Morgunblaðið - 23.03.1968, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. MARZ 196«
15
FYRSTA GAMANHUI1VERK MILLERS
IMýtt leikrit frumsýnt á Broadway
FYRIR skömmu var frumsýnt á
Broadway nýjasta leikrit Art-
hurs Miller. Fréttamaður AP
átti í því tilefni viðtal við Miil-
er, stam fer hér á eftir lauslega
Þýtt.
Arthur Miller er um þeissar
mundir gLaður, bjartsýnn og
heiliaður, allt eftir því hvernig
á málin er litið.
Óánaegjan sprettur af almenn-
um ástæðum: „Ástandið í Land-
inu og í heiminium er þannig, að
imaðui' kemst ekki hjá því að
vera gramur".
Glieðin slprattur af tilfinnin-gu
skáldsúns fyrir auknum dkap-
andi krafti í homim sjálfum:
„Að mörgu Leyti er þetta hezti
tíminn fyrir listamenn“.
Hrifnimgin er v<egna innri
'ánæg'ju 'hans sjólfs: „Mér finnst
ég færari til að gera það, sem
íyrir miér vakir og ég er áfj'áðari
í að gera 'það en nöklkru sinni
ifyrr“.
Miller lætur ekki sitija við
orðin tóm, hann hefur alveg
nýlega frumsýnt á Broadway
leikritið „The Prinoe“, en það
fjallar um tvo bræður, sem
verða fyrirvaralaust að horfast
í augu við afleiðingar fram-
'gangt; og niðurlægingar — og
geróHkt fyrri verkum MHlers í
■mieira en einu tilliti. Hinn þekkti
Ih'öfund'ur leiksins „AUir synir
mínir“ og leikrsins „Siöluimaður
deyr“ en fyrir það hlaut hann
Pulitzer verðlaunin, hefur nú
skrifað fyrsta gaimanlhlutverk
sitt. O-g auk iþess gekk Miller
inn i ver'kið á síðustu stundu
v'egna ýmrssa ástæðna og tók
við i'eikstjórn.
Áköf fagnaðarlæti hins vand-
Iiáta m'eirilhluta og biðraðir víð
leikihúsi’ð var svarið eftir vafa-
sarna byrjun á „The Price“.
í 'Pyrstu urðu veikindi þe'ss
va.lidandi, að skipta vairð uim tvo
lei'kara af f'jórum ihlut'verfcuim
leilkritsins og s'íðan tóik Miller
gem sagt við leikstjórninni viku
fyrir frumsýninguna. í»egar á
allt er litið verður S'ú reynsla
sennilega til að au'ka enn andúð
MiUer á taugaveiklun og sölu-
mak'ki leikhúsanna.
Sp: — Nlú þegar -þér eruð 52
ára ga.mall og 21 ár er liðið s'íð-
an ,þér unnuð yðar fyrsta siigur
langar mig að spyrja: finnst yð-
ur auðvelidara eða erifiðara að
skriía nú en áður?
Miller: — Tja, það Verður
auðveldara eftir þvi sem árin
líða. Og það verður jatfn'framt
'örðorgra. Ég hef eyðilagt fl'eiri
lei'krit en flestir höfundar skrifa
um ævina. Ég eyði'Kegg þau af
þeirri ástæðu, að ég huigs-a raun
sœtt. Mér finnst ég ekki hata
Wkið þeim. Geti ég ekki varið
ieiikrit fyrir samivizku sjálfs
im'ín, hfvernig get ég þá áftellzt
aðra fyrir að venja þau ekki?
®f ég lotes læt eitth'vað frá mér
'fara, ihvort sem það er gött,
slæimt eða þokikalagt, Jxá veit ég
að minnsta kosti, að ég Iherf gert
'mit't bezla.
Sp: — Hivers vegna notið þér
rniklar skoplegar arad'stæður í
leiteriti sem byggt er á alvar-
legri undirstöðu?
