Morgunblaðið - 20.01.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 1068

Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
DÖNSKU
KOSNINGARNAR
t'ðlilegt er að athygli bein-
ist að þingkosningunum,
sem fram fara í Danmörku
23. þ- m. — Þegar kosningar
fóru síðast fram í Danmörku
í nóvember árið 1966 urðu
úrslit þeirra þau, að sósíal-
ísku flokkarnir á þingi fengu
þar hreinan meirihluta. —
Jafnaðarmenn töpuðu að
vísu allmiklu fylgi en hlutu
69 þingsæti.
Sigurvegari þeirra kosn-
inga var hinn sósíalíski þjóð-
arflokkur Axels Larsen, sem
tvöfaldaði þingfylgi sitt og
fékk 20 þingsæti. Þær kosn-
ingar urðu dönsku borgara-
flokkunum mikil vonbrigði.
Vinstri flokkurinn fékk 35
þingsæti, íhaldsflokkurinn
34, Radikali flokkurinn 13,
Frjálslyndi miðflokkurinn 4
og tveir þingmenn voru
kjörnir frá Færeyjum og
tveir frá Grænlandi. í skjóli
hins' sósíalíska meirihluta
myndaði svo Jens Otto Krag
minnihlutastjórn Jafnaðar-
manna. Hefur hún setið síð-
an, en neyddist til þess að
rjúfa þing sl. desember,
vegna þess að 6 af 20 þing-
mönnum sósíalíska þjóðar-
flokksins greiddu atkvæði á
móti frumvarpi frá ríkis-
stjórninni, um ráðstafanir í
sambandi við gengisbreyt-
inguna.
Hér verður að sjálfsögðu
engu spáð um úrslit kosning-
anna, sem fram fara þann 23.
þ. m. Hinn sósíalíski flokkur
Axels Larsens hefur nú klofn
að og sérstakur flokkur
vinstri sósíalista verið mynd-
aður. Eru það nú ellefu flokk
ar, sem bjóða fram í þessum
kosningum í Danmörku. —
Mikil óvissa ríkir um það,
hvernig fylgi muni skiptast
milli flokks Axels Larsens og
hins nýja klofningsflokks.
Sjálfur mun Axel Larsen
telja að honum muni takast
að halda fylgi sínu að mestu
saman. Aðrir, sem einnig
þekkja vel til, telja líklegt
að flpkkur hans muni klofna
til helminga, og að vinstri
sósíalistar muni fá allmikið
fylgi. — Skoðanakannanir
benda til þess, að Radikali
flokkurinn muni vinna veru-
lega á. Ennfremur er íhalds-
mönnum spáð verulegri fylg-
isaukningu. Hins vegar hef-
ur frekar verið gert ráð fyrir
að Vinstri flokkurinn muni
standa í stað, eða jafnvel
tapa-
Um stjórnarmyndun veltur
mikið á afstöðu Radikala
eins og oft áður. Vinstri
flokkurinn og íhaldsflokkur-
inn eru ákveðnir í því að
mvnda samsteypustjórn, ef
þeir fá aðstöðu til. En engar
líkur benda til þess að þeir
fái þingmeirihluta. Þá veltur
allt á því, hvort Radikalir
vilja veita þeim stuðning.
Hingað til hafa Radikalir ver
ið mjög mótfallnir stjórnar-
samstarfi við íhaldsmenn. Þó
er talið að þeirri hugmynd
hafi vaxið fylgi meðal flokks
ins, að hann ætti að taka þátt
í stjórnarsamstarfi með
vinstri- og íhaldsmönnum.
Sérstaklega er talið að Hilm-
ar Baunsgárd, sem er einn
af mikilhæfustu leiðtogum
flokksins, muni beita sér fyr-
ir slíku samstarfi. Hinir
eldri leiðtogar flokksins
munu hins vegar vera því
mótfallnir.
Þegar á allt þetta er liðið,
virðist flest vera á huldu um
framtíðar stjórnarmyndun í
Danmörku. Sú hugmynd á
vaxandi fylgi að fagna að
allir, eða flestir hinna
stærri stjórnmálaflokka
myndi með sér þjóðstjórn.
