Morgunblaðið - 24.09.1967, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. SEPT. 1967
Á æðarfuglinn að hljóta
sömu örlög og geirfuglinn?
MIKIÐ er skrifað og rætt um
náttúruvernd og er allt gott um
það að segja, a.m.k. hefði
Reykjavíkursvæðið haft fulla
þörf fyrir náttúruvernd. Örfir-
isey hefði þá e.t.v. ekki verið
svo grátt leikin, sem raun ber
vitni. En það er fleira en fögur
landssvæði, sem þarf að vernda,
fuglalif okk.ar á sjó og la.ndi
þarfnast líka verndar.
Það er skuggalegt útlit með
framtíð okkar gæfasta og arð-
samasta fugls, æðarfuglsins,
hans virðist ekkert bíða nema
tontíming, ef ekkert er gert
nú þegar honum til varnar.
Tveir höfuðóvinir sækja að
æðarfuglinum, svartbakur og
minkur og vafalaust er sá fyrr-
nefndi mesti skaðvaldurinn. Á
síðustu áratugum hefur svart-
baki fjölgað gífurlega, úrgangur
frá frystihúsum og sláturhúsum
kringum allt land hafa verið
eldisstöðvar hans. Þessi hrausti
og grimmi fugl er líka eins og
húsdýr í hverri höfn landsins.
Inn.a.n um þen.nan va.ng synda svo
spakar og saklausar æðarkollur
með ungana sína, en þeir eru
fljótir að týna tölunni. Full-
yrða má, að á mörgum stöðum
tíni svartbakurinn upp 80—
90% af ungum um leið og þeir
koma úr hreiðri og læra fyrstu
sundtökin. En hvað er gert til
þess að snúa tafiinu við, eyða
ránfuglinum og iorða æðarfugl-
inum frá tortímingu? Ekkert
sem að gagni hefur komið. Það
er ógerningur að vinna svart-
bak með skotum, hann er mjög
styggur og var um sig. 9ðeins
þrjú ráð eru tiltæk: Fyrsta, taka
öll egg, sem unnt er að ná til
(Ef eggin eru tekin verpir svart
bakurinn þrisvar). Annað, reisa
háar girðingar, sem fylltar eru
af úrgangi, fuglinn flýgur ofan
í nær ekki flugtaki. Þriðja, gefa
honum svefnmeðal eða eitur.
æðarungar.
Eitrun hefur verið bönnuð
með lögum, til þess að vernda
örfá arnarhjón, sem er þó mjög
vafasamt að verði bjargað frá
aldauða. Ég hefi beyrt af erni,
sem lagðist í æðarvarp og drap
einnig lömb um.vörpum, það voru
ófagrar aðfarir.
Æðarfuglinn gerir engri
skepnu mein, hann fóðrar sig
sjálfur og skilur eftir í hreiðri
sínu dúninn ,sem er verðmæt-
asta vara, sem framleidd er í
landinu. Á slík atvinnugrein
ekki kröfu á verr.d? Ein byggð
eyja á Breiðafirði hafði 20 kg.
af dún fyrir 50 árum, en aðeins
2 kg. núna. Eitt stórbýli á
Ströndum hafði fyrir 1930 90
kg. varp, nú eru þar um 30 kg
og er það með því bezta sem
gerdst á landinu. Væri vargnum
útrýmt væri dúnframleiðsla
orðin stór útflutningsatvinnu-
vegur, því að markaður er nær
ótæmandi fyrir þessa sjaldgæfu
vöru. Það sem erlendir ferða-
menn spyrja fyrst og fremst um
er, æðardúnn. Verðið hefur
hækkað ár frá ári vegna minnk-
andi framboðs og er kílóið nú
komið yfir hálft þriðja þúsund
í heildsölu.
Sjélfsagt væri, að rikið veittí
styrk, til þess að koma upp
eldisstöðvum fyrir æðarfugl.