M: — Það er mHkil'vægur og
'óimíssandi hlekkur — vegna sam
ræmis lieiksiras ef svo m)á orða.
iÞó e'kki vegna hefðlbundins sam-
ræmiis hans. Þegar öllu er á ibotn
inn h voltft hef ég verið í brenni
ipunkti margra songiaratiburða um
ævina og þeir hafa átit það sam-
eiiginlegt að þegar sorgin er
•miest fer einhver viðlstaddra að
'hiiægja æðislega. Þessi blanda
'sorgar og gleði er imér ihugleik-
in.
Sip: — Eruð þér þeirrar skoð-
unar, að l.eitah'ús í Bandiarikjun-
um og i Evrópu s-é á undan-
haldi — eða í end-urnýjun?
M: — Þessa stundina finnst
mér i/ið standa á krossig'ötum.
Ég held að við 'hö'fuim ctfreynt
'okkur á nýjunguim, nýjum stietfn-
uim 1 lejklhiúsunuim, se-m ekikert
■eríndi eiga til áhortfenida né okk-
ar s'jiálfra — snertir engan. Allt
þetta framúr-st'efnu kjaiftæði.
Það .minnir mig á árin kriragum
1930, þiá var ríitajandi pyrirbrigði,
sem kallað var þjóðfélagsleik-
rit. Þá vissum við um l'eið og
'við g'enguim inn í leitahúsið
■mieira og minna u'm, ,hivað rnundi
gerast,. áður en það gerðist. Nú
eru mörig leiikrit uim inann, seim
'rlhljlálk'væmilega skrikar fótur á
hanana'hýði og eina spennan í
leiknu'm er að gjá h'Vernig hann
'fer að því að brjóta á sér haus-
ikúpuna. Ég held, að lei'kritiið
eða öllu heldur ætti að hafa
th-afi miklu víðtækari ihoðskap —
það og ég hel'd, að sú muni og
v'erðaþróunin.
Sp: — Surnir evróps'kir leik-
ritahöfundar skrifa urn stað-
bundin vandamiál, en leiðandi
'höfundar í BandarJkj unum hatfa
ekiki fengizt við það. H'vers
vegn.a?
M: — I -h'verju landi er við
erfiðleika að etja. Þ’ví be'fu r
alltaf verið hal'dið á lofti að
væru stað- eða tímaibundnir at-
burðir not.aðir í leikrit, dragi
það úr fagurfræðil'egu igildi þess.
Þvi eru leiikritalhöfundar ragir
við það. í Evróipu eru hatfðir,
seim eru algerar andstæður ok'k-
ar.
Ritfhötfundar tel'ja, að þeir
geti ekki sinnt hvorutiveggja, g
'sú staðlhæfing er fáriánlteg. Ég
las einh'verju sinni könnun á
\Slbateespeare frá þessu sjónar-
imiði Oig það er bersýnil’egt að
ihann notaði einmitt saimttfmiavið-
iburði í þeiim fl'estuim — og a+-
■burði seim sumir hverjir voru
irr.j'ög umd'eildir.
Svo að þessi steoðun heifur eng
sikioðu'nar að leikrit yðar „The
'Cruciible“ snerist uim rannsókn-
arýfirarytfiiiheyrslur öldunga-
deildarþingimannsiras éáluga,
J'osefihs MacCartihy.
M: — Ég taldi mér aldrei tirú
'um að McCartlhy mundi lirfa
eillE'ega né hel'd'ur að 'hann
Ir/efði aldrei lifað áður. Það er
alltaf eittihivað svol'eiðis. Mann-
Ikiynið h-efur tilhneigingu til að
eyðiliggjia f'jandlmenn sína vegna
ofs'óknar'brjálæðiis, vegna hryll-
ingls. ótta. Ég vil'di færa gönnur
á ill't atihæifi McCardhyis og henda
á, að sagan endurtékur sig stiöð-
ugt. J*á, ég er eteki í va'fa um
það. Þetta mun end'urtaka sig.
