Morgunblaðið - 13.10.1967, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. OKT. 1967
Frumvarp til
fjárlagca
Framh. af bls. 1
ur vegna utanlandsferða,
3000 krónur á farseðil. Er
sá tekjuauki áætlaður 60
milljónir króna.
• Verðhækkun á tóbaki og
áfengi er áætluð að gefa um
60 milljónir króna.
• Halla almannatrygginga
verði mætt með hækkuðum
iðgjöldum, en ella þyrfti á
næsta ári að afla 63 mUljóna
króna til að jafna halia
þeirra á því ári.
• Leyfð verði hækkun dag-
gjalda á sjúkrahúsum og
hækkun sjúkrasamlagsgjalda
er ella hefði leitt til 40
milijón króna útgjalda hjá
ríkissjóði á næsta ári.
• Undanþága söluskatts af
þjónustu pósts og sima verði
feUd niður er mun gefa um
40 milljónir króna og að
auki er áætlað, að póstur og
sími geti skilað 20 milljón
kr. rekstrarafgangi til rikis-
sjóðs.
• Stefnt er að sérstakri lækk-
un útgjalda á ýmsum liðum
og ráðstöfunum til tekju-
auka á öðrum liðum.
Um sérstakar hækkanir á út-
gjaldaliðum fjárlaga má geta
þess að framlög til útvegsmála
hækka í heild um 213,8 mUljón-
ir og framlög til fræðslumála
hækka um 52,3 milljónir. Hér
fara á eftir nokkrir kaflar úr
athugasemdum við fjárlagafrum
varpið:
„Tvö eru megineinkenni fjár-
lagafrumvarpsins að þessu sinni.
Annars vegar þær sérstöku ráð-
stafanir, sem nú er óumflýjan-
legt að gera vegna erfiðleika út-
flutningsatvinnuveganna og
minnkandi þjóðartekna. Hins
vegar gagnger breyting á skipu-
lagi frumvarpsins bæði að formi
og efni, í samræmi við hin nýju
lög um ríkisbókhald, gerð ríkis-
reiknings og fjárlaga.
Fjárlög ársins 1967 mótuðust
af verðstöðvunarstefnunni, sem
m:a. lagði á ríkissjóð mikil ný
útgjöld til niðurgreiðslna á vöru
verði í því skyni að koma í veg
fyrir kostnaðarauka framleiðslu
atvinnuveganna í erfiðleikum
þeirra vegna aflabrests og verð-
falls, án þess að þurfa að skerða
um sinn lífskjör almennings, í
trausti þess, að atvinnuvegirnir
hefðu bætt svo hag sinn í lok
verðstöðvunartímabilsins, að
þeir gætu þá tekið á sig þessi
útgjold. Þar eð hin góða afkoma
ríkissjóðs 1966 var forsenda þess
ara útgjalda og verulegs hluta
nýrrar aðstoðar við sjávarútveg-
inn, og engar líkur voru til um-
framtekna á árinu 1967, var
sýnt, að hefði hagur atvinnu-
veganna ekki batnað í lok verð-
stöðvunartímabilsins, yrði ekki
lengur um neinn varasjóð að
ræða til að forðast nokkra kjara
skerðingu, þar til úr rættist um
verðlag og aflabrögð.