Auðvelt væri að unga út eggj-
um í vélum og girða af víkur og
voga, þar sem ungarnir væru
varðveittir, þar til þeir verða
sjálfbjarga. Mikið átak mætti
gera í eyðingu svartbaks og
minks og reisa eldisstöðvar
fyrir æðarfugl fyrir andvirði
eins síldarbáts, ca. 20 milljónir,
sem er látinn lemja sjóinn norð-
ur í íshafi. Gísli á Mýrum í Dýra
firði er löngu landskunnur
fyrir sína miklu dúnframleiðslu
og umhirðu um varplönd sín.
Varpið er rekið sem búgrein,
sem gefuir meiri a.rð en annar
búrekstur.
Alþingi það, sem senn kemur
saman, ætti af fullri alvöru að
taka þessi mál til umræðu og
láta rannsaka hvað gera megi,
Helgt Jónsson
Akrnnesi 80 nrn
HBLGI Jónsson skósmiðameist-
ari Krókatúni 15. Akranesi,
verður áttræður í dag.
Hann er fæddur á Vöðlum í
Vöðlavík í Suður-Mú'lasýslu ár-
ið 1887. Hóf skósmíðanám á
| Seyðisfirði árið 1904, og hefir
stundað þá iðn alla tíð síðan.
Að loknu námi vann hann sem
sveinn hjá skósmiðju á Eskifirði
úl ársins 1913, en það ár flutti
hann til Neskaupstaðar. — Þar
stofnaði Helgi sjálfstæða skó-
■ vinnustofu og skóverzlun, sem
hann starfrækti til ársloka
1947.
í janúarmánuði 1948 flutti
hann hingað til Akraness og
stofnsetti hér sikóverzliun, og hef-
ur unnið og vinnur enn með
fu'llum krafti að iðn sinni sem
áður.
Helgi var kvæntur frú Guð-
rúnu Jónsdóttur, ættaðri frá
Hlíðarhúsum í Reykjavík. Þau
eignuðust einn son, Jón Helga-
son, sem er vélvirki hjá Hval
h/f í Hvalfirði. — Guðrún lézt
árið 1962.
Helgi er vel hraustur og hefir
fúlla starfsorku, traustur og
ákveðinn Sjálfstæðismaður, sem
fylgist vel með bæjar- og þjóð-
málum.
Vinir hans víðsvegar á land-
inu, senda honum framtíðar
heillaóskir á þessum merku
tímamótum.
það dugar engin deyfð, stað-
reyndirnar tala sínu máli.
Útlitið er ekki svo glæsilegt,
hvorki til lands né sjávar, að
unnt sé að horfa sljóum augum
á, að arðsamur gamall atvinnu-
vegur sé lagður í rúst fyrir full-
kominn vesaldóm og kæruleysi.
Hjálmtýr Pétursson.
- MÁLMVINNSLA
Framlh. af bls. 10
Anmað stigið fæli í sér fram-
leiðslu léti.na málma með raf-
orku, maignesíum, natríuim og ef
til vill fleir.i geysi verðmætra
málma. Þefcta skapaði svo mögiu-
leika fyrir þriðja stigi. Því við
málmrvinnislunn.i má gera ráð fyr
ir að mymdist töluvert magn af
klóri. Klórið mætti væntanlega
selja sem slikt, en einnig nota til
að bygigja upp lífræn efn.asa.mlb.
úr efnum, sem fást í samba.ndi
við oliur. Þann.ig mætti fram-
Leiða plasttegunidir og fleira sem
við hefðum áhuga á. Auk þess
er möguleiiki á þriðja stigi fyrir
framleiðslu títaníum, sem er
einn himn.a nýju létfcu mála.
— Saltið er þá kanmski ekki
miikilvægasti hluti mélsins?
— Séð frá efnaihagslegum sjón
arhól er.u það án alls efa léttu
málimarmir, sem mesta þýðingu
hafa fyrir okkur. Mér virðist
enginn vafi lei.k.a á, að ef við
skipulegigjum vel u.ppbyggimgu
sllíkrar sjóefn.a vinnsl.u, þá getum
við framleitt þessa létfcu málma
fyr.ir óvenjiulega lágt verð. Eftir-
spurmin eftir þeim fer ört vax-
amdi og verðmætin eru mikil.