Það r að gerast núna — á .marg-
an ih'átt. Það mikil hræðsla í
landinu: ekki sams konar óttii og
áður, en þessi hræctela er getin
af sa'mskonar hryl'lingi.
S-p: — Virðist yður gœta
im'eira umlburðarlyndis — dýpri
-'kilnings?
Miller á æfingu.
an hl'j'cimgrunn hjá miér og h'ef-
ur aldrei haift. Á ihinn bóginn
eykur það ei'tt ekki gildi l'eikrits
að það snýst um Vietnam-styrj
'öl'dina né jafnrétti borgaranna,
fremur en gildi annans þartf
ékiki að Vera meira aif þeirri
á'stæðu einni að það fijaillar ékki
um neitt ákveðið í sam'tiíimanuim.
Það sem gefuir lejkriti gi'ldi er
næimi höfundar og. leikni bans
'í að fiara höndum uim etfnivið
sinn.
Beztú leikritaihöfundar láta
hin óþrotlegu vandaimlál mann-
kynsins til sín taka — vanda-
miál sem ekki eru endilega bund
in við stað og t'íma, Iheldur
vandamál sem h'ver kynslóð
glJmir við á h’verjum tiíma. Og
'hverri kynstóð birti'st þessi
'vandamlál á nýjan og óliJkan
i'lá'tt en hinni fyrri.
Sp: — Margir voru þeirrar
M: — VitS'Sulega. Að rnörgu
tóyti. En við verðum að líta á
'kiynþáttaóeirðirnar og þar keimst
ég s.trax í mótsögn vi'ð sjláltfan
mig. Fyrsta sem fólki datt í hug
var að um saimsæri væri að
ræða. Sv'o komst stjórnskiipuð
neínd að þv'í, að því væri etaki
'fyrir að fara. En fyrstu við-
ibrögð fóllks voru dfsóknaræði —
•dijöfullinn gekk ljóislitfandi með-
al okkar aftur og vann miark-
visst að því að gnafa u-ndan landi
U'g þjóð.
Sp: — Eiga listamenn að hafa
a-fskipti af slikum m'álum?
M: — Vilji mienn gera það -—
iþá hef ég ekkert vi'ð því að
'segja. Heyru-m við ekki allan
guð'slangan daginn raddir fátfræð
inga," sem keppast u>m að mata
'Oikkur á skoðunuim. Listamenn
eru varla vitlausari en þeir. Og
þar eð listamenn eru venjulega
undir smásjá almennirags veitir
alltaf noktkur .hópur því atihygili,
'S'em listamenn legg’ja til mál-
anna.
Sp: — Héfur listamað'ur í
Bandarílkjunuim frel'si til að
segja það seim honu'm býr í
'brjósti?
M: — Almennt talið, mundi
ég svara því játandi. Það er þó
ekiki fullkomið frelsi. En ef við
'beruim það saman við fyrri
■óma hér eða berum það saman
við ástand í öðruim lönduim
núna, þá eru erfiðleikarnir
ctaki fólgnir í því að finna rétta
freisi harada li-stamianni, heldur
að taka á kýli samtiíðarinnar.
Ef við 'lítum á ástandið í okta-
ar landi og í iheiminuim aímiennt
komuim'st við ekki hjá iþví að
■vera reið. Ég get etalki sætt mig
við það, vegna þes's að það er
iheimtsku'leg og tiort'imiandi. Það
ihliýtur að vera einíhver önnur
leið til.
Sp: — HVað viljið þér sogja
um kjör og aðstæður sem lista-
men n í Scvétr'íkju-num búa við.