Þegar frumvarpið var samið,
voru enn lakari horfur varðandi
hag útflutningsframleiðslunnar
en við upphaf veðstöðvunarinn-
ar, og við blasti jafnframt versn
andi afkoma ríkissjóðs. Nauðsyn
JAMES BOND —
áframhaldandi verðstöðvunar í
meginefnum var því enn brýnni
en áður, en ógerlegt að forða al-
menningi lengur frá þeirri kjara
skerðingu, sem minnkandi þjóð-
artekjur um lengri tíma hljóta
að valda. Megináherzla hefur
verið á það lögð að setja kjara-
skerðingunni svo þröng takmörk
sem auðið var. Því meginsjónar-
miði hefur því verið fylgt að
sníða útgjaldahækkunum í hví-
vetna svo þröngan stakk, er
frekast hefur verið auðið, og
synja um öll ný útgjöld. Hefur
þó auðvitað ekki reynzt auðið
að koma í veg fyrir hækkanir,
sem beinlínis leiða al fólksfjölg-
un og gildandi löggjöf. Er síðar
hér í greinargerðinni að finna
sundurliðun og skýringar á
þeim hækkunum rekstrarút-
gjalda og venjulegra fjárfesting
arútgjalda, sem eigi var talið
auðið að komast hjá. Fela þær
breytingar ekki í sér nema um
1,8% hækkun frá fjárlögum yfir
standandi árs, ef frá er talin
áætluð hækkun á hinum eldri
niðurgreiðslum á vöruverði og
veruleg hækkun á framlagi til
Ríkisábyrgðarsjóðs, sem hvort
tveggja er sérstaks eðlis. Þá var
óumflýjanlegt að taka í frum-
varpið nokkrar fjáveitingar til
ríkisframkvæmda, sem síðustu
ár hefur verið aflað fjár til með
lántökum, en sem sýnlegt er, að
ekki reynist auðið að fjármagna
með þeim hætti á næsta ári.
Efnisbreytingar
Gildandi fjáxlög gera engan
veginn grein fyrir öllum rekstri
ríkisins. Frumvarpið gefur á
hinn bóginn tölulega heildar-
mynd af öllum rekstri ríkisins,
eins og hann nú er ráðgerður á
árinu 1968, með fáun, undantekn
ingum. Hreinar lánastofnanir
ríkisins, ríkisbankarnir, stofn-
lánasjóðir atvinnuveganna o.fl.,
eru ekki teknar í frumvarpið
skv. sérstöku ákvæði í lögunum,
og ekki heldur nokkur rikisfyr-
irtæki, sem ekki hefur tekizt að
fá áætlanir frá, þrátt fyrir ítrek
uð tilmæli til hlutaðeigandi
ráðuneyta og fyrirtækja. Hvort
tveggja rýrir nokkuð gildi frum-
varpsins sem heildaryfirlits. I
þessu frumvarpi gefst Alþingi
engu að síður heiidaryfirsýn
yfir rekstur ríkisins, sem það
hefur ekki átt kost á í eldri gerð
fjárlaga.
Þessi breyting frá fjárlögum
og fjárlagafrumvörpum fyrri ára
leiðir óhjákvæmilega til þess, að
talnalega verða mjög margar
greinaa- ríkisrekstrarins ekki sam
bærilegar við fyrri ár. Saman-
burð við fjárlög 1967, þar sem
leitazt er ,við að gera leiðrétt-
ingar vegna þessara breytinga,
er að finna síðar í greinargerð-
inni.
í breytingunni, sem hér um
ræðir, munar mestu um fjölda
sérskatta, sem orðið hafa til á
liðnum árum með sérstökum lög
um og heimildum og renna til
tiltekinna þarfa, sem dæmi um
sérskatta af þessu tagi má nefna
aðflutningsgjöld af benzíni og
hjólbörðum, sem renna til vega-
gerðar, launaskatt, sem rennur
— -
til húsnæðismála, aðflutnings-
gjöld af sjónvarpstækjum, sem
renna til stofnkostr.aðar sjón-
varps, fjölmörg gjöld til líknar-
félaga o.s.frv. Sérstakt yfirlit um
slíka sérskatta og ráðstöfun
þeirra er að finna með frum-
varpinu á bls. 114.
Breytingin frá fjárlögum yfir-
standandi árs, er fólgin í því, að
tekjur af umræddum sköttum
eru taldar með tekjum ríkis-
sjóðs, en gjöld með öðrum gjöld-
um ríkissjóðs.Þessi breyting veld
ur mestu um hækkun frumvarps
ins frá fjárlögum yfirstandandi
árs.
í þessu fjárlagafrumvarpi er
ekki tekin stefnuafstaða til þess,
hvort meira eða minna skuli
gert af slíkri mörkun tekju-
stofna. Á hinn bóginn hefur ver-
ið leitast við að ná öllum þess-
um gjöldum inn í fjárlagafrum-
varp, svo að þau falli inn í heild
armynd ríkisfjármálanna. Með
því einu getur Alþingi gert sér
ljóst hlutfallslegt mikilvægi
hinna ýmsu tekna og gjalda á
ríkisins vegum.
