Morgunblaðið - 23.03.1968, Blaðsíða 11

MOKGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. MARZ 1968
11
Helgi Tryggvason:
Bókasafn og bókaskrár
EFTIR að hafa kynnzt bóka-
safni Boga heitíns Ólafssonar
he'fur mér fundizt, að i>að ætti
ihvergi betur heiima en á forseta-
setrinu að Bessastöðum.
Safnið er elðki stórt, en mjög
gott sýnislhorn af íslenzkuim bók-
menntum. Og einmitt nú, þegar
búið er að byggja fyrirmyndar
ibókihlöðu á Bessastöðum, sem
sæmir vel æðsta heimili lands-
ins, og forsetaiskipti eru framund
an er alveg tilvalið að gera gang
skör að þessu. Þótt við vænrm
svo heppnir, að tveir fyrstu fbr-
setar okkar ættu góð bó>kasöfn,
meguim við ekki gera ráð fyrir
því seim einhverju visu, að for-
setar okkar í framtíðinni leggi
á borð með sér þann bókakost,
sem sómi sé að sýna þeim er-
lendu og innlendu gestum, sem
heimsækj Bessastaði. Þeim er
vitanlega kunnugt um, að hið
eina sem við höfurn fr,aim yfir
aðrar þjóðir, eru bókmenntirnar.
Ríki'sstjórnin hafði hug á að
kaupa þetta bóikasafn handa
ÍBessastöðuim -og var búin að iáta
virða það. Reyndist matið vera
átján hundruð þúsund krónur.
Var tillagan borin fram af ein-
•um manni úr hverjum stjórn- anu,m
málafliokki, og átti að skipta upp
hæðinni á tvö til þrjú ár. Svo
hótflega var nú í þetta farið.
En þá rís upp maður og ræðst
á tillöguna með slíku offorsi,
að hún er þegjandi strikuð út .af
fjárlöguffn.
Þeir sem lesið hafa ræðupart
Atþmgistíðindanna meðan Jón
Sigurðsson sat á þingi, og séð
hafa bversu meistaralega hann
afgreiddi þá, sem honum fannst
vera ólþjóahollir, geta gert sér í
hugarlund hvemig hahn mundi
hafa snúizt gegn þeirri persónu,
sem reyndi að fcoma í veg fyrir,
að þjóðin gerði s'kyldu slína í
mráluim málanna, en rétti jatfn-
fraun't upp hendur þegjandi og
hljóðlaust með hundruðuim millj
óna útgjölduin vegna ihægri
handar vitleyBunnair.
En við eikum nú því miður
engan Jón Sigurðss'on á þingi,
og því fer sem fer.
Með þvi að hafna kaupum á
þessu safni gefur þingið eigend-
>um þess frjálsar hendur uœ að
seija safnið úr landi, þótt vitað
isé, að í því eru hlutir, sem ekki
eru ta meir en þrjú til fjögur
eintök af í landinu, og fjöldi
bóka, sem þjóðthollir Islending-
ar hafa áratugum samari verið
að smala saanan út uim öll lönd
og flytja hekn. Þarna getur ver-
ið uan margt að raeða, sem vant-
ar inn í okkar beztu söfn. Um
það getur enginn sagt um nema
með sérstakri rannsiókn, þar sem
engiar prentaðar skrár eru til
ytfir Landsibókasafnið, Há'skóla-
bókasa'fnið, Borgarbókasatfnið
eða Akureyrarsafnið, hvað þá
yíir önnur söfn. Þau stæðu bet-
ur að vígi söfnin ofckar, ef ein-
staklingar, sem eru með fágætar
bækur undir höndum, þýrftu
eki annað en að fletba upp
iskrém til að finna þeiim stað.
Það er alveg undravert virð-
ingar- og sinnuleysi, seim menn
ihatfa sýnt jafn knýjandi þörf
þjóðarinnar og á góðri bókaiskrá.