En vel getur svo farið að
jafnaðarmenn, sósíalistar Ax-
els Larsens og vinstri sosíal-
istar haldi meirihluta á þjóð-
þingi Dana. Það er því hugs-
anlegt að minnihlutastjóm
Jafnaðarmanna sitji áfram.
Hins vegar eru ýmsir þeirrar
skoðunar, að það væri dönsk-
um stjórnmálum gagnlegt
að stjórnarskipti yrðu nú og
borgaraflokkarnir tækju við
eftir langa stjórnarforustu
Jafnaðarmanna. Er það skoð-
un þeirra manna, að það
mundi skapa eðlilegan tví-
kost í danska stjórnmálabar-
áttu.
MISHEPPNAÐUR
ÚTVARPSÞÁTTUR
k sl. hausti tók einn af fyrr-
verandi ritstjórum Þjóð-
viljans að sér þátt í ríkisút-
varpinu. Þáttur þessi átti að
vera léttur rabbþáttur og var
fengið rúm í dagskrá síðari
hluta laugardags. Rætt var
um að þáttur þessi yrði í út-
varpinu fram til áramóta.
Því miður urðu bæði for-
ráðamenn ríkisútvarpsins og
hlustendur almennt fyrir
vonbrigðum af þætti þessum.
í stað þess að verða frjáls-
legur rabbþáttur varð úr
honum pólitískt karp, þar
sem svo að segja alltaf var
sætt færis að læða inn ó-
merkilegum áróðri- Gat hér
Ékn’A&i
V9J
Menningarbyltmgardag-ur í Kín.
Fer menningarbyltingin
í Kína þverrandi?
CHIANG Ching, fjórða eigin
kona Mao Tse-tungs, er horf-
in af vettvangi hins opinbera
lífs í Kína. Þetta þykir benda
til ásamt fleirum a3 móður
„hinnar miklu menningar-
byltingar öreiganna" fari
þverrandi.
Mao Tse-fcung er 74 ára að
aldri. Ef losna tekur um tök
hans á stjórnartaumunum
og samtímis tekur smám sam
an að draga úr menningar-
byltingunni, er hugsanlegt,
að hófsamari öfl kunni að fá
meiri völd., þannig að það
verði aðgengilegra en áður
fyrir önnur lönd að eiga sam
skipti við stjórnina í Peking.
f janúar í fyrra náðu stjórn
málaóeirðimar hámarki í því,
sem kallað var „janúarbylt-
ingin“, en þá fengu Rauðu
varðliðarnir, sem flestÍT eru
á táningaaldri en einnig aðr-
ir stuðningsmenn menningar
byltingarinnar fyrirmæli um
að „hrifsa völdin úr höndum
þess hóps manna í flokknum,
sem voru í valdastöðum og
höfðu villzt út á veg kapítal-
ismans."
Blöð kommúnista í Kína
hafa nú ítrekað áskorun til
stuðningsmanna Maos „að
heyja baráttuna með fortöi-
um en ekiki valdi“. Opinber-
ar ti'lkynningar í blöðum
gefa til kynna, að verið sé
að reyna að koma einhverri
reglu á skólakerfi landsins,
sem fór úr skorðum í ágúst
1966 vegna menningarbylting
arinnar, en hún varð til
þesis, að unglingum var hald-
ið burt frá dkólum sínum og
þeir æstir upp gagn kennur-
unum. Líklegt er, að menn-
ingarbyltingin muni verða
áfram fyrir hendi í einhverri
mynd enn um sinn, en hálft
annað ár hefur reynzt lang-
ur tími jafnvel fyrir hina ofs-
tækisfylistu til þess að halda
við eldmóði sínum.
Sú staðreynd, að eiginkona
Maos kemur ekki lengur
fram á opinberum vettvangi,
kann að skipta miklu máli.
Blað í Kanton hefur skýrt
frá því, að „hin ötula barátta
í menningarbyltingunni hefði
spililt heilsu félaga Chiang
Chings“. Sovézkir fréttamenn
hafa hins vegar vísað þessu
á bug sem mjög ólíklegu.
