúskap íslendingia, a.ð
staðið sé að verzlun landsins atf
miklum dugnaði ag fyLLstu út-
sjónarsemi, en að aðrLr atvinnu-
vegir séu refcnir svo, að þeir
færi sem mesta björ.g í bú meði
sem miinnstum tilfcastnaði.
Þjóð'iin nýtur þess engu síðiur,
þegar tefcst að fiá hátt verð fiyr-
ir, úflfiLurtninigsafiurðir hennar. og
má hagkvæmu innkaupsverði
heldur en að afla mikils fisfcs.
eða framleiða afurðir landbún-
aðar og iðnaðar. Raunar getia
verzLunarkjörin otft skipit meira'
miáli en framleiðslumagnið, og
þótt enginn miannLegur máttur,
ráði við þau nema að tafcmörk-
uðu leyti, þá er hitrt ljósrt, að
dugandi verzlunarstétt hetfuri
mieginþýðingu. Þess vegna eru
lika, fiáránlegar þær ásakanir, að
verzLumanstfét'tin vinni ekkii jatfn
þjóðnýt störtf og aðrir.
Aukin \erzlunar-
menntun
Menn gera sér nú í stöðuigt
rtíkari mæli grein fyrir nauð-
syn þess, að aufca menntun á
öLLum sviðum, og í tileifini aí há-
tíðisdiegi verzlunairstéttarinnar
er ekki úr vegi að vikja sérsrtak-
'lega að verzLunarmenntuninini,
því að á hemni Wlýltur það að
byggjast einna mest í framtíð-
inni, hvorrt verzLunarstéttiin verð
ur vaxin hinu mikiivæga startfi
.siinu.
Verzlu' na rskóli fslandis hefiur
'borið meginátoyrgð á mennitum
líslenzkrar verzlunarstéttar og
iheíur margtt stórvel gert, enda
hefur allur fjöidi hinna dug-
rnestu atihaifnamanna é sviði
'verzlun.ar, sótt þangað mennrtun
sína. Hinu er þó ekki að leyma,
að í VerzLunarskólanum er
minná bein kennsla í verzlunar-
tfræðum en æskilegt væri; sfcól-
inn teluir sig þurfia að sjá nem-
endum sínum fyrir altnennri
memntun og auðvitað má eklki
sniðgamga þanin þártt. En á hirtt
er að líta, að í nútíma þjóðfé-
Lögum er sérmenmtun nauðsyn-
Leg, hvort sem mönnum Lífcar
betur eða vem
Þess vegna getur varla hjiá
því farið, að Verzlunairskólinn
leggi á næstunni meiri áherzlu
á beima, þekkingu í verzlunar.-
fræðum en verið hefur. Kæmi
þar til greina samstarf við fyr-
intæki, bæði erlend og innLend,
þannig að nemendum yrði gert
að vinna að ákveðnmm verkefn-
um við hlið manna, sem sjáiifin
stunda hin mikilvægustu verzl-
unarstörtf. Vafalaust mundi mik-
ill kostmaður vera þessu sam-
tfara, eimkum ef nsmiendur fseru
till starfa, erlendis, en sá kostn-
aður mund'i koma margfaldiuri
rtil baka. Sömuleiðis þyrtfti að
Leggja áherzlu á samstartf við
þá, sem sýnrt hatfa sérstaka út-
sjónartsemi á sviði verzlunar og
fiá þá til skratfs og rá'ðiagerða við
nemendur skólans og beinnar
kennsLu, þótt ekki þyrtfti að verat
í hinu rígskorðaða fiormi1 þving-
aðra kemmsiiustunda.
Af því hafa borizt fregnir að
Brertar telji sig ekfci geta mennt-
að verzlunairmenn sína nægilegia
,ve'l heima fyrir og hatfi lagt á-
Iuerzlu á, að þeir sæktu mennt-
un til færustu viðskiptalháskóla
Bandaríkjanna. Ef Bretar gerta
ekki veitt sínum verzLunarmönn
um nægilega hagkvæma meranit-
un segir, sig sjáLfit, að ertfitt
verður fyrir ok.kur íslendinga að
gera, það, og þess vegna vissu-
Lega ástæða til að örfa menn fliil
að atfla sér aukinnar verzlunar-
menntunar erlend'is, sam/hliða
því sem faún yrði bætt hér irm-
anlands, bæði í VerzLunarskól-
anum og eins að viðskiptaideUid,
Káskálans yrði ekki eiras bund-
in við bóknám eiras og nú eir,, og
ýmislegt það, sem ekki snertiir
hin beinu störf í viðskiptaiMfinu.
Framfarir í land-
búnaðinum
En það er ekki bara verzlun-
ans'tétfcira, sem verður að hlýða
á það, að ,,spefcingar“ lýsi henmi
sem einlhverjum óþ,urftairmiönn-
um. Aðrir „snillingair" þrlástaig-
asrt á því, að landlbúnaðurinn sé
till flrafala ísilenzkri upptoygg-
ingu, og hér á árunum var raiun,
ar þrástagast á því, að sjávarút-
vagurinn væri baggi á þjóðaP-
búskapnum. Sem betur fex heyr-
izt það ekfci nefint Lengu.r.
En að því er landbúnaðinn
varðar, þá er það masti misskiln
ingur, að þar séu ekki um að
ræða framfiarir á borð við það,
sem er á öðr.um sviðum þjóðMifis-
ins. Um það getuir sérbiver mað-
ur sannfænst með því einfald-
lega að aka um sveitir Landsins
og sjlá hinar gífu.rieg.u fram-
kvæmdir og framfarir, sem orðið
hafia á örtfáum árum. Landtoún-
aðurinn er vissu.lega him mibii-,
væga.sta afcvinnugrein og ein-
hver hin stöðugasta, þrátt fiyrir
misjaína veðráttu, því að með
nútíma tækni er lengi hægt að
bægja firá óáran.
Sfcefnan í landibúnaðarimiálu'n-
um er visisulega rétt. Þar. er lagfc
á það meginkapp að auka fram-
léiðsLu og framleiðni. Færra og
færra fióllk getur framleitt meiiri
og meiri landibúnaðarvöriur eft-
ir því sem neytendum fjöLgar.
Ráðstatfanir hafa verið gerðar
flil þess að auðvélda mönnum að
yfingefa Mltt byggilegar jarðir,
enda hefur býlum fækkað nokk-
uð og þeim mun enn fækka um
skeið, þófct síðar verði vafiaLausrt
hafin byggð að nýju á ýmsum
þeim jörðum, sem í eyði haifia
farið.
fsland er með beztu sauðfjár-
ræktarlöndum veraldar, og méð
þvtí að bæfca landið, rækta upp,
þurrka og bera á, er hægt að
stórauka sauðfjiárrækt.
Það er að vísu rétt, að nokkr-
ar bætur þartf enn að greiða með
útfluttum sauðfj'áratfurðum. En
eftir því sem búin stækka verð-
ur firamleiðni meiri, og samnleik-i
uninn er sá, að ekki vantar mjög
mikið átak til þes,s að ná því
marfcii, að íslenzkar sauðfjáraf-
urðir verði samkeppnisfærar á
erlendum markaði.
Hitt er rétt, að mjólkuralfurð-
ir getum við aldrei selt með
hagnaði til útlanda, en við verð-
um hins vegar að sjá neytend-i
um í landinu fyrir þessari vöru,
Og stundum hlýrtur að verða
um umframframLeiðslu að ræðai,
sem selja verðuir til útlanda á
Lágu verði, ef komast á hjá skorfli
á landbúnaðarwrum á ákveðn-
um tímabilum.