Og hverju eigum við að svara
etf eimhver erlendur aðdáandi
ibókmennta okkar spyr hvort við
œttum eklki cfás'amlega skrá yfir
þesisar bókmenntir? Þeír, sem
gerst vita, yrðu ,þá að svara: „Ó,
jú jú. Það var gefin út í Ame-
r?ku sfcrá ytfir íislenzkar bækuT,
sem WfUard Fiske gaf Oornell
h'ásikólanum, og nær hún til árs
ins 1942. Svo gáfu Þjóðverjar
út 1931 skrá yfir íslenzkar bæk-
ur, sem til eru í h'áskólaibóka-
BÖtfnunum í Kiel og Köln. Þær
hafa til skaemms tímia verið með
öllu ótfá'anlegar, en eru þó til í
sötfnuirri. Og síðaist en ekki sízt
hljóip maður að natfni Gunnar
iHall undir bagga rmeð þjóðinni
og gaí út skrá yfir einkasa'fn sitt
órið 1956. Þeasi skrá bætti mikið
úr brýnni þönf og létti mjög á
þeim mönnum, sem notaðir voru
sem eins'konar lifandi bókaskrár,
því að einn veit þetta og annar
veit hitt.
Á þjóðhátíðinni 1874 gáfu há-
skólar, féiög og einstaklingar í
Danmörku, Svíþjóð, Noregi g
Vesturhekni, 74 að töiu, Stifts-
bókasatfninu mikilvæigar bóka-
gjafir. Forstöðumienn bókasafns-
ins töldu sér Skylt að halda þessu
veglyndi gefendanna á lo'ft og
sáu engan veg betri en að láta
prenta skrá yfir þesisar bóka-
gjatfir og senda geSendum hana.
Og sjtálfur landáhöfðinginn taldi
sj'álfsagt, að landið borgaði allan
kostnað við skrána, og var hann
þó talinn sínkur á fé og varkár
í fjármá'luim. Skráin varð 88 + 4
hlaðisíður að ‘steerð.
En þegar Benedikt S. Þórarins
son gatf Háskóla íslandis þá veg-
legusitu bókagjö'f, sem um getur
í .allri íslandsisögunni, var hann
gerður að „doktor“ í staðinn fyr-
ir að slá tvær flugiur í sama
höggi með því að reisa gefand-
veglegan minnisvarða
með góðri skrá yifir satfnið, og
.bæta jafnframt úr knýjandi þörf
þjóðarinnar í þesisum efnuan.
Árið 1828 koen fyrsta sfcróin út
yfir Stifts'bókasafnið, og sá Hið
íslenzfca bókmenntafélag uim út-
gáifu bennar, enda er hún í góðu
lagi.
En næsta skr'á yifir saínið var
gefin út 1842 á kostnað safnsins.
I tóltf blaðsíðna ritdómi segir
Jón Si'gurðlsson í Nýjum félags-
ritum IV. bindi blaðsíðu 131-142:
„Allir menntaðir menn og
bókavinir finna að vísu, eins á
ísiandi og annars staðar hversu
ómetanlegt gagn er að bóka-
söfnum. En.ginn einstakur maður
hefur efni á að útvega sér al'lar
þær bækur, sem hann þanf með,
ef hann er vísindatmaður, og þó
ifláeinir gætu það, þá er aðsætt,
'hversu nyts’aimara er, og jafnvel
.sparnðanmeira, að hatfa bóka-
satfn, sem margir geta haft not
af.
ROLLS-ROYCE
Notar aðeins
CARÐAR mm
bifreiðaverzl., Hverfisg. 6
Sími 11506.
En.gin þjóð er nú til í venöld-
inni, sem siðuð vill heita, að hún
leggi ekiki stund á að eiga góð
'bókaisöfn og inar bezt menntuðu
iþjóðir verja ærnuim peningum
■úr alínennum sjóði til að auka
og prýða söfn þessi sem m'est og
kaupa til þeirra það, sem ekki
fæst með öðru móti.
Eigi bókasötfnin að vera mörg-
um til gagns, bæði fjær og nær,
(þ’á er registur nauðsýnlegt, og
imargÍT aðrir útílfrá hafa einnig
gaman af að sjá, hversu rikt
bóikasafnið er, og hversu góðar
bækur það á í ýmsum vísinda-
'greinum. Það getur og (hvatt
margan mann til að gefa þangað
góðar bækur, ef irtenn sjá að
satfninu er vel við ha'ldið og
þokkalega, en það sjá allir þeir,
isem kunnugir eru bófcum, á því,
hvernig frágangurinn er á
regssti safnsins. Þessvegna ríður
rnifcið á, að það sé vel samið,
greinilegt og nálkvæmt, og í öllu
tilliti vel af hendi leyst. E'f það
er illa samið og óþokkalega frá
því gengið, þá álykta allir menn
•svo, að þeir sé hirðulausir sóð-
ar sem fyrir safninu eiga að sjá,
og 9Ú þjóð sem ekki hirðir um
bókasöfn sín, sé ekki orðin svo
menntuð, að hún kunni að meta
nokkur andleg gæði, og -sé þeiss-
vegna ekki verð þes.s að menn
styrki hana“.