„Erlendir fréttamenn", sagði
í fréttasendingu á kínverksu
frá Moskvu til Kína, „eru
þeirrar skioðunar, að veikindi
Chiang Chings eigi sér utan-
aðkomandi orsakir . . . Það
sem athygli vekur, er, að það
var Chou En-lai, sem skýrði
frá því, að Chiang Ching var
ekki heil heilsu".
Chou forsætisráðherra er
af sumum talinn vera í hópi
hinna hófsamari stuðnings-
manna Mao Tse-tungs. Stjórn
hans á málefnum ríkiisins, að
því er hann á sjálfur að hafa
sagt, hefur átt við mikla erf-
iðleika að etja vegna óeirða
menningarbyltingarinnar.
Enda þótt klíku Maos hafi
tekizt að halda yfirhöndinni,
hefur henni mistekizt að
koma óvinum sínum fyrir
kattarnef. Blöðin í Kína ó-
frægja stöðugt „Krúsjoff
Kína“, en geta enn ekfki gagn
rýnt Liu Shao-chi forseta
með réttu nafni. Vera kann,
að stuðningshópur Maois hafi
ekki nauðsynlegt afl til þess
að kalla saman flokksiþing,
sem myndi iögieg svipta Liu
forsetaembættinu,
Hvað áróður í landinu
snertir, leikur vafi á, hverj-
ar lyktirnar verða. Biöðin
játa, að margir „endurskoð-
unarsinnar" séu enn í valda^
stöðum og „sumir hafi jafn-
vel náð að komast í áhrifa-
mi'klar stöður á nýjan leik.“
Það ætti að verða undrunar-
efni, ef áhrif Maos myndu
minnka, sökum þess að kom-
izt yrði að einhvers konar
málamiðlun milli hinna stríð
andi afla.
Þetta kann að benda til, að
sumir, sem eru í háttsettuim
embættum, jafnvel á meðal
nánari stuðningsmanna Maos
sjálfs, hefi fengið nóg af
Chiang Ching og metnaðar-
girni hennar. Tilkynningin
um „veilkindi" hennar skýrir
ékki frá því, hvers vegna
fjöldinn er ekki hvattur til
þess nú að kynna sér ræð-
ut hennar né styðja hana.
Chiang Ching komst á há-
tind valda og áhrifa sinna í
septemiber, þegar hún stóð
fyrir hreinsunum á ráðherr-
um og embættismönnum úti
á landsbyggðinni og svipti
jafnvel háttsetta menn innan
hersins stöðum sínum sem
„ráðgjafi varðandi menning-
Fra-mh. á bls. 17
að líta enn eina sönnun þess,
hversu kommúnistum er
gjarnt á að misnota aðstöðu
sína, hvar sem þeir fá því
viðkomið. Hefur fyrrgreind-
um útvarpsþætti nú verið
hætt.
Almenningur í landinu vill
ekki að pólitískum áróðri sé
lætt inn í hina almennu dag-
skrá ríkisútvarpsins. Stjórn-
málaumræður hljóta að sjálf
sögðu að eiga þar sitt rúm.
Þar eiga allir stjórnmála-
flokkar að standa jafnt að
vígi. Og engum sanngjörnum
manni dylst, að ríkisútvarpið
hefur á síðustu árum aukið
verulega pólitískan frétta-
flutning, t. d. með frásögn-
um af því sem gerist á Al-
þingi. Samtöl við stjórnmála-
menn í útvarpinu hafa einn-
ig orðið miklum mun tíðari
og frjálslegri heldur en áður
var. En hinni almennu dag-
skrá útvarpsins á að halda
fyrir utan pólitískt karp. Sem
stofnun á ríkisútvarpið að
vera hlutlaust. Við það vilja
kommúnistar hins vegar ekki
sætta sig. Þess vegna reyna
þeir oftlega að lauma póli-
tískum áróðri sínum inn í
einstaka þætti. Það er þeirra
mikla yfirsjón.