Auk þeirra sérskatta, sem hér
hafa verið ræddir, koma nú í fjár
lög yfirlit um starfsemi ýmissa
stofnana og fyrirtækja, sem hing
að til hefur ekki verið getið í
fjárlögum eða getið mjög óveru-
lega. Sem dæmi um þetta má
nefna embætti einstakra sýslu-
manna, skattstofur, Trygginga-
stofnun ríkisins, Sementsverk-
smiðju ríkisins, Fríhöfn á Kefla
víkurflugvelli, Skrifstofu ríkis-
spítalanna o.fl.
Að því er varðar efni tekju-
hliðar fjárlaga sérstaklega er
vert að benda á, að þetta frum-
varp gefur sæmilega tæmandi
heildarmynd af þeim sköttum,
sem ríkið leggur á borgarana.
Slíkt yfirlit hefur ekki áður ver
ið tekið saman með svipuðum
hætti og kynnt almenningi.
Formbreytingar
Auk þeirra efnisbreytinga á
frumvarpinu, sem hér hafa ver-
ið raktar, hafa verið gerðar á
því verulegar formbreytingar.
Hið nýja fjárlagafrumvarp
skiptist í tvo hluta, A- og B-
hluta. f A-hluta er gerð grein
fyriir fjárreiðum rikissjóðs og
ríkisstofnana og svarar þannig
til allra eldri fjárlaganna að und
anskildum 3. gr. og nokkrum
stofnunum í öðrum greinum, s.s.
flugmálastjórn, ríkisspítölum
o.fl. í B-hluta er hins vegar að
finna yfirlit um rekstur og fjár-
munahreyfingar ríkisfyrirtækja
og sjóða í ríkiseign, skv. nánari
skýrgreiningu. Að því leyti, sem
þessi hluti frumvarpsins er sam
bærilegur við gildandi fjárlög,
svarar hann til 3. gr. fjárlaga.
Þeirri meginreglu er fylgt í
A-hluta frumvarpsins, að yfir-
lit um heildarniðurstöður er að
finna fremst í- frumvarpinu, en
sundurliðun gjalda og tekna rík
issjóðs verður meiri eftir því
sem aftar dregur. Þannig hefst
frumvarpið með greiðsluyfirliti
um gjöld og tekjur, svo og lána-
hreyfingar A-hluta fjárlaganna.
Því næst er yfirlit um gjöld
~ * - 'K- ---*
sundurliðuð á ráðuneyti og
stærstu málefnaflokka, sam-
hliða sundurliðun lekna í ein-
staka tekjustofna. Meginhluti A-
hluta frumvarpsins er loks yfir-
lit um ráðgerð útgjöld einstakra
stofnana, skipt eftir tegundum
og í sumum tilfellum jafnframt
eftir viðfangsefnum.
f B-hluta fjárlaga er síðan
gerð grein fyrir ráðgerðum
rekstrargjöldum og rekstrartekj
um einstakra ríkisfyrirtækja og
sjóða í ríkiseign, og jafnframt
fylgir yfirlit um ráðgerðar fjár-
munahreyfingar hjá þeim eftir
því sem við á.
Loks eru birt með frumvarp-
inu nokkur sérstök yfirlit, sem
talin voru fróðleg til íhugunar.
Gjaidahlið
í gjaldahlið frv. kemur m.a.
fram sú hækkun á framlögum
til fræðslumála og útvegsmála,
sem hér er gerð grein fyrir:
Fræðslumál. Framlög til
fræðslumála hækka um 52.3
m.kr. Barnafræðsian hækkar
um 13.6 m.kr. og gagnfræða-
menntun um 15.2 m.kr. vegna
eðlilegrar nemendafjölgunar,
aukins viðhalds og breytts skóla
halds, þ. á. m. lengingar skóla-
tíma. Framlag til Háskóla ís-
lands hækkar um 3.1 m.kr.
vegna kennarafjölgunar í sam-
ræmi við kennaraáætlun og
a.ukinnar stundakennslu. Fram-
lög til menntaskóianna hækka
um 11,9 m.kr., þar af 7.3 m.kr.
vegna byggingarframlaga, en
auk þess verður mikil nemenda-
fjölgun í skólunum við Hamra-
hlíð og á Laugarvatni haust’ð
1967. Kostnaður við rekstur
Kennaraskólans hækkar um
4.4 m.kr., einkum vegna þess,
að haustið 1967 verða teknar
inn sex nýjar bekkjardeildÍT.