Við ættum líka að standa nokk-
u@ föstum fót.um í iðnaði, sem
bygigist eingöngu á eigin hráefn-
um og auðlimduim. Ég vona að
memn séu að vakna til umhugs-
unar u.m, að hér er atlhafmasvið
með öllu ón.umið. f því gæti ver-
ið fólgim ný og ha.gsæl atvinnu-
gnein í okkar hráefnasnauða
landi.
— 1>. W.
— Galdra-Loítur
Frarnih. af bls. 19
yðar studiis til frekari ávaxtar,
iðkið yður með prédikan og
framburði guðs hjeilögu] orða
af prédikunarstólnum opinber-
lega fyrir söfnuðinum á hentug-
um tíma, þó svo, að þér óskið
leyfis yðar sóknarprests líka
þar til, hvað eg vona hann muni
yður ekki misunna. Eg óska yð-
ur til lukkusamlegs ávaxtar í
þessu áformi, sem sérhverju
öðru, og fel svo að endingu þeim
eilífa guði og orði hans náðar
með rninni og minnar vinsemdar
heilsan til yðar og yðar göfugra
húsbænda með blessunaróskum.
Reykholtji] Anno 1722 d[ag] 9.
lObris.
Hannes Halldórsson.
Af því bréf þetta fer ei með
vissum milliferðum, þá voga eg
ekki því að fylgja láta Testimon-
ium yðar, læt það því bíða betra
færis.
Af bréfi þessu fæst meðal ann-
ars óyggjandi vissa um, að Lopt-
ur hefir stúdent orðið, og í sam-
bandá við ummæli Páls Vídalnís
sést, að hann hefir einmitt út-
skrifazt vorið 1722, líklega 18.
marz, þá er skóla var sagt upp,
og þá farið suður í Borgarfjörð,
líklega orðið samferða fóstur-
sonum lögmanns frá Hólum
vestur að Víðidalstungu á leið
suður að loknu burtfararprófi
þeirra þriggja. Það sézt og enn-
fremur af bréfi þessu, að haustið
1722, er Loptur sótti um prédik-
unarleyfið til prófasts, hefir
hann átt heima einhvers staðar
í prófastsdæmi hans (Borgar-
fjarðarsýslu) hjá „göfugum hús-
bændurn", eins og prófastur get-
ur um, og mundi hann ekki hafa
komizt svo að orði, nema Lopt-
ur hefði verið hjá einhverjum
veraldlegum valdsmanni eða
öðru heldra fólki. Er naumast
nema um þrjú heimili þá að
ræða þar í sýslu, er þetta geti
átt við: á Hvítárvöllum hjá Sig-
urði sýslumanni Jónssyni
(f 1761), á Leirá hjá VigMsi
stútent (f 1726), syni Jóns bisk-
ups Vigfússonar, eða á Ytra-
hólmi hjá Hannesi stúdent Há-
konarsyni (t 1761), þó einna
helzt þar eða á Leirá, því að svo
virðist sem Loptur hafi átt
heima alllangt frá Reykholti, eða
lengra burtu en á HvítárvölLum,
úr því að prófastur þorir ekki
að senda vitnisburð hans, sakir
óvissra ferða milli heimilis
Lopts og Reykholts. En vitan-
lega verður ekkert um það sagt
með vissu, hvar í sýslunni Lopt-
ur hefir dvalið þá um haustið,
enda skiptir það ekki svo miklu.
En ótruflaðiur að viti hefir Lopt-
ur þá verið og ætlað að undir-
búa sig til prestsskapar. Þetta
bréf Hannesar er svo innilegt í
garð Lopts, og velvildarfullt, að
prófastur hefir hlotið að hafa
náin kynni af Lopti og þau góð.