Um þetta registur 1842 s'egir
Jön Sigurðsson:
„Jeg hef ekkert regiistur séð,
iþótft ólærðir menn hafi samið,
sem kemist nálægt þessu að alls-
konar lýtum. Þetta er bæði
ófulTkoiiriið, i’lla niðurskipað,
rangt og rutglingslegt, og svo er
vítleysunum haugað saman
hverri otfan á aðra, bæði í nötfn-
um, töluim og bókati'tlum, að það
verður ekki sannari dómur sagð-
ur, en að bókin sé öll saman ekki
•annað en ein einasta afsikræmis-
leg prentvilla".
Og að endingu segir Jón á bLs.
141-142:
,,Það fer og sem von er á, að
frumkvöðul'l satfnsins og vel-
gjörðarmaður etazráð Rafn, þor-
i.r ekki að sýna bókina neinum
manni, ennsíður að senda hana
nokkruim þeim, sem hann ímynd
ar sér að rnuni 1'íta í hana, held-
ur læsir hann hana niður, og er
það góðmannlega gjört, og tekur
mikla svrvirðing atf bókasaifninu
og íslendingum. Til að bæta ir
þessari ávirðimg sé ég ekki ann-
að ráð, enn að stjórnarmienn
verði (og sé skildir) að láta
•gjöra riýtt registur bið allra
bráðasta, og á safnið ekki að
horga það að réttu lagi, en þetta
registur ætti að brenna upp, svo
það verði enguim til áisteytingar,
nema mönnum þætti hæfa að
geymia eitt af þeim í sa'fninu
sjá'lfu til sýnis handa eftirkom-
endunum".
Ég hef tekið þennan ritdlóm
'hér upp vegna þess, að hann á
sannarlega erindi til alþingis-
•manna okkar. Það er ekki nóg
að leggja blómsiveig að fótstalli
Jóns Sigurðssonar á hverju ári
ef við hunzum hans hjartanis
álhugamál og ráðleggingar.
Við þui'fum vandaðar bóka-
skrár yfir öll helztu bókasöfn
•í landinu, o.g ekki þarf að óttaist
kostnaðinn, því að þjóðin bíður
eftir því að 2á að kaupa þær.
Okkur vantar fleiri bókfróða.
bó'kaverði við aknenningssötfnin.
í sparnaði hins opinbera á þessu
siviði liggur aðaimieinsemdin.
Það á ekki að líta á kostnaðar-
hliðina við þetta sem einíhvern
óþaitfa, heldur sem heilaga
skyldu okkar við þjóðina og
bí'kmenntirnar.
Helgi Tryggvason.
BLADBURÐARFOLK
OSKAST
í eftirtalin hverti
Lynghagi, Óðinsgata
Talið við afgreiðs/una í síma 10100

Akureyri og nœrsveitir
VARÐAR-KJÚRBINGÚ
Varðar-kjörbingó í Sjálfstæðishúsinu sunnudaginn 24. nrarz hefst kl. 20.30
stundvíslega. Dansað á eftir til ki. 01.
• Stórglæsilegir kvöldvinningar frá Valbjörku, til sýnis í verzlun Valbjarkar.
• Spilað um framhaldsvinning: Sjónvarpstæki, ísskáp, sjálfvírka þvottavél,
gólfteppi frá Álafossi, 16 daga páskaferð til Spánar með Útsýn (fyrir einn)
eða 7 daga íerð t:l Kaupmannahafnar og London með Sögu (fyrir tvo).
ASgöngumiðasala í skrifstofu Sjálfstæðisflokksins, Aniaro-húsinu, sama dag
kl. 14—15 og frá kl. 19 í Sjálfstæðishúsinu.
Verður framhaldsvinningurinn dreginn út?
VORÐUR FUS.
Er Alþingi qfgreidslii
stoffnun rikisstjórna ?
Spuiningin verður
ipsp rædd á félagsfundi
. Heimdallar þriðju-
daginn 26. marz.
W ' Framsögumenn verða Matthías Á.
14 r$r *'f t* Mathiesen, alþing- y%'+
~ P iwf'P ismaður og próf- ^ £
essor Þór Vil-
" É- . hjálmsson.
í’undurinn verður
JHB í Félagsheimili
Heimdallar og hefst
Matthías Á. Mathiesen
kl. 20.30.
Þór Vilhjáimsson
Stjórnin.