Loks hækka framlög tU styrktar
íslenzkum námsmönnum um
5.5 m.kr. Hins vegar verður
lækkun á byggingarframlögum
til Raunvísindastofnunar Há-
skólans, 1.0 m.kr. og Handrita-
stofnunar íslands, 3.0 m.kr.
Útvegsmál. Framlög til út-
vegsmála hækka í heild um
213.8 m.kr. Sú hækkun er fyrst
og fremst fólgin í framlögum til
verðjöfnunar á sjávarafurðum
100.0 m.kr. og til uppbóta á fisk-
verð, 100.0 m kr., sem ákveðin
voru með sérstökum lögum eftir
að fjárlög ársins 1967 höfðu
verið samþykkt, þannig að ekki
er gert ráð fyrir aukningu raun-
verulegra greiðslna úr ríkis-
sjóði frá árinu 1967. Þá hækka
framlög til aflatryggingasjóðs
um 2.0 m.kr. og til Fiskveiða-
sjóðs íslands um 9.0 m.kr. Loks
hækkar framl. til Hafrannsókna
stofnunarinnar um 2.4 m. kr.
vegrta aukinnar starfsemi í sam-
bandi við komu nýs fiskileitar-
skips og til Rannsóknarstofnun-
ar fiskiðnaðarins um 1.0 m.kr.
Hins vegar lækkar framlag til
verðlagsráð sjávarútvegsins um
l. 7 m.kr., þar sem gert er ráð
fyrir, að kostnaður við starf-
semina greiðist framvegis úr
Fiskimálasjóði
Tekjuhlið
Heildartekjur á rekstrar-
reikningi frumvarpsins nema
6 195.3 m.kr. Þar af renna 1 222.3
m. kr. til ákveðinna aðila skv.
lögum eða heimildum, og eru
þessir skattar og gjöld sýnd á
sérstöku yfirliti á bls. 114 og
- IAN FLEMING
James Bond
BY IAN FLEMING
ORAWING BY JOHN McLUSKY
Bond fannst augnaráð Goldfingers truf-
andi sem áður.
— Sjáð nú til, Goidfinger. Hvað er
eiginlega á seiði hér? Þessi api þinn var
nærri búinn að drepa okkur.
— í Chicago nota þeir málshátt, James
Bond, sem hljóðar svo: Einu sinni er
hending. Tvisvar er tilviljun. í þriðja
sinn er óvinur á ferðinni. Miami —
Sandwich — og nú Genf. Ég skal fá
sannleikann út úr þér, James Bond. Odd-
job- ] pyndingaklefann með hann.
116, þar em einnig er sýnt, hvert
þau renna. Að þessum skötturr.
og gjöldum frátöldum eru tekj-
ur á rekstrarreikningi 4 874.0
m.kr., en það er 267.7 m.kr.
hækkun frá fjárlögum 1967. Þess
má geta, að tekjuáætiunin hefur
í rikara mæli en áður verið
byggð á heilda-áætlun um þjóð-
hagsþróunina á næsta ári. Verð-
ur nú gerð grein fyrir veiga-
mestu breytingum einstakra
skatta og gjalda.
Eignarskattar. Skv. frumvarp-
inu hækka tekjur af eignar-
skatti um 68.4 m.kr., þar eign-
arskattur einstaxlinga um 50.2
m.kr. og eignarskattur félaga
um 18.2 m.kr. Auk eðlilegrar
eignaaukningar á hækkunir.
rætur að rekja til hækkunar
fasteignamats, sem gerð er grein
fyrir í upphafi þessara athuga-
semda.