Lítur helzt út fyrir, að hann hafi
áður verið á heimili prófasts í
Reykholti, og ef til vill lært und-
ir skóla hjá honum, eða verið
þar á sumrum, meðan hann
gekk í Hólaskóla, en hæpið er
samt að fullyrða nokkuð um
það. Hannes prófastur — bróðir
síra Jóns lærða í Hítardal —
var hinn mesti sæmdarmaður og
stakasta ljúfmenni, er allilr báru
virðingu fyrir, og auðsætt er af
þessu bréfi, að Loptur hefir ekki
sýnt honum neinn óþokkaskap
eða hans fólki. Það er Hannes
prófastur sem með ummælum
sínum varpar mildum blæ yfir
minningu Galdra-Lopts. En með
þessu bréfi — á jólaföstu 1722
— hverfur hann algerlega úr
sögunni, hinni sönnu sögu, en
þjóðsagan tekur við honum og
leggur hann til hvíldar á marar-
botni. Svo mikið er þó vist, að
Loptur hefir ekki lifað lengi ept-
ir þetta, og andazt ungur. Ef til
er það rétt í þjóðsögninni, að
hann hafi orðið geðveikur, og
honum hafi verið komið í gæzlu
hjá síra Halldóri Brynjólfssyni
síðar biskupi, er þá hefir verið
presur á Útskálum, en ekki á
Staðastað. Þetta er því senni-
legra, sem síra Halldór var
kynjaður úr Snæfellsnessýslu,
einmiitt á ættstöðvum Lopts, og
hefir því þekkt skyldfólk hans
vel, og það því leitað ásjár til
hans um þetta fremur en ann-
arra, einkum þar eð hægara var
að koma Lopti suður til hans (úr
Borgarfirði?) heldur en vestur
á Snæfellsnes. En um það er
sarnt ekkert hægt að fullyrða, að
Loptur hafi andazt hjá síra
Halldóri á Útskálum. Hitt þykir
mér ekki ósennilegt, að þá er
Halldór biskup kom norður til
Hóla (1746), hafi hann heyrt
þar sagnirnar um Lopt frá skóla-
árum hans á Hólum, og hafi þá
biskup, sem þótti ýkinn nokkuð,
lýst æfilokum Lopts átakan-
legra, sem kunnugur honum
fyrr og síðar, og talið almenn-
ingi trú um, að kölski hafi
hremmt hann úr greipum sér,
og hafi þjóðsagan um Lopt
eptir það auikizt og magnazt og
fengið fullnaðargervi. Og svo
mikið er víst, að það hefir hún
fengið á Norðuriandi, en ekki á
Suðurlandi. Lýkur þar að segja
frá GaLdra-Lopti, er hann að
síðustu hverfur út í myrkur
þjóðsagnanna, og þótt Ljós það,
sem hér hefir varpað verið á
æfiferil hans, sé harla dauft, þá
má segja, að lítið sé betra en
ekki neitt, og geta nú aðrir auk-
ið við.
Takið eftir - Takið eftir
Til sölu jarðhæð á góðum stað í Kópavogi, sem
er 6 herb. íbúð. Getur líka verið 2ja og 3ja herb.
íbúðir (það eru tvö eidhús í íbúðinni nú þegar).
íbúðin er öll nýstandsett og er laus nú þegar.
Allt sér, ræktuð lóð. Þríbýlishús. Hagstætt verð.
Útborgun aðeins kr. 500 þús. sem má skipta.
Fasteignasala,
Sigurðar Pálssonar, byggingarmeistara,
Gunnars Jónssonar, lögmanns,
Kambsvegi 32, símar 34472, 38414.
HJÞ.
JAMES BOND
James Bond
M IAN FIEWNG
OWWINC BT JOHN McLUSKY
IAN FLEMING
Bond
HESITAT9Þ. BUT
AFTBK ALL. IF
HE TOOK TUE
GIPL ON TO,
GBNEVA, HE O
STILL BE ON
GOLDFINGEP'S
TAIL. .
H
Bond hikaði .... En þegar allt kom til
alls yrði hann enn á hælum Goldfingers,
þótt hann tæki stúlkunna með til Genf.
— Allt í lagi. Mín er ánægjan.
— Taktu þessa peninga og kaupfcu
fyrir þá mat. Á meðan ætla ég að fá
verkstæðispláss fyrir bilinn þinn.
— Kærar þakkir.
— Hvaða nafn á ég að gefa upp?
— Soames. Ungfrú Tilly Soames. Segðu
þeim að hafa samband við mig á Bergu-
eshóteli í Genf.
Stálpaðir