M: — Frel'sið er til, en því er
ihaldið í skefjum. Ðf þeir tækju
umbúðirnar af mundi skella
fram mikil flóðalda s'kaoandi
Tamningastöð að Laxnesi
Öflugt start ,,Harðar" í Kjósasýslu
STARFSEMI hestamannafélags-
ins „Hörður“ í Kjósarsýslu, hef-
ur verið þróttmikið nú eftir ára-
mótin. Aðalfundur félagsins var
haldinn að Fólkvangi fimmtudag
inn 29. febrúar síðastliðinn. — Á
fundinn kom fulltrúi umfertSar-
nefndar, Skæringur Hauksson,
og ræddi hann um umferðar-
mál, akandi, gangandi og ríð-
andi manna. Spunnust mjög fjör-
ugar umræður, út af ræðu full-
trúans.
17. febrúar síðastliðinn tók til
starfa að Laxnesi í Mosfells-
sveit tamningastöð á vegum
hestamannafélagsins. — Bjarni
Kristjánsson á Reynivöllum veit-
ir henni forstöðu og hefur hann
notið aðstoðar þeirra Kristjáns
Finnssonar á Grjóteyri og Jó-
hannesar Guðmunc^ssonar á
Helgafelli. Á stöðinni hafa verið
frá upphafi milli 20 til 30 ungir
folar.
Ráðgert var fyrst að stöðin
starfaði aðeins í tvo mánuði, en
vegna mikillar þátttöku og á-
huga hestamanna fyrir þessari
starfsemi var ákveðið að stöðin
starfaði fram undir miðjan maí.
Árshátíð hestamannafélagsins
er ráðgerð að Hlégarði í Mos-
fellssveit á laugardag. Þarna
verða afhent vertilaun fyrir af-
rek unnin á síðastliðnu sumri,
einnig koma þarna fram „Kátar
systur“ og syngja gamanvísur og
fleira að ógleymdu verður dans-
að fram á nótt undir stjórn
„Kátra félaga“. — P. H.
listar í Savétrítejunuim. Ég var
þar fyrir ári. Ég beld, að þeir
'séu að blekkja sjá Ifa sig og þeir
eyðileggja mögúleiika þjóðarinn-
ar til li'stsköpunar í Svo níkum
■miæli, að það er -clhuignanl'egt.
Sp. — Er saimtiðin enfið?
M: — Að mörgu l'eyti er þetta
grós'kumiikið tfmaibil og stónkost
legt. Listamaðurinn er eteki um-
kringdur dauðum fionmúlum. Og
ég held, að fólk ha'fi almenna-ri
'flhuga 'á því, sem listamenn eru
að fást við en nokkru sinni áð-
ur. Kannsfki jafnvel otf mitaill
álhugi, sem kamur fraim í þvtf, að
fjölmiörg leíkrit og aðrar bók-
m>enntir eru metnar eftir sam-
tíðarnytsemi 'á þröngan Wá'tt.
Eitit rr.'á segja Bandaníik'junum
■til lof að minnsta kosti, að hér
er eittihvað að gerasti, eititlhVað
stórti. Það er hetiju'Iegur eigin-
lei-ki. Það er óh'emju örvandi.
Það versta, sem ég get hngsað
mér fyrir listamann, er að búa
í landi, þar sam ékkert er að
gerasti. Við ferðuimst til annarra
landa og li'stamenn þar öfunda
o'kikur. Þeir vita, að margt er
Vissulega rotið og ömurlegt í
Bandaríkjunum, en liistamennirn
ir öifunda okkur af því að hrær-
ast í miðd'epli atiburðanna. Það
sem gerizt thjiá okikur skiiptir
rrláli fyrir allan hei'minn.
Sp: — Er fyrirhuigað að sýna
The Price“ erleradis?
M: — Það verður frumsýnt í
31 íeíkhúsi i Evrópu s'íðari hluta
marz-mánaðar. Ég efast um, að
óg sj'ái nokkra þessara sýninga.
Ég vi'l helzt ektai ferðast núna.
Mig langar að bvertfa ti'l star'fa á
ný. Mér finnst o'tif eiras og ég sé
-ekki byrjaður að segj.a .það sam
trnér liggur á hjarta. Ég hetf að-
eins verið að búa mig undir að
s'egja það.