Tekjuskattar. Áætluð hækk-
un tekjuskatts er 8.6 m.kr., sem
kemur þannig fram, að tekju-
skattur einstaklinga hækkar um
14.1 m.kr., en tekjuskattur fé-
iaga lækkar um 5.5 m.kr. Þessi
áætlun er byggð á 2.5% lækkun
þjóðartekna á mann, 2% fjölgun
gjaldenda, en hærra innheimtu-
hlutfalli.
Gjöld af innflutningi. Aðflutn
ingsgjöld eru áætluð 50.8 m.kr.
lægri en í fjárlögum 1967, og
stafar þessi lækkun af áætlaðri
lækkun á verðmæti útfluitnings-
afurða og þjóðartekna. Þannig
er almennur innflutningur áætl
aður 2% minn en 1967, og auk
þess er gert rað fyrir nokkurri
lækkun meðaltolis. Af hliðstæð-
um orsökum er áætlað, að gjald
af bifreiðum og bifhjólum lækki
um 14.9 m.kr.
Gjöld af framleiðslu. Gjöld af
innlendum tollvörum eru áætl-
uð 2.0 m.kr. hærri en í fjárlög-
um 1967.
Gjöld af seldum vörum og
þjónustu. Tekjur af söluskatti
eru áætlaðar 2.9 m.kr. hærri en
í fjárlögum 1967 vegna víkkun-
ar álagsgrundvallar og lækkun-
ar niðurgreiðslna, eins og gerð
er grein fyrir í upphafi þessara
athugasemda, en hrein velta er
áætluð 1.4% minn: en á árinu
1967. Rekstrarhagnaður ÁTVR,
sem skilað er í ríkissjóð, er
áætlaður 127.4 m.kr. hærri en í
fjárlögum yfirstandandi árs, og
kemur hér til sú hækkun út-
söluverðs, sem áður er gerð
grein fyrir. Farmiðaskattur er
nýr skattur, sem' áður hefur
verið ræddur, og eru áætlaðar
tekjur ríkissjóðs af skattinumi
60.0 m.kr.
Aðrir óbeinir skattar. í þess-
um flokki skatta eru ýmsir
skattar, sem ekki hafa verið
sýndir áður í fjárlögum sem
slíkir, og auk þess er gerð mun
nákvæmari sundurliðun á öðr-
um. Meðal hinaa fyrrnefndu eru
skoðunar- og skrásetningargjöld
bifreiða og prófgjöld bifreiða-
stjóra, samtals 13.7 m.kr., sem
nú hafa áhrif tii hækkunar á
heildartekjum, en áður voru
þessir skattar látnir jafna kostn-
að við bifreiðaeftirlit ríkisins
gjaldamegin á rekstrarreikn-
ingi. Hið sama á við um skipu-
lagsgjald, Sem stendur undir
kostnaði við embætti skipulags-
stjóra, 6.8 m.kr. Tekjur ríkis-
sjóðs af umboðsþóknun og geng-
ísmun viðskiptabankanna og
gjaldeyrisskatti eru áætlaðar
samtals 3.5 m.kr. hærri en í
fjárlögum 1967.
Arðgreiðslur frá fyrirtækjum
og sjóðum í B-hluta. Hér er um
að ræða hagnað af ríkisfyrir-
tækjum og stofnunum öðrum en
ÁTVR, sem færðar eru undir
annan flokk skatta, og nemur
hækkunin frá fjárlögum 1967
31.5 m.kr. Þar eru þyngstar á
metunum arðgreiðslur frá pósti
og síma, 20.0 m.kr., flugmála-
stjórn á Keflavíkurflugvelli, 8.9
m.kr. og fríhöfninni á Kefla-
víkurflugvelli, 2.4 m.kr.
Ýmsar tekjur. Mikilvægustu
breytingar, sem verða á þessum.
iið, eru íiækkun vaxtatekna og
arðs af hlutabréfum um sam-
tals 14.0 m.kr., en tekjur þessar
voru mjög vanáætiaðar í fjár-
lögum 1967. Á hinn bóginn
iækka áætlaðar tekjur af sekt-
um og upptækum vörum til rík-
íssjóðs um 6.0 m.kr.